ĆWICZENIA

Zabezpieczenie społeczne - system świadczeń do których obywatel ma prawo lub z których może korzystać na warunkach określonych przez prawo.

Zabezpieczenie społeczne to istotna część polityki społecznej, ma na celu niwelowanie negatywne skutki zdarzeń losowych (śmierć, utrata pracy, wypadek, klęska żywiołowa, nieporadność życiowa).

Kilka zdarzeń nie ma charakteru negatywnego (macierzyństwo - stwarza zagrożenie w pewnych warunkach utraty pracy - kobieta nie jest zdolna do pracy)

• kontynuacja nauki - ta sytuacja nie jest zła, ale z drugiej strony ogranicza czas, urlop szkolny, koszt finansowy).

Część tych zdarzeń ma skutki, efekty ale one nie są losowe (śmierć żywiciela rodziny, macierzyństwo)

Pomoc może być :

Finansowa - emerytury, renty inwalidzkie, świadczenia rehabilitacyjne, świadczenia likwidujące szkody, zasiłki w wypadku choroby, zasiłki dla bezrobotnych, stypendia dla studentów i młodzieży uczącej się w szkołach niższego szczebla oraz świadczeń w ramach pomocy społecznej;

rzeczowa - świadczenia lecznicze, położnicze opatrunkowe, ortopedyczne, protezy i urządzenia, jak też przyznawane osobom, które samodzielnie nie potrafią zaspokoić własnych potrzeb w zakresie wyżywienia, ubrania czy elementarnego standardu warunków materialnych.(darmowe posiłki, paczki PCK),

usługi (opieka lekarska, ulgi przejazdowe, ulgi podatkowe).

Ze względu na czas trwania można podzielić świadczenia na:

• długoterminowe (emerytury, renty, stałe zasiłki w ramach pomocy społecznej)

• krótkoterminowe (zasiłki chorobowe, macierzyńskie) oraz jednorazowe (zasiłki porodowe, losowe).

Działy systemu zabezpieczeń społecznych: (te działy nie są na stałe, odpowiadają na potrzeby)

1. Ubezpieczenia społeczne

2. Ubezpieczenia osobowe i majątkowe

3. Ochrona zdrowia

4. Pomoc społeczna

5. Rehabilitacja osób niepełnosprawnych

6. Świadczenia dla bezrobotnych

7. Uzupełniające świadczenia socjalne (pomoc materialna dla studentów i uczniów.

Wszystkie elementy składowe mimo odmienności rodzajowej łączy jedno wspólne zadanie, chodzi o zapewnienie każdej osobie, każdej zbiorowości, poczucia bezpieczeństwa w bardzo wielu okolicznościach i sytuacjach życiowych, charakteryzujących się tym, że ich wystąpienie, bez względu na to, czy zostało zawinione przez zainteresowanych, czy ma charakter losowy, jest połączone z zagrożeniem materialnych warunków bytu.

System świadczeń może mieć charakter płatny i nieodpłatny.

Świadczenia systemu zabezpieczenia społecznego przyznawane są wg 3 zasad (techniki zabezpieczenia społecznego, lub techniki administracyjno finansowe)

Rodzaje świadczeń

Ubezpieczeniowa	Zaopatrzeniowa	Opiekuńcza
Sposób finansowania tych świadczeń
Składki (fundusze składkowe w przypadku KRUS-u 95%dochodów pochodzi z budżetu państwa, składka nie pokrywa wszystkich świadczeń)	Budżet państwa - pomoc dla bezrobotnych; świadczenia dla studentów	Budżet gminy (należy spełniać określone warunki) oraz ze środków prywatnych (charakter charytatywny)
Administracja (zorganizowanie tych instytucji)
System mieszany I filar scentralizowany II filar decentralizacja (powinno być dece ale jest sc.	Scentralizowany	Decentralizacja
Uprawnieni do świadczeń
Ubezpieczony + członkowie rodziny	Wybrane grupy osób, które nabyły prawo. Państwo wybiera te grupy.	Wszyscy (trzeba spełniać dwa kryteria (trzeba być obywatelem RP oraz dotknięty jakimś zdarzeniem losowym)
Świadczenia (ogólny charakter świadczeń
Charakter typowy (takie same) Roszczeniowy (dochodzony na drodze sądowej jeżeli spełniamy wszystkie warunki to musimy otrzymać te świadczenia)	-typowy - roszczeniowy	Uznaniowy zależnie od potrzeb
Charakter roszczeniowy - świadczenia są należne podmiotowi ubezpieczonemu na podstawie zawartej umowy. (renta socjalna - osoba niezdolna do pracy, nigdy nie pracowała) Ubezpieczenia i świadczenia obligatoryjne - oparte na zasadzie przymusu, który pozwala na lepsze rozłożenie ryzyka i obniżenie kosztów (składek) Fakultatywne pozostawione do wyboru osobie, stanowią uzupełnienie Św.oblig.

Temat: Ubezpieczenia społeczne

1. Co to są ubezpieczenia - forma zabezpieczenia przed znaczącą utratą dochodów, spowodowaną zdarzeniem losowym oraz wysokimi i niespodziewanymi wydatkami z nimi związanymi. Obejmują one osoby utrzymujące się z pracy oraz ich rodziny.

• Są one finansowane ze składek, które płacą pracodawcy i pracownicy oraz dofinansowane przez budżet państwa;

• Składkę za ubezpieczenia od wypadku przy pracy lub choroby zawodowej w całości płaci pracodawca

• Są obowiązkowe, przynajmniej w podstawowym zakresie świadczeń;

• Składki gromadzi się na specjalnych funduszach, z których wypłacane są świadczenia

• Prawo do korzystania ze świadczeń wynika z faktu ubezpieczenia się i opłacania składek

• Świadczenia oraz składki są często zrelatywizowane do wysokości zarobków ubezpieczonego

Cechy ubezpieczeń społecznych:

• Solidaryzm - płacą wszyscy, a korzystają tylko ci, którzy zostali dotknięci ryzykiem socjalnym

Solidaryzm ma wiele przejawów:

• Między pokoleniami pracujących a tymi, którzy ukończyli już pracę (emerytury i renty płacone z bieżących składek);

• Międzygrupowo: składka ubezpieczeniowa jest liczona na podstawie ryzyka wystąpienia zdarzenia dla grupy osób, a nie ryzyka indywidualnego;

• Między więcej i mniej zarabiającymi (więcej zarabiający płacą wyższe składki, a świadczenia nie są do nich proporcjonalne);

• Między posiadającymi rodzinę i samotnymi (składka płacona jest od zarobku ubezpieczonego, a ubezpieczenie obejmuje również niepracujących członków rodziny)

3. U.S. powstały w celu:

• Starości; śmierci żywiciela rodziny, choroba, inwalidztwo, macierzyństwo, bezrobocie, wypadek przy pracy lub choroba zawodowa.

• Świadczenia można podzielić

• Ze względu na formę świadczenia :pieniężne (zasiłek chorobowy, świadczenia rehabilitacyjne i zasiłek wyrównawczy, renty rodzinne, inwalidzkie, emerytury, świadczenia wypadkowe, zasiłek macierzyński, opiekuńczy) i w naturze ( świadczenia lecznicze, położnicze i rehabilitacyjne, przedmioty ortopedyczne, protezy i środki opatrunkowe)

• Ze względu na czas trwania : okresowe (długoterminowe - emerytury i renty; krótkoterminowe - zasiłki z ubezpieczenia chorobowego i macierzyńskiego oraz rodzinne); jednorazowe (zasiłki pogrzebowe i porodowe); ciągłe (opieka w domach pomocy społeczej)

• Przyczyny kryzysu w ubezpieczeniach społecznych

1. wzrost liczby świadczeniobiorców spowodowany starzeniem się społeczeństwa, możliwością przejścia na tzw. wcześniejsze emerytury, liberalnymi przepisami przyznawania grup inwalidztwa - wzrost liczby osób pobierających renty inwalidzkie

2. wzrost bezrobocia ( spadek liczby ubezpieczonych a tym samym zmniejszenie wpływów z wypłacanych składek)

3. wysokość składki sprowokowała oszukiwanie systemu ubezpieczeń poprzez zaniżanie wysokości zarobków lub pracę na czarno i całkowite zaniechanie opłacania składek.

4. powstało również inne zjawisko: niepłacenie składek, zwłaszcza przez duże firmy państwowe znajdujące się w złej kondycji finansowej co zakłóciło funkcjonowanie ZUS z powodu narastania długu wobec tej instytucji

Przed styczniem 1999 roku 45% narzutu na wynagrodzenia płacił zakład narzut na Fundusz płac.

45%	wynagrodzenie

Styczeń 1999 rok pracownik stracił, przerzucenie składki na pracownika

22%	23%		III filar dobrowolny	20%
								8% Ubezpieczenia zdrowotne

Kiedyś wszystkie składki wpływały do „jednego worka” FUS Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Po styczniu 1999 roku podzielono FUS na 4 osobne dzieły

Fundusz emerytalny 19,52% (płaci po połowie pracownik i pracodawca)

Fundusz rentowy 13% (płaci po połowie pracownik i pracodawca)

Fundusz chorobowy 2,45% (płaci pracownik)

Fundusz wypadków (płaci pracodawca a % zależy od składki)

I filar, II i II dotyczy tylko emerytury

19,52 % (I filar) z tego 7,3% idzie na II filar (Otwarty Fundusz Emerytalny - zarządzają Powszechne Towarzystwa Emerytalne)

EMERYTURA_I=
(to oblicza GUS średnia dla obu płci)

Dla kobiet jest korzystniejsza emerytura

Skąd wzięły się nasze środki ( zapis księgowy, nasze środki są waloryzowane)

Kapitał początkowy - pracował wcześnie i były odprowadzane za niego składki, które były zapisane w zapisie księgowym) nie stracą tych składek

Emerytura z I filaru nie jest dziedziczona, jeżeli umrze osoba renta czy emerytura przepada.

Reforma objęła osoby urodzone po 31.12.1948 roku. Do 1948 roku osoby te będą miały naliczone emerytury i renty wg starego systemu.

Urodzeni po 1968 roku obowiązkowo musieli wybrać II filar ubezpieczeń.

Roczniki 1948 - 1968 I filar obowiązkowo ale mogli dobrowolnie wybrać II filar i firmę w której chcą się ubezpieczyć.

I FILAR - to emerytura wypłacana przez ZUS ze środków zgromadzonych w międzypokoleniowym kapitale uprawnień emerytalnych i finansowana według zasady repartycyjnej.

II FILAR

W II filarze mamy kapitał . Towarzystwo może inwestować środki ale do pewnej kwoty celem bezpieczeństwa (gwarancja) ustawowe ograniczenia.

Nie mogą inwestować: w nieruchomości, złoto, handel.

Mogą inwestować w inwestycje bezpieczeństwa (obligacje, bony i inne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub NBP a także pożyczki i kredyty udzielane tym podmiotom.

Każdy Fundusz musi mieć utworzony Fundusz Gwarancyjny ponieważ należy zwrócić minimalną stopę inwestycji .

Zabezpieczenia:

1. lokaty powinny obejmować łącznie nie mniej niż 95% wartości aktywów funduszu. Ponadto łączna wartość aktywów zainwestowanych we wszystkie papiery wartościowe jednego emitenta nie może przekroczyć 5%. Ma to zagwarantować bezpieczeństwo zgromadzonych środków a w przyszłości wypłatę emerytury.

2. depozytariusz - bank zatwierdzony przez Komisję Nadzoru. Przechowuje aktywa funduszu, nie może być powiązany kapitałowo z towarzystwem emerytalnym. Informuje Komisję Nadzoru o wszelkich nieprawidłowościach.

3. minimalna stopa inwestycji którą fundusz musi osiągnąć lub przy występowaniu niedoboru ma obowiązek pokryć go ze stworzonego na ten cel funduszu rezerwowego;

4. majątek towarzystwa, jeżeli środki zgromadzone na funduszu rezerwowym są niewystarczające;

5. fundusz gwarancyjny utworzony przez wszystkie towarzystwa emerytalne;

6. skarb Państwa który gwarantuje pokrycie niedoboru gdy nie może on być pokryty ze środków funduszu gwarancyjnego;

Środki zgromadzone w OFE (II filar) w przyszłości zostaną przelane w specjalnie utworzonych zakładów emerytalnych, które będą wypłacały emerytury.

Świadczenia

Zasiłek chorobowy - świadczenia chorobowe (przysługuje pracownikowi, gdy stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. (6 m-cy)

Świadczenia rehabilitacyjne - przysługuje pracownikowi, który po wyczerpaniu okresu otrzymywania zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, lecz dalsze leczenie lub rehabilitacja dają szansę powrotu do pracy. (12 m-cy)

Zasiłek wyrównawczy - związany jest z zasiłkiem reh., przysługuje prac.ze zmniejszoną zdolnością do pracy, którego wynagrodzenie zostało obniżone wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji do określonej pracy (24 m-ce).

Zasiłek porodowy świadczenie jednorazowe i przysługuje z tytułu urodzenia dziecka lub przejęcia dziecka na wychowanie. (15% przeciętnego wynagrodzenia ustalonego dla celów emerytalnych)

Zasiłek macierzyński przysługuje pracownicy za okres urlopu macierzyńskiego określonego Kodeksem pracy. (100% wynagrodzenia 6 m.)

Zasiłek wychowawczy przysługuje osobie korzystającej z urlopu wychowaczego z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. 24 m-ce dla osoby zamężnej, 33 m-ce dla osoby niezamężnej lub przy więcej niż jednym dziecku, 72 m-ce jeżeli dziecko jest chore. Dochód na osobę nie przekracza 25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje pracownikowi z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem chorym w wieku do lat 14 oraz innym chorym członkiem rodziny, pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym (nie dłużej niż 60 dni - 80% wynagrodzenia)

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci pracownika lub śmierci niepracującego członka rodziny pracownika.

Emerytura - Świadczenie zapewniające środki utrzymania na starość, na wypadek niezdolności do pracy z powodu wieku. Prawo do emerytury ma osoba, która osiągnęła wymagany wiek, posiada okres zatrudnienia (składkowy i bezskładkowy)

Renta inwalidzka - świadczenie w razie inwalidztwa -wypadkowa i rodzinna . Prawo do renty mają

• osoby które są inwalidami wg kryteriów ustawy emerytalnej

• posiadają odpowiedni okres składkowy i bezskładkowy,

• inwalidztwo powstało w czasie okresu składkowego (5lat) i nieskładkowego albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów

renta rodzinna - świadczenie przysługujące członkom rodziny w razie śmierci żywiciela. Przysługuje dzieciom. Wdowie i ewentualnie rodzicom zmarłego pracownika.

Renta szkoleniowa - świadczenie to może być przyznane osobie, która spełnia warunki do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy i w stosunku do której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ( na 6mcy z możliwością przedłużenia max do 36 mcy).

Temat: Poziom życia

Rodzaje potrzeb:

1. potrzeby fizjologiczne - powietrza, wody, wyżywienia, snu i osłony (odzienie, mieszkanie),

2. potrzeby przynależności (afiliacji) i miłości,

3. potrzeby bezpieczeństwa,

4. potrzeby uznania (akceptacji)

5. potrzeby samourzeczywistnienia,

6. potrzeby wiedzy i rozumienia

7. potrzeby estetyczne

Poziom życia - stopa życiowa to stopień zaspokojenia materialnych i kulturalnych potrzeb gospodarstw domowych, realizowanych poprzez strumienie towarów i usług odpłatnych oraz poprzez strumienie funduszy konsumpcji zbiorowej ( 7 rodzaje potrzeb: wyżywienie, osłona (mieszkanie, odzież, obuwie), ochrona zdrowia, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie społeczne, zagospodarowanie materialne).

Potrzeby zaspokajane drogą zakupu lub pozyskania dóbr i usług są wyznacznikami poziomu życia, natomiast potrzeby zaspokajane drogą rozwoju własnej osobowości poprzez kontakt z ludźmi i przyrodą są wyznacznikami jakości życia.

Jakość życia - łączy w sobie pojęcie dobrobytu i pomyślności. To poziom satysfakcji uzyskiwanej przez jednostkę w wyniku spożywania dóbr i usług, spędzania wolnego czasu i korzystania z pozostałych materialnych i społecznych warunków środowiska, w którym jednostka ta się znajduje.

Cywilizacyjna godność życia - to obowiązek działania na rzecz innych członków społeczeństwa w celu pomniejszenia negatywnych aspektów życia, które niesie za sobą rozwój cywilizacyjny. Obowiązek ten dotyczy szansy życia obecnego i przyszłych pokoleń w poszanowaniu natury i drugiego człowieka.

Rozwój cywilizacyjny społeczeństw może powodować pozytywne i negatywne następstwa np.

• Katastrofalne zanieczyszczenie środowiska naturalnego;

• Napięcia społeczne, wywołane zróżnicowaniem regionalnych i lokalnych warunków życia,

• Wzrost negatywnych zachowań ludzkich, często z pogranicza zjawisk patologicznych

Przyczyny wywołujące zagrożenia rozwoju cywilizacji:

1. Obowiązek wobec natury - który ma podstawowe znaczenie dla życia przyszłych pokoleń, ochrona środowiska, zasobów i życia.

2. obowiązek wobec zaniedbanych rejonów - obszary wiejskie i stare dzielnice miast wielkoprzemysłowych

3. obowiązek wobec drugiego człowieka - obowiązki rodzinne, sąsiedzkie, przyjacielskie i pracownicze (postawy ludzkie, stabilizacja rodziny, opieka nad dziećmi i ludźmi starszymi, pozytywne kontakty z sąsiadami i szacunek dla ludzi, prawość honor, lojalność; jakość pracy i punktualność; reguły walki politycznej; respektowanie cudzej własności; dobrze pojęta tolerancja

Metody badania poziomu i jakości życia:

1. sposób pomiaru:

• przy poziomie życia stosujemy miary obiektywne (wskaźniki konsumpcji per capita oraz mierniki syntetyzujące zawarte w nich informacje)

• ocena jakości życia polega na subiektywnej analizie wskaźników obiektywnych(badania ankietowe)

• wskaźniki poziomu życia można podzielić na:

• wartościowe (pieniądze) przy których stosowaniu należy wybrać obiekt pomiaru(dochody czy wydatki gospodarstw domowych)

• wyrażane w jednostkach naturalnych;

• cząstkowe (szczegółowe) dot. Tylko jednego, wąskiego elementu życia ludności;

• syntetyczne służące ocenie grup potrzeb w celu szerszej oceny warunków życia ludności

Aby prawidłowo ocenić poziom życia ludności musimy wziąć pod uwagę:

• dane z budżetów gosp.dom.

• dane budżetów czasu gosp. Miejskich i wiejskich;

• dane rachunkowości rolnej gosp.indywidualnych

• dane statystyki obrotu towarowego;

• dane spisów powszechnych

• dane reprezentacyjnych badań ankietowych

Przy ocenie przemian w poziomie życia należy porównać elementy:

• w czasie z poziomem występującym w poprzednich latach

• w przestrzeni z poziomem występującym w innych rejonach gospodarczych;

• ze stopniem zaspokojenia potrzeb, ustalonym w ramach różnych standardów lub wzorców.

Informacje powinny być:

• czytelne pod względem struktury rodzajowej

• odzwierciedlać procesy podziału

• ujmować również subiektywną stronę zjawisk;

Na poziom życia w skali makrospołecznej wpływają czynniki:

• ekonomiczne (poziom i tempo wzrostu gospodarczego, system organizacji i funkcjonowania życia gospodarczego)

• przyrodnicze (położenie geograficzne, uwarunkowania klimatyczne)

• demograficzno-społeczne - l9iczba i dynamika rozwoju ludności, struktury demograficzne i społeczne, organizacja i funkcjonowanie życia społecznego i politycznego, system wartości moralnych i sposób życia społeczeństwa.

Syntetyczne mierniki poziomu życia ludności:

• dochód narodowy

• spożycie bieżące

• miernik ekonomicznego dobrobytu

• metoda genewska

Minimum socjalne - wyraża cenę koszyka towarów i usług uznanych za niezbędne do zaspokojenia potrzeb człowieka w zakresie wyżywienia, przystosowania do warunków naturalnych otoczenia (odzież, mieszkanie, transport i łączność), higieny i ochrony zdrowia, oświaty i wychowania potomstwa oraz wypoczynku i rekreacji (na niskim poziomie, ale nie ograniczającym uczestnictwa w procesie pracy i życiu społecznym).

HDI - wskaźnik rozwoju społecznego - jest miarą dobrobytu, która jest alternatywna do PKB. HDI szereguje kraje wg kombinacji trzech wskaźników.

1. skorygowanego realnego produktu krajowego per capita, poprzez który wyznacza się koszty utrzymania ludności, zapewniające im poczucie szczęśliwego życia, gwarantujące ruchliwość fizyczną i społeczną, komunikowanie się między ludźmi oraz partycypację w życiu społeczności (łącznie z konsumpcją) jest to rzeczywista wartość nabywcza naszych zarobków.

2. wskaźnika długowieczności, służącego wyznaczeniu zakresu długiego i szczęśliwego życia (długowieczność jest określana jako przeciętna oczekiwana długość życia w momencie urodzin)

3. wskaźnika wykształcenia, którym HDI, mierzy posiadanie wiedzy - umiejętność czytania i pisania wśród dorosłych, komunikację między osobniczą i uczestnictwo w życiu społeczności; wiedza jest mierzona poziomem wykształcenia, obliczanym w dwóch trzecich odsetkiem dorosłej ludności mającej wykształcenie co najmniej podstawowe a w jednej trzeciej przeciętną liczbą lat spędzonych w szkole).

Wskaźnik HDI zawiera się pomiędzy zerem a jednością, przy czym odpowiednie jego wielkości oznaczają:

0-0,5 kraj słabo rozwinięty zacofany

0,501 do 0,800 kraj średnio rozwinięty

0,801-1 - kraj wysoko rozwinięty

HPI - wskaźnik biedy społecznej

Jest liczony osobno dla krajów rozwijających się oraz dla krajów uprzemysłowionych. W krajach trzeciego świata istotnymi wyznacznikami biedy są: procent mieszkańców, którzy nie dożyją 40 roku życia, odsetek ludzi dorosłych nie umiejących czytać i pisać, procent ludności bez dostępu do czystej wody i służby zdrowia oraz dzieci do lat pięciu z niedowagą. W krajach rozwiniętych wylicza się procent ludzi, którzy nie dożyją do 60 roku życia, odsetek dorosłych nie umiejących w dostatecznym stopniu posługiwać się słowem pisanym oraz liczbę ludzi żyjącą poniżej granicy biedy (czyli osiągających dochód niższy niż 50% średnich dochodów w danym państwie) . Dodatkowo bierze się pod uwagę procent osób pozostających bez pracy przez ponad rok (poziom wykluczenia społecznego).

GDI wskaźnik relacji rozwoju społecznego kobiet i mężczyzn - wylicza się na podstawie tych samych czynników co HDI, jednak jego celem jest uchwycenie różnicy pomiędzy tempem rozwoju społecznego kobiet i mężczyzn w danym kraju. Im ta różnica jest większa tym niższy jest współczynnik GDI w porównaniu do HDI dla danego kraju. Wskaźnik ten ukazuje, w jakim stopniu kobiety biorą czynny udział w życiu politycznym i gospodarczym swojego kraju. Wpływa na to ich odsetek wśród parlamentarzystów, kadry kierowniczej, specjalistów i pracowników technicznych, jak również udział w wytwarzaniu dochodu narodowego w porównaniu z mężczyznami.

8

---