Turystyka wiejska jest jedną z form turystyki w ogóle. Można ją podzielić na dwa rodzaje: Turystyka na terenach wiejskich i leśnych i Turystyka w gospodarstwach rolnych (agroturystyka). Turystyka na terenach wiejskich i leśnych obejmuje wszelką turystykę organizowaną na wsi. Głównym jej celem jest przeciwstawienie atrakcji i warunków turystycznych środowiska wiejskiego miejskiemu. Turystyka związana z pobytem w gospodarstwie wiejskim dotyczy różnych form spędzania czasu wolnego, usług turystycznych świadczonych w obrębie gospodarstwa rolnego. Właśnie ten rodzaj turystyki wiejskiej nazywa się agroturystyka. Turystyka wiejska, zwana turystyką zieloną, preferuje bliski związek turystów z miejscową społecznością, wykorzystanie walorów wsi i jej okolicy oraz istniejącej zabudowy w taki sposób, aby w jak największym stopniu zachować środowisko przyrodnicze. Wśród założeń turystyki wiejskiej oraz agroturystyki wyróżniają się te, które mówią o potrzebie zachowania równowagi w zaspokojeniu potrzeb odwiedzających i odwiedzanych, wskazują na konieczność respektowania materialnej i duchowej kultury ludności miejscowej oraz niskie koszty społeczne i indywidualne. Najwartościowsze cechy turystyki wiejskiej poszukiwane przez turystów to: *możliwość wypoczynku w środowisku odmiennym od warunków życia i pracy w mieście; * możliwość kontaktu bezpośredniego z nie zanieczyszczonym środowiskiem przyrodniczym; *cisza, spokój, mały ruch; *możliwość kontaktu z życiem wiejskim, zwierzętami domowymi, pracami rolnymi, folklorem wsi i możliwość ich poznania; *możliwość korzystania ze zdrowej żywności.Turystyka wiejska staje się znaczącym elementem turystyki w szerokim znaczeniu tego pojęcia. W Europie Zachodniej na turystykę wiejską przypada ponad 28% okresu urlopowego i jako sposób spędzania czasu wolnego jest ona często wybierana po raz drugi lub trzeci w ciągu roku turystyka wiejska, w tym agroturystyka, ma duże szansę rozwoju w Polsce. Jako jedyny kraj w Europie Środkowo- -Wschodniej, zachowała ona bowiem w strukturze rolnictwa dominującą pozycję indywidualnego gospodarstwa wiejskiego (małego i średniego) oraz duże bogactwo materialnych zasobów kultury, autentycznego ludowego folkloru, zwyczajów i obyczajów utrwalanych i przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Pomimo obserwowanej degradacji środowiska naturalnego, w Polsce jest jednak bardzo wiele rejonów wiejskich cechujących się pięknym i równocześnie zróżnicowanym krajobrazem, nieskażonym środowiskiem, interesującą florą i fauną. Mogą one stać się atrakcją dla turystów pragnących bliskiego kontaktu z naturą, wolności od tłumu, mechanizacji i urbanizacji, szukających bezpośredniego, osobistego kontaktu z ludźmi oraz ich gościnnością. Rozwój turystyki wiejskiej w Polsce to również szansa aktywizacji gospodarczej wielu rejonów wiejskich i wsi cechujących się obecnie niskimi dochodami z rolnictwa, trudnościami zbytu płodów rolnych, wysokimi wskaźnikami bezrobocia i dużą emigracją ludzi młodych. Dla wielu mieszkańców wsi może być uzupełniającym źródłem dochodów rolniczych. Turystyka wiejska powinna się rozwijać przy współpracy rolników zainteresowanych tą dodatkową działalnością z władzami gminnymi. Powinna zapewniać wysoką jakość usług turystycznych oraz właściwą infrastrukturę komunalną (drogi, parkingi, czystość wody, kanalizację, telefonizację, bezpieczeństwo itp.). Gminy rozwijające turystykę wiejską powinny zaoferować duży wybór kwater prywatnych, punktów gastronomicznych, obiektów sportowych i rekreacyjnych oraz usług turystycznych. Malownicze krajobrazy wiejskie oraz lokalny folklor i rzemiosło, a także produkty rolne stanowią przykłady zasobów, z których społeczność wiejska może czerpać korzyści, oferując urozmaiconą! ciekawą ofertę turystyczną. Woda i lasy są istotnym elementem zasobów turystycznych na wsi, tworzą środowisko dla ryb i zwierząt, przyciągają wędkarzy i myśliwych. Stanowią bazę do uprawiania popularnych sportów wodnych, takich jak pływanie, żeglarstwo, kajakarstwo. Uatrakcyjniają urlop zbieraniem runa leśnego i pozostawiają miłe i niezapomniane wspomnienia. Turystyka wiejska jest adresowana raczej do turysty indywidualnego, małych grup rodzinnych, podróżujących prywatnym samochodem, niż do grup dużych, masowych, zorganizowanych. Oferta turystyki wiejskiej i a grot Liry styki może zatem być kierowana do rodzin z dziećmi, niepełnosprawnych, emerytów, rencistów, uczestników wycieczek, młodych małżeństw, miłośników przyrody, grup towarzyskich, członków klubów (np. ekologicznych, sportowych). Wzrastająca liczba turystów krajowych i zagranicznych zainteresowanych pobytem na wsi tworzy potrzebę rozwoju różnej bazy noclegowej w rejonach wiejskich od hoteli, moteli i ośrodków wypoczynkowych, kempingów, pól namiotowych do prywatnych kwater rolniczych. Jednym z głównych wyzwań, wobec których stoi turystyka wiejska w naszym kraju, jest skoordynowany rozwój i promocja tej formy wypoczynku. Obiekty i atrakcje rejonów wiejskich są często bardzo rozrzucone, słabo reklamowane i trudno dostępne. Należy m.in. tworzyć i rozwijać lokalne, regionalne stowarzyszenia agroturystyczne, odpowiedzialne za standaryzację, klasyfikację, oznakowanie, informację, promocję, marketing. Mogą leż powstawać zespoły rolników zainteresowanych agroturystyką. Najlepiej, gdy inicjatywy mieszkańców wsi mają odpowiednie wsparcie samorządów, władz lokalnych, regionalnych, krajowych, Ośrodków Doradztwa Rolniczego, Izb Rolniczych i innych instytucji zainteresowanych tą formą turystyki.
5. Etapy rozwoju turystyki wiejskiej. Tradycja spędzania wakacji na wsi jest w Polsce znana od dawna. Wypoczynek ten był preferowany w kulturze ziemiańskiej i mieszczańskiej. Świadczy o tym rozwój podmiejskich letnisk i atrakcyjnych ośrodków turystycznych w wieku XIX i w połowie XX. Przykładem jest rozwój turystyczny Zakopanego — ówczesnej małej podtatrzańskiej wsi- słynącej z walorów przyrodniczych, krajobrazowych, odwiedzanej prze/, miłośników Tatr, przyjmowanych w prywatnych mieszkaniach górali. Oni to udostępniali swoje domki na mieszkania przybyłym gościom, a sami mieścili się przez ten c/as w jednej tylko izbie. Nieco później zaczęty powstawać domy gościnne, budowane przez zamożniejszych górali oraz zaczęto o gości konkurować. Funkcjonujące w okresie międzywojennym w Polsce robotnicze organizacje oświatowe, spółdzielnio i związki młodzieżowe (np. Robotnicze Koło Turystyczne w Krakowie, Robotnicze Towarzystwo Turystyczne w Łodzi) w swoich statutach wyodrębniły jako główny cel szerzenie zamiłowania do przyrody, wiadomości przyrodniczych, badania życia i obyczajów mieszkańców, podnoszenie tężyzny fizycznej i duchowej przez uprawianie wędrówek, wychowanie fizyczne i sportowe. Cele te były realizowane w czasie wolnym w formie wypoczynku, wczasów głównie w środowiskach wiejskich, małomiasteczkowych. Organizacyjna formuła wczasów dala o sobie znać za przyczyną utworzenia w 1938 roku Centralnego Biura Wczasów, które w swojej ofercie głównie promowało wsie i niewielkie miejscowości, położone w regionach atrakcyjnych przyrodniczo. W ciągu roku swojego istnienia organizacja ta skierowała na wczasy wiejskie około 3 tyś. osób w sezonie zimowym 1938/39 a łatom w 1939 roku już ponad 30 tyś. Jednak początki w organizacji turystyki wiejskiej przypisuje się działającej od 1937 roku Spółdzielni Turystyczno-Wypoczynkowej „Gromada". Instytucja ta zainicjowała przed drugą wojną światową tzw. „wczasy pod gruszą" dla dzieci i ubogich rodzin w Łodzi. Po drugiej wojnie światowej oprócz „wczasów pod gruszą" rozwinął się ruch turystyki wiejskiej pod hasłem „Jabłońscy zapraszają Matysiaków" oraz zaczęły powstawać tzw. wsie turystyczne. Główny ruch turystyczny był jednak realizowany w ramach tzw. turystyki socjalnej. Wyrażała się ona w zorganizowanych wczasach grupowych, dofinansowanych przez rząd i przedsiębiorstwa państwowe- Powstały podmioty organizujące wczasy pracownicze, jak Fundusz Wczasów Pracowniczych, Zakładowa Baza Wczasowa, Baza Kolonijna, Schroniska Młodzieżowe. Większość placówek wczasów zakładowych i pracowniczych była położona w atrakcyjnych turystycznie regionach kraju, na terenach pozamiejskich, stąd też regularne masowe wyjazdy turystów-wczasowiczów doprowadzały do zaniku ustronności i tajemniczości tych miejscowości. Tereny nadmorskie, górskie, okolice jezior, poddane intensywnej eksploatacji turystycznej, drastycznie zmieniały swoje oblicze. Oszczędne inwestycje zakładowe w zakresie ośrodków wypoczynkowych w małych miasteczkach i wioskach, dodatkowe tzw. osiedla „drugich domów" — letnich domów wczasowych należących do mieszkańców miast, nie zawsze byty realizowane zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego danego terenu. Także zyski z turystyki były minimalne dla społeczności lokalnej. Bowiem niektórzy z mieszkańców wsi wynajmujący pomieszczenia dla letników musieli przeważającą część dochodu przeznaczać na opłaty związane z pośrednictwem. Oni także nie decydowali o planowaniu rozwoju turystycznego zamieszkałej wsi czy okolicy. Obecnie główne cele polityki wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich zawarte w dokumencie „Strategia dla Polski" obejmują: a) tworzenie na wsi nowych szans poprzez modernizację i poprawę struktury rolnictwa, tworzenie miejsc pracy w przetwórstwie, przemyśle, usługach, handlu. w gałęziach związanych ,- otoczeniem rolnictwu oraz walorami przyrodniczymi i krajoznawczymi wsi; b)zorientowanie zmian w rolnictwie na procesy przyszłościowe, wynikające z aktualnych zmian w polityce rolnej Unii Europejskiej oraz w handlu światowym; c)rozwój infrastruktury społeczno-gospodarczej, spółdzielczości, samorządu izb rolniczych, systemu giełd, telefonizacji, budowy i modernizacji dróg oraz innych działań poprawiających jakość życia na wsi; d)rozwój badań naukowych i doradztwa rolniczego; e)wykorzystanie naturalnych walorów wsi. W działaniach tych pomocna będzie nie tylko bogata tradycja rodzima w tym zakresie, ale przede wszystkim odpowiednie regulacje prawne, ekonomiczne, edukacyjne, marketingowe umożliwiające rolnikom podejmowanie usług turystycznych dostosowanych do potrzeb i możliwości turystów.
1