Kręcz szyi
Kręcz szyi to przymusowe ustawienie głowy w pochyleniu do boku z jednoczesnym skręceniem jej w stronę przeciwną pochyleniu. To nieprawidłowe ustawienie głowy i szyi spowodowane jest najczęściej jednostronnym skróceniem mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, który przebiega po bocznej stronie szyi, skośnie do tyłu i góry ku dołowi i przodowi. Przyczyny tego zniekształcenia, stwierdzonego często zaraz po urodzeniu, nie są dokładnie znane. Wywołać je może nieprawidłowe ułożenie płodu w macicy, uraz porodowy lub nieprawidłowości w samym mięśniu.
Przyczyny
postać wrodzona,
choroby zapalne mięśni lub tkanek je otaczających (np. węzłów chłonnych),
urazy kręgosłupa szyjnego,
choroby organiczne OUN,
podłoże psychogenne,
leki
pochodne fenotiazyny
pochodne butyrofenonu
Istnieją również inne przyczyny w zależności od których wyróżniamy:
- kręcz szyi wrodzony pochodzenia mięśniowego, który spowodowany jest zmianami w mięśniu mostkowo-obojczykowo-sutkowym
- kręcz szyi wrodzony pochodzenia kostnego, którego przyczyną są strukturalne zmiany kostne w kręgach szyjnych lub obręczy barkowej
- kręcz szyi nabyty, stwierdzany po przebytych urazach, chorobach infekcyjnych, przy współistnieniu wad wzroku czy słuchu
- kręcz szyi nawykowy, polegający na tendencyjnym ustawianiu głowy w pochyleniu, mimo, że nie stwierdza się zmian kostnych i mięśniowych
- ustawienie głowy jak w kręczu, w przypadkach istniejących zaburzeń w ośrodkowym układzie nerwowym u małych dzieci.
Zniekształcenie to powoduje niezdolność do odwrócenia głowy w stronę przeciwną poza linię środkową ciała. Przykurczony mięsień często jest twardy, czasem wyczuwa się bezbolesne obrzmienie w jego brzuścu. Obrzmienie to pojawia się 2, 3 tygodnie po urodzeniu. W miarę wzrostu dziecka zauważa się coraz większe zniekształcenia czaszki i asymetrie twarzy. W przypadkach zaniedbanych twarz po stronie kręczu jest mniejsza, bark unosi się, co może spowodować boczne skrzywienie kręgosłupa. Dlatego bardzo ważne jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia. Ma ono na celu doprowadzenie do wydłużenia przykurczonego mięśnia oraz stworzenie warunków do prawidłowego ustawienia głowy i szyi i poprawę siły innych mięśni, współdziałających w symetrycznych ruchach
Leczenie polega na zapewnieniu prawidłowego, symetrycznego ułożenia głowy w stosunku do tułowia i barków, wykonywania masażu, ruchów biernych i czynnych oraz rozciąganiu przykurczonego mięśnia. ciągu dnia. Rodzice muszą wiedzieć, jak zapewnić odpowiednie ustawienie głowy, znać technikę rozciągania mięśnia oraz wyzwalania ruchów czynnych. (Szczegółowego instruktażu powinien udzielić lekarz.)
Ćwiczenia w domu należy wykonywać 2-3 razy dziennie przez 5-10 minut, pamiętając aby nie wykonywać ich bezpośrednio po lub przed jedzeniem. Najmłodsze dzieci powinny mieć zapewnione prawidłowe ułożenie głowy za pomocą woreczków z piaskiem lub wałków. U dziecka leżącego na plecach układa się po jednym woreczku po z każdej strony głowy. Sięgając do barków utrzymują one swoim ciężarem symetryczne ustawienie głowy. W leżeniu na brzuchu dziecko układa się zwracając głowę w stronę przeciwną do istniejącego przykurczu („dziecko patrzy na chore ramię”). Utrzymanie w odpowiedniej pozycji głowy niemowlęcia można zapewnić przez wieszanie nad łóżeczkiem zabawek na takiej wysokości, aby dziecko mogło swobodnie patrzeć wokół i bawić się rękoma, ale skupiać wzrok na jednej stronie. Łóżeczko należy ustawić tak, aby dziecko z zainteresowaniem mogło śledzić, co dzieje się w pokoju ustawiając głowę w stronę przeciwną niż występująca u niego tendencja. Ćwiczenia poprzedza się masażem mającym na celu rozluźnienie i rozciągnięcie napiętych mięśni. Ruchy należy wykonywać opuszkami palców, bardzo delikatnie, ale dość zdecydowanie. Masaż składa się z ruchów głaskania, rozcierania i ugniatania po natłuszczeniu skóry szyi oliwką. Nie wykonywać masażu przy podrażnionej i zaczerwienionej skórze.
Ruchy bierne i rozciąganie (redresję) przykurczonego mięśnia wykonuje się bardzo ostrożnie, śledząc reakcje dziecka i stopniowo zwiększając zakres ruchów. Najlepiej jeżeli wykonują je dwie osoby. Osoba pomagająca utrzymuje obręcz barkową, a osoba ćwicząca obejmuje głowę dziecka dłońmi (bez uciskania uszu) nieznacznie ją obniżając, bez odchylania do tyłu (broda przyciągnięta do mostka), wykonuje ruch skłonu bocznego kręgosłupa w odcinku szyjnym w stronę przeciwną przykurczonemu mięśniowi z jednoczesnym jej skręceniem w stronę przykurczonego mięśnia. Rozciąganie (redresję) mięśnia mostkow-obojczykowo-sutkowego wykonuje się w leżeniu na plecach na stole. Strona, po której znajduje się przykurczony mięsień, jest dalej od brzegu stołu przy którym siedzi osoba wykonująca ćwiczenia. Jedną ręką przełożoną nad dzieckiem utrzymuje ona bark, drugą trzyma głowę dziecka ( nie uciskać ucha), odciąga ją lekko od ustabilizowanego barku, następnie powtarzając odciąganie głowy dodaje ruch skręcania głowy (rotacji) w stronę przykurczonego mięśnia. Te dwa elementy ruchu, zginanie boczne i skręcanie, mogą być wykonywane równocześnie lub oddzielnie. Oddzielne wykonywanie, najpierw ruchu zgięcia bocznego, a następnie skrętu, jest łagodniejsze, ponieważ daje dziecku dłuższe okresy odpoczynku.
W przypadku, gdy dotyk wywołuje ból i dziecko płacze podczas ćwiczeń stawiając opór należy przerwać i ponownie ćwiczyć po uspokojeniu. Początkowo rozciąganie mięśnia należy wykonywać krótko, stopniowo wydłużając do około 5 minut. Ruchy czynne u dzieci najmłodszych, które samodzielnie nie potrafią utrzymać głowy można wykonywać wykorzystując ruchy tułowia przy odpowiednim ustawieniu głowy. Dziecko leży na brzuchu z twarzą zwróconą w kierunku przykurczonego mięśnia. Ćwiczący Chwytem oburącz za miednicę wykonuje ruchy obniżania miednicy. Innym sposobem jest wykorzystanie obecnego w pierwszych miesiącach życia „odruchu szukania ” (zwracania głowy w kierunku drażnionego policzka). Osoba prowadząca ćwiczenia stabilizuje ręką bark po stronie przykurczonego mięśnia, drugą ręką dotyka policzka dziecka po tej stronie w okolicy kącika ust. Dziecko odwraca głowę w tę stronę. U niemowląt można użyć grzechotki - następuje ruch obrotu głowy w stronę słyszanego dźwięku. Dzieciom, które potrafią skupiać wzrok i wodzić oczami, pokazuje się kolorowe przedmioty prowokując do wykonania ruchu.
Dzieci w okresie „dziecka leżącego” nie wolno:
- układać w pozycji leżąc tyłem z poduszką pod głową,
- układać z wałeczkami pod klatką piersiowa z głową mocno odchyloną do tyłu,
- nosić na rękach z główką ustawioną pionowo,
- biernie sadzać przez podpieranie poduszkami.
Między 4 i 9 miesiącem życia u dziecka, które pewnie utrzymuje głowę w pozycji siedzącej, zasób ćwiczeń zwiększa się o ćwiczenia w pozycji siedzącej:
- pozycja wyjściowa - siad po turecku, osoba ćwicząca jedną ręką utrzymuje barki dziecka po stronie przykurczonego mięśnia, drugą zbliża zegarek lub inny przedmiot do ucha dziecka po stronie przeciwnej i stopniowo oddala go.
- pozycja wyjściowa - siad na kolanach osoby ćwiczącej, delikatne popychanie tułowia dziecka w stronę przykurczu powoduje, że dziecko dla utrzymania równowagi czynnie odchyla głowę w stronę przeciwną kierunkowi ruchu.
- pozycja wyjściowa jak wyżej, osoba ćwicząca przykładając rękę do potylicy dziecka usiłuje lekko zgiąć jego głowę, dziecko przeciwstawiając się oporowi ręki prostuje kręgosłup w odcinku szyjnym.
Zabiegi te bobrze jest wykonywać przed lustrem, aby móc kontrolować ułożenie dziecka oraz jego reakcje.
U dzieci, które samodzielnie siedzą, ale nadal mają tendencje do nieprawidłowego ustawienia głowy stosuje się kołnierze ortopedyczne, ustalające głowę w prawidłowym ułożeniu. Powinny one być zakładane na dzień i na noc, a zdejmowane do ćwiczeń i mycia. O konieczności takiego zaopatrzenia decyduje lekarz. W przypadkach braku poprawy w leczeniu zachowawczym wykonuje się zabieg operacyjny, który polega na odpowiednim przecięciu włókien przykurczonego mięśnia w celu jego wydłużenia. Stosuje się go najczęściej pod koniec pierwszego roku życia. Po wykonaniu zabiegu nadal potrzebne są ćwiczenia, które mają na celu utrzymanie uzyskanej korekty ustawienia głowy przez wzmacnianie mięśni strony przeciwnej do operowanej, zwiększenie zakresu ruchów szyjnego odcinka, zwłaszcza zginania bocznego i skrętu.
Bezpośrednio po operacji ćwiczenia należy wykonywać w pozycji leżącej: skłony boczne i ruchy skrętów w zakresie, jaki jest możliwy do wykonania bez dolegliwości bólowych i powtarza się je do czasu zdjęcia szwów. W czwartym tygodniu po operacji można rozpocząć ćwiczenia w pozycji siedzącej np. na krześle ustawionym przed lustrem: dziecko trzyma oburącz siedzisko (w celu stabilizacji) i wykonuje ruchy zginania bocznego głowy w stronę przeciwną do operowanej. Skręty i skłony boczne głowy mogą być ćwiczone również w pozycji stojącej.
Z kręczem szyi często współistnieją wady postawy. Najczęściej rozwija się boczne skrzywienie kręgosłupa. Po zabiegu chirurgicznym należy dokładnie zbadać postawę dziecka i w zależności od zaobserwowanych zmian zastosować odpowiednie ćwiczenia korekcyjne.