Indywidualne i zbiorowe podmioty zmian
Aktywna rola podmiotu w tworzeniu społecznej rzeczywistości, wg Darendolfa- ludzie zwykli, typowo działający tworzą podstawową esencję społeczeństwa zaś ludzie zajmujący wyjątkowe pozycje ich czyny mają doniosłe znaczenie dla innych np.; władcy, szefowie, policjanci.
Determinizm heroiczny-wszystko co istnieje w historii jest wynikiem indywidualnych działań. Historia świata jest biografią wielkiego człowieka, który w niej działa.
Przeciwieństwem jest; Determinizm społeczny-bieg historii jest z góry ustalony przez wewnętrzne siły, zmiany są niezbędne i nieodwracalne.
Przedstawiciele determinizmu: Hegel- idealistyczna odmiana determinizmu społecznego, Marks- materialistyczna, klasy i ich konflikty wymuszają zmiany, wiąże się ze sprzecznymi interesami.
Podmioty zbiorowe, ruchy społeczne jako podmioty społecznej zmiany- charakteryzują się: zbiorowość ludzi działających wspólnie , celem łączącym jest zmiana w społeczeństwie , są rozproszone i niesformalizowane, ich działanie charakteryzuje stopień spontaniczności. To również zbiorowy wysiłek mający na celu modyfikację norm, wartości.
Typy ruchów społecznych: reformatorskie i radykalne, postępowe- konserwatywne, społeczno- polityczne. Oraz podział na stare (homogeniczne np.; związki zawodowe) i nowe heterogeniczne, rekrutacja, decentralistyczna organizacja sieciowa.
Jak powstają ruchy: etap powstawania- pojawienie się kontekstu sprzyjającego, mobilizacja- rekrutacja, rozbudowa struktur, koniec działania może mieć różną postać (komunitaryzm- namiastka zaspokojenia potrzeb , które w przeszłości zaspakajała wspólnota.- gęstość moralna i atomizacja).
Teoria modernizacji-
wiąże się z procesami zmian. Dzieli się na: historyczny realistyczny, analityczny. Wg Sztompki modernizacja , to historycznie uwarunkowany proces konstruowania, rozprzestrzeniania się instytucji i wartości.
Transformacje: ekonomiczne, polityczny, społeczny
Koncepcja rozwoju zależnego- kraje rozwinięte ekonomicznie, militarnie faworyzują jedne w mniejszym stopniu, a inne w większym.
Podział: światowe centrum, półperyferie, peryferie.