GEOGRAFIA - ROZDZIAŁ 1

1. Geografia jest to opis Ziemi oraz zjawiska kształtujących jej powierzchnię. Dzielimy ją na:

• Geografię fizyczną

• Geografię społeczno-ekonomiczną

• Geografię regionalną

2. Źródła informacji geograficznej:

• Internet

• Prasa

• Atlas

• Słownik geograficzny i encyklopedie

• Rocznik statystyczny

• Tablice geograficzne

• Filmy przyrodnicze

• Telewizja

• Książki

• Wycieczki w teren

3. Teorie dotyczące kształtu Ziemi:

• Hindusi wyobrażali sobie świat jako półkulę podtrzymywaną przez cztery słonie stojące na skorupie olbrzymiego żółwia morskiego

• Rozpowszechniona teoria w dawnych czasach głosiła, że Ziemia spoczywa na grzbietach trzech wielorybów

• W średniowieczu uważano Ziemię za wyspę otoczoną bezkresnym oceanem

4. Osoby, które zmieniły sposób patrzenia na kształt i rozmiary Ziemi:

• Arystoteles - dał dowody na kulistość Ziemi

• Eratostenes z Cyreny - zmierzył obwód Ziemi

• Mikołaj Kopernik - stworzył teorię heliocentryczną - wszystkie planety krążą wokół Słońca

5. Kształt naszej planety jest geoidą - spłaszczoną na biegunach.

6. Na globusach jest zaznaczona siatka geograficzna, która składa się z równoleżników oraz prostopadłe do nich południków.

7. Cechy równoleżników:

• Mają różne długości

• Mają kształt współśrodkowych okręgów

• Jest ich nieskończenie wiele

• Biegną ze wschodu na zachód

• Długość zmniejsza się ku biegunom

8. Cechy południków:

• Mają taką samą długość

• Mają kształt półokręgów

• Jest ich nieskończenie wiele

• Wszystkie południki wskazują kierunek północ i południe i wszystkie zbiegają się w biegunach Ziemi

9. Szerokość geograficzna jest to kąt zawarty między płaszczyzną równika, a promieniem ziemskim przechodzącym przez określony punkt na powierzchni Ziemi.

Wartość szerokości waha się od 0° do 90°, może być północna lub południowa.

10. Długość geograficzna jest to kąt pomiędzy półpłaszczyzną południka zerowego, a półpłaszczyzną południka przechodzącego przez określony punkt na powierzchni Ziemi.

Jej wartość waha się od 0° do 180°, może być wschodnia lub zachodnia.

11. Mapa jest obrazem przedstawiającym Ziemię lub jej fragment w odpowiednim pomniejszeniu (skali) za pomocą umownych znaków objaśnionych w legendzie.

12. Znaki te dzielimy na:

• Punktowe np. miasto, kościół

• Liniowe np. drogi, rzeki

• Powierzchniowe np. jeziora

13. Mapy wykonywane są w różnych skalach:

• Liczbowa 1:100 000

• Mianowana 1cm = 1 km

• Podziałka

Skala mapy informuje nas o tym, ile razy została pomniejszona rzeczywista odległość. Im mniejsza skala tym większe pomniejszenie.

1:10 000 (duża skala)

1:1 000 000 (mała skala)

14. Poziomica jest to linia łącząca punkty na powierzchni Ziemi znajdującej się na tej samej wysokości bezwzględnej. Im bliżej siebie są poziomice tym bardziej stromy stok.

15. Wysokość bezwzględną punktu mierzymy od poziomu morza, a wysokość względną - od podnóża do szczytu danej formy terenu.

16. Globus - przestrzenny model Ziemi najwierniej odzwierciedla obraz Ziemi. Występuje na nim siatka geograficzna.

Mapa - wygodniejsza w użyciu, ale obraz Ziemi na płaszczyźnie jest zniekształcony. Występuje na niej siatka kartograficzna.

Plan - przedstawia niewielkie obszary, zwykle miasta. Wykonuje je się w wielkiej skali (1:20 000 i większe) Skala pozwala na zaznaczenie tutaj umownymi znakami różnych obiektów przestrzennych np. stadion, kościół, ulice, itd.

17. Co to jest generalizacja i na czym polega?

Jest to uproszczenie mapy polegającej na opuszczeniu mało ważnych szczegółów, uproszczeniu ulic i zastąpieniu niektórych obiektów powierzchniowych - punktowymi np. miasta.

18. Przyczyna spłaszczenia Ziemi: Jest to wynikiem ruchu obrotowego Ziemi i zwiększonej siły odśrodkowej powodującej spłaszczenie na biegunach.

19. Dowody na kulistość Ziemi:

• Widnokrąg jest okręgiem

• Statki zbliżające się do lądu ukazują najpierw swój maszt

• Podczas zaćmienia Słońca cień Ziemi rzucany na Księżyc ma kształt okręgu

• Podróż dookoła Świata (Magellan)

• Zdjęcia satelitarne

1. Wymiary Ziemi:

• Długość równika - 40 075 km

• Promień równikowy - 6378 km

• Promień biegunowy - 6357 km

• Promień średni - 6371 km

• Spłaszczenie Ziemi - 21 km

Zadania

1. Jaka jest rzeczywista odległość między miastami A i B, skoro na mapie w skali 1:200 000 odległość ta wynosi 7 cm?

1 cm = 200 000 cm = 2 km

2 km × 7 = 14 km

2. Jaka będzie odległość na mapie w skali 1:1 500 000 między miastami A i B, skoro rzeczywista odległość wynosi 300 km?

1 km = 1 500 000 cm = 15 km

300 km ÷ 15 km = 20 cm

Skala liczbowa	Skala mianowana
1:50 000	1 cm - 0,5 km
1:75 000	1 cm - 0,75 km
1:250 000	1 cm - 25 km

4. Od najmniejszej do największej skali.

1. 1:40 000 000 2. 1:5 000 000 3. 1:500 000 4. 1:25 000

---