ANALIZA PRZYPADKU ROZPOZNAWANIA I ROZWIĄZYWANIA

PROBLEMU WYCHOWAWCZEGO

 

Identyfikacja problemu: Problem odrzucenia i nieakceptowania przez zespół klasowy negatywne relacje interpersonalne w klasie

 

W roku szkolnym 1999/2000 zaczęłam pełnić funkcję wychowawcy w kolejnej pierwszej klasie. Już w czasie pierwszych dni pobytu dzieci w szkole zauważyłam, że jeden z uczniów mojej klasy z przyczyn mi nieznanych nie był akceptowany przez swoje koleżanki i kolegów. Był to uczeń, którego wygląd wskazywał na jego cygańskie pochodzenie, spokojny, sympatyczny, koleżeński jednak z rzucającą się w oczy wadą wymowy  (jąkanie się).
Trudności w kontaktach z rówieśnikami uwidoczniły się poprzez:

• izolowanie się od rówieśników,

• pojawienie się przezwisk pod jego adresem,

• brak kontaktu słownego z rówieśnikami.

Moje obserwacje potwierdziła rozmowa z ojcem, który okazał się Cyganem i stwierdził, iż syn skarży się na przezywających go kolegów i nie czuje się dobrze w klasie. Jednocześnie poznałam sytuację rodzinną chłopca: miał jeszcze dwie młodsze siostry, a matka dzieci przebywała za granicą i nie interesowała się nimi, ojciec natomiast był już starszym człowiekiem, chorym na serce. Cała rodzina mieszkała na osiedlu, które skupia w naszym mieście rodziny niewydolne wychowawczo, w których często pojawia się alkohol.

 

Geneza i dynamika zjawiska.

Po rozmowach z uczniem i nauczycielem zerówki, do której sporadycznie uczęszczał chłopiec okazało się, że analizowany problem pojawił się już wcześniej (część uczniów mojej klasy znała już Morana z przedszkola) i był spowodowany prawdopodobnie nadmierną aktywnością chłopca podczas zajęć. W czasie zajęć, chcąc zwrócić na siebie uwagę zawsze jako pierwszy zgłaszał się do odpowiedzi, rozwiązania zadania. Niestety w większości przypadków nie potrafił udzielić poprawnej odpowiedzi czy rozwiązać zadania do którego się zgłosił. Z upływem każda nieudana próba aktywności podczas zajęć powodowała cichy komentarz ze strony grupy, docinki, przezwiska. W efekcie chłopiec zamknął się w sobie i nie chciał otworzyć się przed nikim. Na początku  roku szkolnego, gdy znalazł się w klasie pierwszej, gdzie nie wszyscy go znali sytuacja uległa pogorszeniu. Podczas przerw spotykał się z przejawami agresji ze strony  kolegów, którzy przezywając i obmawiając słabszego kolegę dręczyli go psychicznie.

Znaczenie problemu.

Omawiany problem agresji występującej w szkole jest bardzo ważny i wymagał natychmiastowej interwencji ze strony wychowawcy, bowiem trudności w kontaktach z rówieśnikami, brak poczucia bezpieczeństwa, świadomość dezaprobaty, niskie poczucie własnej wartości, niezaspokojona potrzeba uznania przez rówieśników mogły doprowadzić młodego człowieka do wielu negatywnych zachowań i problemów.

Prognoza negatywna.

W przypadku nasilenia się problemu i braku interwencji nauczyciela mogą pojawić się trudności w nauce i w samoakceptacji.
Sytuacje lękowe takie jak brak poczucia pewności i bezpieczeństwa, świadomość dezaprobaty, niskie poczucie własnej wartości, niezaspokojona potrzeba uznania przez rówieśników mogą stać się przyczyną wielu niepowodzeń szkolnych.

Prognoza pozytywna.

Po przeprowadzeniu podanych poniżej działań spodziewa się usunięcia objawów agresji ze strony kolegów i zaakceptowania ucznia przez klasę. Zakładam, że uczeń mając wsparcie wychowawcy, nauczyciela religii odnajdzie dyscypliny, w których będzie mógł się wykazać i zaspokoić potrzebę uznania przez rówieśników.

Propozycje rozwiązania i wdrażanie oddziaływań.

W celu rozwiązania problemu postanowiłam przeprowadzić rozmowy z:

• uczniem,

• uczniami, którzy mu dokuczają w obecności ich rodziców,

• nauczycielem religii uczącym w mojej klasie

• poszczególnymi uczniami klasy,

• oraz pogadanki w klasie poświęcone temu problemowi,

Efekty podanych powyżej działań .

W pierwszej kolejności wyjaśniłam problem agresji ze strony kolegów. Uczniowie ci w obecności swoich rodziców przyznali się do psychicznego dręczenia kolegi i obiecali poprawę swojego zachowania.
Prowadząc rozmowy z Moranem starałam się wyzwolić w nim umiejętności działań asertywnych, zdobycia pewności siebie. Zwracałem uwagę na jego zachowania i cechy, które budziły niechęć kolegów. Zachęcałem go do podejmowania zadań i przejawiania inicjatywy, wskazując dziedziny działalności, w których mógłby się wykazać. Poprosiłam go, aby przygotował opowiadanie o tym, jak w rodzinach cygańskich obchodzone są święta Bożego Narodzenia.
Po rozmowach z klasą,  postanowiłam także powierzyć mu zadanie, z którego mógłby się dobrze wywiązać i które byłoby ważne dla całej klasy. Zadaniem tym było przygotowywanie się chłopca do odegrania roli wilka w przygotowywanym przez klasę przedstawieniu na podstawie utworu Jana Brzechwy „Opowiedział dzięcioł sowie”, które miało być prezentowane na forum szkoły w czasie trwania konkursu recytatorskiego. Obawy klasy wynikające z przekonania, że nie da on rady nauczyć się tekstu na pamięć, z faktu, iż chłopiec jąkał się okazały się bezpodstawne, bowiem z zadania tego wywiązał się wzorowo, doskonale nauczył się swojej roli i bez zająknięcia, w bardzo przekonywujący sposób odegrał ją na scenie podczas przedstawienia przed publicznością składającą się z uczniów wszystkich klas I - III naszej szkoły, nauczycielek, przez co spotkał się z ogromną akceptacją i uznaniem ze strony klasy i kolegów z innych zespołów klasowych.
 To wydarzenie spowodowało zwiększenie się pewności siebie u chłopca i zmniejszenie niechęci kolegów i koleżanek w stosunku do niego.

Na zajęciach w klasie, przy każdej okazji szczególną uwagę zwracałam na zagadnienia: tolerancji, asertywności, integracji w zespole klasowym, poczucia własnej wartości. Organizowałem ćwiczenia, które były okazją do lepszego poznania się uczniów oraz dawały możliwość pracy w grupach. Ćwiczenia te cieszyły się ich dużym zainteresowaniem. Także w czasie imprez klasowych takich jak: Dzień Chłopaka, Mikołajki, Wigilia klasowa i wycieczek zwracałam uwagę na integrację zespołu klasowego.

 

Efekty oddziaływań

Zastosowane przeze mnie działania przyniosły zamierzone efekty. Chłopiec znalazł dziedziny działalności szkolnej, w których może się wykazać i zyskać uznanie zespołu klasowego. Nie miał także żadnych problemów z zaliczeniem roku szkolnego. Z rozmów przeprowadzonych z uczniem, jego ojcem i koleżankami, moich obserwacji zachowań klasy wynika, że problem został zlikwidowany.

 

Biblografia

1.     „Jak żyć z ludźmi”, Program profilaktyczny dla młodzieży, MEN, Wydawca Agencja Informacji Użytkowej, Warszawa, 1988.

2.     Ekiert-Grabowska D., Dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej, WSiP, Warszawa, 1982.

3.     Garstka T., Podstawowe wsparcie psychologiczne jako zadanie mentora, Warszawa 1999.

 

Opracowała mgr Iwona Kaleja

---