Wymagania doboru treści kształcenia wg. Okonia:

1).wymagania związane z osoba uczącą się i rozwijającą pod wpływem edukacji-treści powinny być dostosowane do możliwości ucznia (fizycznych, społecznych, psychicznych);należy uwzględnić fazy rozwojowe dziecka oraz potrzeby rozwijającego się człowieka.

2).wymagania związane ze zmieniającym się społeczeństwem-przy doborze treści należy uwzględnić możliwości i potrzeby społeczeństwa. Dziedziny, które powinny być zawarte przy doborze treści kształcenia to: ojczyzna, własny naród, inne narody, edukacja, rodzina, praca zawodowa.

3).wymagania związane z rozwojem kultury i nauki-treści kształcenia w aspekcie kultury powinny uwzględniać: poznanie dóbr kultury, wytwarzanie przez uczących się różnych wartości i przeżywanie tych wartości   (1)

 

Pojęcie nauki według W.Okonia:

Rozumie ją jako system uzasadnionych pojęć, twierdzeń, hipotez, będących wytworem działalności badawczej i stanowiących najwyżej rozwiniętą postać świadomości ludzkiej.  (2)

 

W uwzględnieniu w programach szkolnych tak zwanej nauki pomaga znajomość składowych części nauki: faktów naukowych, pojęć naukowych, praw nauki, teorii naukowych. Elementy te mogą być odzwierciedlane na różnych poziomach nauki oraz w różnym zakresie.  (3)

 

Typy koncepcji treści kształcenia wg. Tadeusza Lewowickiego:

1.koncepcje”treściowo informacyjne”

2.koncepcje”czynnościowe”

3.koncepcje”funkcjonalne”

4.koncepcje”modelowe”

 

Lewowicki stwierdza, że tylko 2 pierwsze znalazły zastosowanie w edukacji a kolejne dwa to propozycja na przyszłość. Zauważa również, że w szkole posiada się  wiedzę typu „wiedzieć, że „ , a nie typu „wiedzieć dlaczego „. Jest to wiedza encyklopedyczna , która polega na tym ,iż  uczymy się haseł , będących streszczeniem wiadomości  ,ale nie zawsze potrafimy łączyć ją w logiczną całość.

 

 

Interesujące ujęcie kryteriów doboru treści kształcenia przedstawia Konarzewski, który wyodrębnia 4 kryteria doboru materiału nauczania:

1.filozofia programu szkolnego;

-należy dobrać taki materiał, który jest zgodny z poglądami panującymi w społeczeństwie

-materiał ma służyć do przygotowania uczniów do wykonywania z powodzeniem zadań społecznych. 

-należy dobrać taki materiał, który pozwoli rozwinąć zdolności poznawcze ucznia.

2.kryterium interesu- odnosi się do „właściciela szkoły” i jego powiązań ze społeczeństwem.  Materiał nauczania musi odzwierciedlać interesy różnych grup i instytucji  mimo  ich  oczywistych  różnic i rozbieżności. Sprowadza się to do tego ,iż „właściciel szkoły” w zależności od położenia geograficznego ,dostępu do produktów lub surowców , siły roboczej i innych  czynników decyduje się na profil kształcenia ,który  jest najbardziej  oczekiwany   i możliwy do zagospodarowania w przyszłości. Przykładem może być  powstanie Akademii Morskiej   w mieście portowym , gdyż  absolwenci   takiej uczelni mogą znaleźć  zatrudnienia w żegludze.

 

3.kryterium merytoryczne- odnosi się do  konstruktorów programów .Musza to być  fachowcy w danej dziedzinie  nauki ,którzy swoja wiedza  zapewnia przygotowanie takiego programu ,który zagwarantuje  uzyskanie niezbędnych kwalifikacji  przez uczących się. Mamy tu do czynienia z 3 hasłami programowymi ;

  - tematu rozwiniętego, zwierającego szczegółowe wiadomości, które się na niego składają;

-tematu przedstawionego jako zbiór wiadomości, z których nauczyciel dokonuje wyboru;

- tematu sformułowanego ogólnie, którego „przerobieniu” posłużą wiadomości dobrane samodzielnie przez nauczyciela.

 

4.kryterium skuteczności dydaktycznej-materiał ma pomagać w skutecznym uczeniu się.  (5)

 

 

Trzy układy treści kształcenia;

1.liniowy-ważna jest systematyczność

2.koncentryczny-powracamy do tego samego zagadnienia, ale w rozszerzonym zakresie

3.spiralny-cały czas poszerzamy wiedzę, ale powracamy do początku.   (6)

 

Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia według J. Półturzyckiego:

1)kryterium społeczno-polityczne- jest to taki dobór treści kształcenia, który odpowiada potrzebom społecznego życia i przyjętym zasadom polityczno- ustrojowym. Szczególnie ważne jest interpretowanie faktów, zdarzeń i zjawisk o charakterze społecznym, politycznym, ekonomicznym;

 

2)tradycje kultury-- kultura regionu i narodu zawiera znaczące dla społeczeństwa znaki  i symbole kulturowe, które powinny wystąpić w treściach kształcenia. Ich istotą są wydarzenia życia społecznego i kulturowego oraz osiągnięcia naukowe;

 

3)rozwój psychofizyczny- uzależnia dobór tematów i zagadnień do wieku i rozwoju dzieci;

4)kryterium aksjologiczno-teologiczne- przyjęte w danym społeczeństwie i preferowane przez politykę oświatową wartości i cele kształcenia. Wartości i potrzeby społeczne stanowią podstawę idei edukacji. Z nich wynikają podstawowe treści kształcenia.   (7)

 

 

 

Charakterystyka teorii doboru treści kształcenia według Półturzyckiego:

 

*encyklopedyzm-zasadniczym calem pracy szkoły jest przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z różnych dziedzin wiedzy

 

*formalizm dydaktyczny-treść kształcenia jest jedynie środkiem służącym do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych

 

*utylitaryzm-szkoła winna być miniaturą życia społecznego, miejsca, które przygotowuje do działalności praktycznej

 

*teoria problemowo kompleksowa-łączenia wiadomości z różnych dziedzin nauki, treści kształcenia powinny dotyczyć problemów współczesnego świata 

 

*strukturalizm- trzeba włączać do programów treści najważniejsze, stanowiące trwały dorobek nauki, nawiązujące do historycznych jej źródeł, jak i najnowszych osiągnięć;

 

 

*egzemplaryzm--  przyjmowanie części za całość, konieczność redukcji materiału nauczania, ale by nie doprowadziła do zubożenia procesu kształcenia; obowiązuje koncepcja nauczania paradygmatycznego ( materiał nauczania należy układać w sposób wzorcowy ) oraz zasada egzemplarycznego układu treści ( wiedza przekazywana jest przy pomocy egzemplarzy tematycznych, pewnych przykładów, które są reprezentatywna dla danego tematu

 

*materializm funkcjonalny- podstawowym kryterium doboru i układu treści programowych powinny być względy światopoglądowe, w materiale nauczania poszczególnych przedmiotów należy eksponować ich „idee przewodnie”;

 

 

*teoria programowania dydaktycznego-- stanowi próbę formułowania odpowiedzi w jaki sposób uczyć na określonym szczeblu pracy dydaktyczno- wychowawczej; najważniejsze zasady analizy i układu treści kształcenia w tej teorii to:

<!--[if !supportLists]-->        <!--[endif]-->Materiał należy podzielić na powiązane ze sobą czynności i wyniki;

<!--[if !supportLists]-->        <!--[endif]-->Skojarzenia, które uczniowie tworzą w toku uczenia się , powinny być odwracalne;

<!--[if !supportLists]-->        <!--[endif]-->Materiał nauczania należy utrwalać w różnorodny sposób;

<!--[if !supportLists]-->        <!--[endif]-->Jasne i wyraźne określenie celów tekstu programowego;

<!--[if !supportLists]-->        <!--[endif]-->Trzeba posługiwać się dedukcyjnym lub indukcyjnym tokiem prezentacji materiału, stosownie do charakterystycznych właściwości poszczególnych tematów;

<!--[if !supportLists]-->        <!--[endif]-->Należy wydzielić najistotniejsze zagadnienia z materiału nauczania oraz dobrać do nich reprezentatywne przykłady lub umożliwić uczniowi podawanie własnych;

Każdy nowy termin, zasadę, prawo, itp. Trzeba eksponować parokrotnie w różnych kontekstach, aby uczniowie mogli dobrze zrozumieć ich treść i trwale ją sobie przyswoić.   (8)