22. Barok jako prąd literacki, styl i postawa. Rehabilitacja pojęcia baroku. Nowożytność barokowej filozofii i estetyki. Problem wielości i złożoności barokowych tendencji artystycznych . Miejsce tradycji biblijnej i antycznej w literaturze baroku.
Barok - termin wprowadzony przez Porębowicza zapożyczony od historyków sztuki oznacza z włoskiego barocco- perła o nieregularnym kształcie lub od nazwy sylogizmu baroco. We Francji w XVIII wieku stosowano ten termin estetyczny o intencji pejoratywnej. W niektórych krajach nurtem poprzedzającym, zapowiadającym nadejście baroku był manieryzm- termin ten budzi jednak kontrowersje jedni badacze twierdzą że to zespół cech powracających w różnych epokach inni że to jeden z nurtów późnego renesansu, Ziomek odnosi się sceptycznie do tego terminu. Czas powstania i trwania baroku datuje się różnie , w każdym kraju , najwcześniej w połowie XVI w ukształtował się we Włoszech i Hiszpanii, najwcześniej wygasł we Francji połowa XVII wieku. W Polsce trwa do poł. XVIII wieku ostatnim przejawem jest poezja konfederacji barskiej.
Pamiętać należy że w okresie trwania baroku Polska jest drugim co do wielkości państwem w europie , ma także przekonanie o szczególnych wartościach polskiego wzorca ustrojowego , mówiąc szczerze to stan szlachecki był przedmiotem tej dumy. Szlachta wierzyła w swoje starożytne genealogie związki ze szczepem Sarmatów, tak kształtowała się postawa barokowego szlachcica który przekonany jest o swojej wyjątkowości, , podtrzymuje starodawne tradycje narodowej kultury. Stąd kult dziedzictwa i tradycjonalizm, mit sarmacki utrwalony zostaje w opinii, w kulcie dziedzictwa pojawiają się elementy religijne A. Maksymilian Fredro Jan Białobłocki przyjmują ze ustrój rzeczpospolitej był bezpośrednio kreowany przez boga. W. Kochowski widział w sarmatach współczesny naród wybrany, w ten sposób ujawniła nam się cecha baroku który jest pierwszym kierunkiem literackim w którym koloryt lokalny, kultury narodowe grają ogromną rolę.
Wykształcił się również synkretyzm kulturalny, który przejawiał się głównie w spajaniu wątków chrześcijańskich z mitologicznymi i we wprowadzeniu elementów kultur orientalnych. Zdarza się tez sceptycyzm w ocenie antycznych mitów, np. czy Skarbiewski tylko dorównuje Horacemu czy go przewyższ, czy żartobliwe analizy mitów u Adama Korczyńskiego. Kontekstem społecznym dla rozwoju baroku była w krajach katolickich kontrreformacja, w protestanckich ustabilizowanie, sprzyjało to kształtowaniu się nowego typu religijności łączącej tradycję z elementami kultury świeckiej, składniki podporządkowane zostały przeżyciu religijnemu i jego artystycznej ekspresji . Instytucje świeckie mimo dominującego w rozwoju baroku czynnika religijnego , miały nań duży wpływ przede wszystkim dwory królewskie magnackie zawdzięczają powstanie opery. Zasadniczą tendencja baroku było łączenie sprzeczności , na zasadzie antytez, bogactwo alegorii, metafor, ozdobne mówienie, częste inwersje, przerzutnie. W zasadzie gatunków barok przejął wzorce ukształtowane wcześniej, poza operą nie stworzył niczego nowego. W zakresie epiki odchodzi się od klasycznego wzoru eposu a skłania ku wzorom poematu epickiego jakiego przykładem jest Jerozolima wyzwolona T.T. Fabuła rozwijała się swobodnie i kapryśnie, nierzadkie są w poezji i epice makaronizmy. Barok charakteryzował się różnorodnym ujęciem tematycznym utworów, jak u w. Kochowskiego, W. Potockiego, łączenie wątków religijnych i obywatelskich , obok erotyków występowały moralistyczne satyry.
A. Morsztyn był przedstawicielem konceptyzmu w literaturze polskiej który zmierzał do oparcia wypowiedzi poetyckiej na koncepcie rozumianym jako pojęcie subtelne i pomysłowe(wzięłam z stl-u). M. Sęp- Szarzyński i jego rytmy są przykładem tendencji metafizycznych , które mają charakter refleksyjno- intelektualny, obracają się w sferze przeżyć religijnych . W tym wieku tłumaczy się pisarzy łacińskich , greckich, m.in. Horacy, Tacyt , Seneka, Persjusz. Barok zbliża się do Średniowiecz, kult rycerskości, przodków,
Pejoratywne myślenie o baroku jako o epoce zwyrodniałego renesansu, baroku zepsutego, utrzymywało się do połowy XIX wieku dopiero pod koniec tego wieku zainteresowano się epoką najpierw w sztukach plastycznych . Dopiero dzieło Heinricha Wolfflina Renaissance und baock szwajcarskiego badacza który wypisał różnice renesansowego i barokowego stylu: linearność- malarskość, płaskość- głębia, forma zamknięta- forma otwarta, jasność- niejasność, to dzieło zainteresowało badaczy barokiem, nastąpiła nobilitacja tej epoki, która stała się przedmiotem nowych badań . Barok oddziaływał na sztukę współczesną np. renesans poezji metafizycznej w Anglii, nawiązanie do poetów baroku polskiego przez przedstawicieli neoklasycyzmu. Polscy badacze np. Krzyżanowski ukazał związki zewnętrzne łączące literaturę Średniowiecza , baroku, romantyzmu, neoromantyzmu. Epokę Baroku ,megalomanii szlachty polskiej kończy upadek niepodległości Polski, i kryzys wartości sarmatów.