Nie znamy etymologii nazwy Kaszubi. Językoznawcy - onomaści i historycy nie doszli do ostatecznych konkluzji, nawet nie ma pewności, czy nazwa pochodzi od ziemi, czy od ludu. Nazwa ziemi - Cassubie (Kaszuby) po raz pierwszy pojawiła się w 1238 r. w bulli Grzegorza IX, potwierdzającej joannitom posiadłości koło Stargardu Szczecińskiego, a następnie w latach 1249 - 1253 była wyryta na pieczęci księcia Pomorza Zachodniego Barnima I Dobrego. Określenie ludu w tej tytulaturze występuje dopiero w XIV wieku od panowania Barnima III Wielkiego - dux Cassuborum (książę Kaszubów). Książęta Pomorza Gdańskiego tytułu "kaszubskiego" nie używali.
Książęta Pomorza Gdańskiego używali różnych herbów. Swãtopołk (swãty [swanti] to bodaj po kaszubsku święty, taką wymowę tego imienia potwierdzają łacińskie napisy na pieczęciach: "Svantopelc", "Zwantepolc") np. posiadał na swej pieczęci tarczę z lilią, Mestwin II (za wielkopolskim Przemysłem II ?) stosował zarówno lwa (na pieczęci konnej), jak i później orła (na pieczęci pieszej), tylko o Samborze II wiemy, że zaczął używać gryfa (najprawdopodobniej wzorem książąt zachodniopomorskich).
Z polskich historyków największe zasługi w badaniu historii Pomorza
ma profesor Gerard Labuda z UAM w Poznaniu.
SUBISŁAW (SOBIESŁAW)
założyciel dynastii Subisławowiców, czy kolejny z władców lokalnej dynastii (?)
półlegendarny namiestnik (książę?) Pomorza Gdańskiego; zmarł około roku 1177/1179;
wg Błażej Śliwiński, Poczet książąt gdańskich, Gdańsk 1997
SAMBOR I
syn Subisława, pierwszy w pełni historyczny i uznany (przez Piastów) książę Pomorza Gdańskiego, panował w latach 1178/80-1205 (?), lennik księcia-seniora Polski
Subisław II
(zmarł pomiędzy 1217 a 1223)
syn Sambora I, który po smierci ojca został pominięty na rzecz stryja - Mestwina I
MESTWIN I
(historycy polscy zamiast tego kaszubskiego imienia wolą używać jego małopolskich odpowiedników: Mściwój lub Mszczuj)
(między 1160 a 1165 - 1219/20 ?), syn Sobiesława, brat Sambora I, książę Pomorza Gdańskiego od ok. 1205; 1210 uznał zwierzchnictwo króla duńskiego Waldemara II.
SWÃTOPOŁK (ŚWIĘTOPEŁK) WIELKI
(1200-1266), książę Pomorza Gdańskiego od 1219/20 (?), syn Mestwina I, organizator (wspólnie z Odonicem) zamachu w Gąsawie w 1227 r. (podczas zjazdu książąt piastowskich książę krakowski Leszek Biały został zamordowany, Henryk Brodaty zbiegł ranny, tylko Władysław Laskonogi i Konrad Mazowiecki wyszli bez szwanku), który zapewnił mu pełną niezależność od Piastów. W latach 1223-39 popierał w Wielkopolsce Władysława Odonica w walce z Laskonogim i Henrykami Śląskimi. Ok. 1238 r. opanował księstwo słupsko-sławieńskie. W sojuszu z Prusami walczył przeciwko Krzyżakom, wspieranym przez Siemowita I mazowieckiego (pod naciskiem legata papieskiego zgodził się 1252 na pokój i ustępstwa terytorialne). Za jego panowania nastąpił szybki rozwój gospodarczy Pomorza.
Jego bracia posiadali także swoje dzielnice:
WARCISŁAW I
syn Mestwina I, od 1227 - książę świecko-lubiszewski; zmarł 1227/1233 SAMBOR II
syn Mestwina I, od 1233? do 1269 - książę lubiszewsko-tczewski; zmarł 1276/78; prawdopodobnie pierwszy na Pomorzu Nadwiślańskim używał gryfa w herbie.
Subisław III (ok. 1235 - 11 kwietnia 1254)
syn Sambora II, zmarł w Strzałowie (obecnie Stralsund)
RACIBOR
syn Mestwina I, od ok. 1233 książę białogardzki; zmarł w 1272 (?)
WARCISŁAW II
syn Swãtopołka Wielkiego, książę gdański 1266-1270; walczył z bratem Mestwinem II i utracił władzę, zmarł w 1271
MESTWIN II
(ok. 1220-1294), syn i współpracownik Swãtopołka Wielkiego, książę Świecia od 1255, całego Pomorza Gdańskiego od 1270; przejściowo lennik margrabiów brandenburskich., toczył walki z Barnimem I szczecińskim., swym bratem Warcisławem i Brandenburczykami. W 1282 r. w Kępnie zawarł z Przemysłem II umowę o wzajemnym dziedziczeniu księstw w przypadku bezpotomnej śmierci ("umowa o przeżycie").
herb Wielkopolski PRZEMYSŁ (II)
(1257-1296) syn Przemysła I, książę poznański od 1273, całej Wielkopolski od 1279 (śmierć stryja Bolesława Pobożnego), żonaty z wnuczką księcia Pomorza Zachodniego Barnima I Dobrego, księżniczką meklemburską Lutgardą, następnie z księżniczką szwedzką Ryksą (córka Elżbieta Ryksa) i (od r. 1291) córką margrabiego Brandenburgii Albrechta III Małgorzatą. Sprzymierzony z książętami Pomorza Zachodniego Barnimem I i Bogusławem IV oraz księciem Pomorza Gdańskiego Mestwinem II zahamował ekspansję brandenburską na ziemie polskie.W roku 1287 odzyskał ziemię kaliską i rudzką, w 1290 odziedziczył po Henryku Probusie władzę w Krakowie, który musiał opuścić w 1291 r. pod naciskiem Wacława II, opozycji małopolskiej i Władysława Łokietka. Gdy w roku 1294 odziedziczył po Mestwinie II Pomorze Gdańskie (na mocy układu zawartego w Kępnie z 1282 o wzajemnym dziedziczeniu księstw) został w 1295 r. koronowany przez prymasa Jakuba Świnkę w Gnieźnie na króla Polski. W następnym roku został zamordowany w Rogoźnie z inspiracji margrabiów brandenburskich, przy współudziale możnych rodów wielkopolskich Nałęczów i Zarembów.
orzeł wielkopolski
herb króla Przemysła
LESZEK
(?-1339) książę inowrocławski, syn brata Władysława Łokietka, księcia kujawskiego Siemomysła, w roku 1296, po śmierci króla Przemysła, zajął Pomorze Gdańskie, jednak zagrożony przez stryja, który został księciem wielkopolskim (i tym samym także prawowitym panem Pomorza) wycofał się z Gdańska w tym samym roku.
herb
księstwa brzeskiego
i całych Kujaw WŁADYSŁAW ŁOKIETEK
(1260 lub 1261-1333) syn księcia kujawskiego Kazimierza I, zięć księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego, książę łęczycki i brzesko-kujawski JADWIGA
(między 1266 a 1276-1339), córka Bolesława Pobożnego, żona Władysława Łokietka od ok. 1293
od 1267. W roku 1288 odziedziczył (po bracie Leszku Czarnym) ziemie sieradzką i sandomierską, a w 1289 roku przejściowo zajął Kraków. W latach 1291-92 walczył z Wacławem II, w roku 1296 wybrany na tron wielkopolski (a tym samym i gdański). W roku 1300 usunięty, schronił się na Węgrzech.
herb Przemyślidów WACŁAW I (czeski II)
(1271-1305), z dynastii Przemyślidów, syn króla Przemysła Ottokara II. Król czeski od 1283 r., książę krakowski od 1291, ELŻBIETA RYKSA
(?-1335 ) córka króla Przemysła (II) i Ryksy, od 1303 r. żona króla Polski i Czech Wacława Przemyślidy
w 1292 r. odebrał Władysławowi Łokietkowi Ziemię Sandomierską i zmusił do złożenia hołdu z Sieradza i Kujaw. Po wygnaniu Łokietka w roku 1300 opanował Wielkopolskę wraz z Pomorzem Gdańskim i koronował się na króla Polski. Zreformował administrację, wprowadzając urząd starosty królewskiego. Zhołdował także Mazowsze i część księstw śląskich.
herb węgierski WACŁAW II
(węgierski I, czeski III)
(1289-1306), syn Wacława I, w roku 1305 poślubił Wiolę, córkę księcia cieszyńskiego Mieszka, ostatni z dynastii Przemyślidów, król Węgier 1301-05 (wyparty w roku 1304 z Węgier, zrzekł się tronu), 1305-06 król Czech i Polski, w skład której wchodziła m.in. Wielkopolska. Zamordowany w Ołomuńcu, gdy szykował się do wyprawy na Kraków, przeciw Łokietkowi..
WŁADYSŁAW I ŁOKIETEK
Urodzony w 1260 lub 1261 r., zmarł w 1333 r. , syn księcia kujawskiego Kazimierza I, książę łęczycki i brzesko-kujawski od 1267, 1304-05 z pomocą węgierską zdobył Ziemię Sandomierską, JADWIGA
Urodzona między 1266 a 1276 r., zmarła w 1339 r., córka księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego, żona Władysława Łokietka od ok. 1293 r., królowa Polski od 1320 r., matka Elżbiety Łokietkówny (żony króla wegierskiego Karola Roberta d'Anjou) oraz ostatniego piastowskiego władcy Polski - króla Kazimierza Wielkiego.
1306 objął Kraków i Pomorze Gdańskie (utracił je 1308-09 na rzecz Krzyżaków), 1312 stłumił bunt wójta krakowskiego Alberta, 1314 opanował ponownie Wielkopolskę. W roku 1320 koronował się na króla Polski, walczył z Brandenburgią, Krzyżakami i Czechami. W 1331 roku odniósł pierwsze, ważne psychologicznie dla polskiego rycerstwa, zwycięstwo nad Krzyżakami w I bitwie pod Płowcami (rozegrana po kilkunastu godzinach II bitwa zakończyła się niestety porażką, a wojna utratą Kujaw). Odnosił też zwycięstwa (niestety nieegzekwowalne) w procesach wytaczanych Zakonowi m.in. o bezprawne zagarnięcie Pomorza.
herb Królestwa Polskiego
SWÃCOWIE (ŚWIĘCOWIE)
ród możnowładczy na Pomorzu Gdańskim i Ziemi Słupskiej; szczególnie duże znaczenie polityczne osiągnęli w pierwszej połowie XIV w. Za panowania królów Polski z dynastii Przemyślidów: Wacława I i II sprawowali namiestnictwo Pomorza Gdańskiego. Przeciwnicy Władysława Łokietka, w latach 1307-47 władali dziedzicznie ziemiami: sławieńską, darłowską i polanowską, w roku 1308 wezwali Brandenburczyków, którzy oblegli Gdańsk Gdy wezwani na pomoc przez namiestnika Boguszę, za zgodą Łokietka, Krzyżacy odparli napastników, po czym przeprowadzili rzeź mieszczan gdańskich oraz rycerstwa i do roku 1309 opanowali całe księstwo, ziemia słupska z nadanymi Swãcom posiadłościami pozostała w rękach Brandenburgii. Wymarli w 1357, zięć króla Kazimierza Wielkiego, książę wołogosko-słupski Bogusław V (ojciec Kaźka) przyłączył wówczas Sławno i Darłowo do Pomorza Zachodniego.
"Inedita omnia" p. 11 Bogusław Król
© 2002 Bogusław Król. All rights reserved.
Historia i okolice... Trójstrzał łomiankowski