„Rehabilitacja małego dziecka” K

Wojciechowska

30.03- zajęcia z p. Pawelczak !!!

Zestawy ćwiczeń stymulacji zmysłów do każdych zajęć !!!

„Co tam się dzieje” Lise Eliot

Stymulacja sensoryczna

Rozwój sensoryczny- coraz doskonalsze odbieranie wrażeń przez zmysły (proces, który powinien naturalnie rozwijać się u każdego).

Rozwój percepcyjny- wzrastająca umiejętność interpretowania inf. zmysłowej.

Pierwszy kontakt- głównie stymulacja

Odruchy bezwarunkowe noworodka dzielimy na 2 grupy:

1. odruchy wspólne dla noworodka i człowieka dorosłego;

2. odruchy obecne u noworodka i/lub niemowlęcia, a zanikające lub patologiczne u człowieka dorosłego.

AD 1 Jest to grupa odruchów kluczowych dla dalszego rozwoju odruchów warunkowych w procesie ontogenezy.

Są to: odruch źrenicowy, odruch mrugania, krzyk, odruchy ssania i połykania oraz odruchy związane z wydalaniem.

AD 2 Odruchem należącym do tej grupy jest tzw. odruch Babińskiego. Objawia się uniesieniem palucha podczas drażnienia podeszwy stopy. Zanika on w okresie niemowlęctwa, a jeżeli występuje u człowieka dorosłego jest symptomem patologii centralnego układu nerwowego - jest bardzo przydatny w diagnostyce klinicznej.

Kolejnym przykładem jest odruch chwytny - drażniąc wewnętrzną powierzchnię dłoni noworodka, wywołujemy reakcję silnego zaciskania ręki na przedmiocie, który jest bodźcem. Uchwyt jest tak mocny, że możemy unieść dziecko do góry, podnosząc przedmiot. Odruch chwytny zanika około 2 miesiąca życia.

Do tej grupy odruchów zaliczamy także:

- odruch toniczno-szyjny: jeśli głowę noworodka leżącego na plecach skierujemy w lewo, to dziecko wyprostuje lewą rękę, a prawą skuli;

- odruch Moro - odruch obejmowania; nagły silny bodziec (ostre światło, głośny dźwięk, mocne szarpnięcie) spowoduje, że noworodek wyprostuje ręce i przyciągnie je do tułowia;

- odruch oczno-karkowy Peipera: kiedy do oka noworodka dociera silne światło, on cofa głowę;

- odruch marszu automatycznego: jeżeli stopy dziecka zetkną się z jakimkolwiek podłożem, wykonuje ono rytmiczne ruchy chodzenia.

Odruch warunkowy - nabyta reakcja organizmu. Odruch warunkowy klasyczny powstaje podczas życia osobnika na bazie odruchu bezwarunkowego. Występuje dopiero po analizie danego bodźca przez ośrodek kojarzenia w mózgowiu, głównie w pniu mózgu. Powstawanie odruchów warunkowych wynika z powtarzalności pewnych sytuacji oraz integracyjnej funkcji mózgowia które korzystając z danych przekazywanych przez różne zmysły może postrzegać otoczenie wieloaspektowo. Wprawdzie bodźcem powodującym wydzielanie śliny jest obecność w pysku pokarmu, lecz podczas jedzenia pies widzi otoczenie, widzi pokarm (jego formę), czuje zapach i rejestruje wiele innych cech sytuacji. Każdy z tych elementów może stać się bodźcem warunkowym i wywoływać ślinienie, o ile pies będzie głodny.

Zasady stymulacji:

Przed przystąpieniem do stymulacji należy:

• Znać odruchy, które mają wystąpić u dziecka (na odpowiednim etapie rozwojowym)

• Należy stworzyć mapę doznań zmysłowych (kiedy pojawia się reakcja)

• Należy ustalić który zmysł jest dominujący, który zablokowany, które zmysły należy stymulować, a które ignorować

Zasady zw. ze stosowanymi bodźcami:

• Optymalnej stymulacji (dostosowane do dziecka)

• Zasada uwzględniająca kolejność rozwoju zmysłów dalekich

• Zasada polimodalności (max 2 zmysły- powinien docierać dotyk i jeszcze jeden zmysł)

• Łączenie stymulacji sensorycznej z ruchem i komunikacją

• Zasada symetrii (bodźce docierają po obu stronach ciała)

• Zasada naprzemienności bodźców pobudzających i uspokajających

• Dostosowania tempa czynn. dorosłego do możliwości dziecka

• Zasada bezpieczeństwa fizycznego i psych. dziecka

Zasady zw. z planowaniem i prowadzeniem zajęć:

• Systematyczność

• Regularność

• Odpowiednia dla dziecka pozycja

• Przewidywalność przebiegu zajęć (ze str. dziecka)

Rozwój zmysłu dotyku

Na czucie dotyku składają się 4 różne zdolności czuciowe:

• Wrażenie skórne (powierzchniowe)

• Priopriocepcja (czucie pozycji i ruchów ciała)

• Doznania temp.

• Doznania bólu

Zmysł dotyku rozwija się jako pierwszy:

• 5 tydz. ciąży- odczucia dotykowe zarodka- nos i wargi

• 9 t. c.- odczucia dotykowe obejmują brodę, powieki, ręce

• 10 t. c.- odczucia dotykowe obejmują nogi

• 12 t. c.- na dotyk reaguje prawie całe ciało (oprócz głowy)

Rozwój zmysłu dotyku:

• Odczuwanie dotyku po ur.

• Odczuwanie bólu

• Wrażliwość na temp. u niemowląt

Ciało dziecka nie ma takich objawów jak gęsia skórka, dreszcze na zimno, ale odczuwa zmiany temp.

Znaczenie dotyku w rozwoju małych dzieci- każdy dotyk to forma stymulacji, która w zależności od tego, jak będzie wykonywany może wspomagać prawidłowy rozwój dziecka lub przeciwnie, zaburzać go.

Masaże od 3 mc:

• Stopy- od pięt do palców

• Nogi- od stopy do uda

• Brzuch- koliste ruchy wokół pępka

• Klatka piersiowa- od mostka na zewnątrz dłoni

• Ręce- od wewnątrz do palców; od dłoni do ramion ( głaskanie, uciskanie)

• Twarz- gładzenie po policzkach

• 
  
  Plecy

• Pupa

„Język niemowląt” Tracy Koch

Metoda Castillo- Moralesa

Masaż wibracyjny

Punkty neuromotoryczne twarzy:

• Punkt dna jamy ustnej

• P. bródki

• P. wargi górnej

• P. gładzizny czoła

• P. kąta oka

• P. gładzizny nosa

• P. kąta ust

• P. żwaczy przy stawach skroniowo- żuchwowych

 

Główny cel- odpowiednie przyjmowanie pokarmu; dla oddychania, fonacji, mimiki

Punkty neuromotoryczne- nacisk powoduje reakcję mięśniową, uaktywnienie mięśni zw. z połykaniem, żuciem, artykulacją, kontrolowaniem domykania jamy ustnej.

Typy ćwiczeń:

• Ćw. modelujące tj. ćw. przygotowujące grupy mięśni mimicznych do masażu

• Ćw. specjalne dot. masażu poszczególnych punktów neuromotorycznych twarzy w celu uaktywnienia mięśni mimicznych, ruchów zw. z procesem ssania, połykania, żucia oraz artykulacji, domykania jamy ustnej, podnoszenia i cofania języka

• Ćw. wewnątrz jamy ustnej w celu normalizowania zaburzonego napięcia mięśniowego, języka, podniebienia, policzków

Dla kogo:

• Dla niemowląt z zaburzeniami ssania

• Zaburzania motoryki obszaru ustno- twarzowego w zespole Downa, w sekwencji Pierre- Robin, w MPD

• W rozszczepach wargi i podniebienia, bądź po operacjach twarzy

• W porażeniach nerwu twarzowego

• Przy niewydolności domykania ust i słabej kontroli ślinienia

• Przy zaburzeniach artykulacji i dysfonii

• !!! Nie można go wykonywać u dzieci z padaczką !!!

Założenia metody:

• Leczenie- skierowane na funkcję

• Regulacja- harmonijna współpraca i równowaga pomiędzy różnymi komponentami kompleksu ustno- twarzowego oraz pozostałym układem narządów ruchu.

!!! Nie można go wykonywać u dzieci z padaczką !!!

Masaż Shantala

Masaż mający na celu odczucie własnego ciała. Stosowany w przypadku małych dzieci oraz dzieci z zaburzeniami rozwoju.

Etapy:

• Masaż klatki piersiowej

• M. dłoni

• M. brzucha

• M. kończyn dolnych

• M. grzbietu

• M. twarzy (+ czasami wewnątrz jamy ustnej)

11.10.

Do poprz. zajęć:

Wykorzystywany w trakcie Knilla.

• Najpierw stopy od palców do pięt- dłoni na górze stopy kciukiem podtrzymujmy stopę, delikatnie uciskamy.

• Rozłożoną płasko stopą masujemy od pięty aż do palców.

• Masaż zewn. strony stopy kciukiem ku górze

• Masujemy kolejne palce od nasady ku górze

• Objęcie stopy 2 dłońmi i głaskanie naprzemienne

• Dłonią obejmuję nogę masując od kolana do uda i kostki

• Kciukami masuję kolano- masujemy naprzemiennie

• Masaż kolana kciukami- rysujemy obręcz

• Kciuki pod kolanem i opuszkami palców masuję zewn. część nogi

• Obręcz z dłoni na udzie i powoli w dół aż do kostki i stopy

• Klatka piersiowa w rytm muzyki, ręce płasko na klatce, rozciągamy ręce na zewnątrz, gładzenie, pogniecionej kartki

• Dłoń płasko na brzuchu przeciągamy w dół

• Złączone palce dłoni- koła wokół pępka

• Dłoń robi bransoletę, a drugą trzyma nadgarstek, od ramienia do dłoni ruch w dół

• Ruch śrubowy okrężny wokół ramienia- wyżynanie kończyny

• Masowanie palców dłoni

• Masaż od nadgarstka do ramienia- obręcz

• Plecy- ręce płasko, ruchy naprzemiennie od boku do boku

• Dłoni wzdłuż kręgosłupa- masujemy jego okolice koniuszkami palców

• Obejmujemy w pasie-masujemy okolice kręgosłupa kciukami

• Dłoń jedna na drugiej jak żelazko- masujemy naprzemiennie po jednej i po drugiej stronie kręgosłupa

• Pośladek od środka do boku- ruchy okrężne, później płasko, na końcu potrząsanie

Stymulacja zmysłu równowagi- str. 178- 186, 209-210

Stymulacja przedsionkowa

Zmiana pozycji ciała w przestrzeni, odczuwanie zmian położenia swojego ciała:

• Kołysani na hamaku

• Obracanie na krześle obrotowym

Reakcje- płacz, radość, grymas twarzy, krzyk

Kiedy dziecko ma z tym problem- ruch gałek ocznych, unikanie tych ćwiczeń

Stymulacja równowagi jest potrzebna, bo wpływa na rozwój układu nerwowego- im więcej wrażeń równowagi tym lepszy rozwój nerwowy.

Nacisk- mocniejszy, odczuwani swoich części ciała, stymulowanie dotyku tak, aby dziecko odczuwało nawet najmniejszy nacisk.

Graniczny punkt plastyczności mózgu- 5 rok życia

Największy rozwój mózgu- 1-2 rok życia

Doman „Praca z dzieckiem z uszkodzeniem mózgu”

Zestaw ćwiczeń dla rocznego dziecka:

Dotyk i równowaga

Pomoce + opis ćwiczenia, odpowiednia atmosfera, „zabawy paluszkowe”, zabawy z masażykami, ……….. na maszynie, gry i zabawy z niemowlakiem, zabawy fundamentalne

5 ćwiczeń- wiek- 6 mcy

5 ćwiczeń- wiek- 1 rok i 2 lata

Jacki Silberg „Gry i zabawy z niemowlakiem”

Ćwiczenia: równowaga

- pomoce- małe krzesło, potrzebna 1 osoba, wierszyk dot. chodzenia

- opis ćwiczenia- rodzic bierze małe krzesło i pokazuje dziecku jak się poruszać pchając krzesło

- prawidłowa reakcja dziecka- balans ciała, uśmiech

Dziecko siedzące: konik

- pomoce- 2 osoby, muzyka

- jedna os. klęczy na podłodze, druga os. sadzi dziecko na plecach os. klęczącej, a druga asekuruje dziecko; osoba udająca konika kołysze się, a później porusza się kołysząc się na boki, do przodu, do tyłu.

Ćwiczenie 2 np. kołysanie w kocu, hamaku, na kolanach, w chuście, kołysanie się z dzieckiem w rytm muzyki, robienie ……………………………….., kołysanie na piłce- siedzi albo leży na brzuchu (reakcja- unosi klatkę piersiową, unosi głowę), ruch kolisty, na boki (podpieranie się)

Dotyk i uciskanie części ciała, zabawy w czasie kąpieli ciepłą wodą, pocieranie ręcznikiem z naciskiem przez dłuższy czas, masaże ciała z wierszem, że ktoś grabi, „idą słonie po betonie” (reakcja dziecka- śmiech, ruch, gęsia skórka na ciele), bujanie w kocu, ciągnięcie w kocu

Zmysł węchu

Pierwsze oznaki- 5 t. c. , nos zapchany, później się odtyka

Ok. 11 t. c. jest dużo komórek węchowych, ale nie odbiera zapachów, dopiero w 28 t. c.

… tydz. od zapłodnienia- dołek nosowy

7 tydz. od zapłodnienia- powstanie nozdrzy i formowanie się węchowych komórek nabłonkowych

11 tydz. dalszy rozwój węchu

17 a 25 tydz.- rozwój narządu przylemieszowego

Ok. 28 tydz.- zdolność odbierania bodźców zapachowych

… trymestr- silna specjalizacja odczuwania zapachów

Narząd przylemieszowy- potrzebny jest do odczuwania ……………………., wyczuwanie mleka matki, zanika

Odczucia węchowe noworodka:

• …………… reakcje dziecka na zapachy

• …………. brak reakcji na stale obecny zapach

• ………….lokalizacji woni w przestrzeni

• ….. wzrost ostrości zmysłu węchu

…… w 6-7 r. ż. Kształtują się preferencje zapachowe.

Ok. 3 r. ż. zaczyna rozpoznawać nieprzyjemne zapachy.

Reakcje dziecka na zapachy:

• Odruchy bezwarunkowe- ośrodek zapachowy znajduje się w płacie czołowym, słabo rozwinięty ukł. nerwowy więc na początku idą reakcje z pnia mózgu, który odpowiedzialny jest za odruchy bezwarunkowe oraz ssanie, płacz, zmiana rytmu serca

• Dziecko, a pierś matki- rozpoznaje zapach matki (wrażliwe miejsca- szyja, pierś, pachwina)

• Dziecko poszukuje zapachu pożądanego

• Wzrasta zakres i ostrość węchu

Rola zapachów w powstawaniu więzi między dzieckiem a rodzicami:

• Rozpoznaje bliskich od obcych

• Ważny kontakt fizyczny z nagim ciałem, ale musi być bez perfum, bo zaburza to rozpoznawanie ciała matki

• Ważny naturalny zapach piersi matki, woń mleka

Stymulacja węchu (zmysłu węchu) przy 6 mcach:

• Wąchanie, olejki zapachowe, rozcieńczone

Smak

Rozwój:

• 8 tydz.- pojawienie się kubków smakowych

• 13 tydz.- …………………………………………………………………………………………………

• Koniec 3 trymestru- dojrzewanie kubków smakowych, możliwość odczuwania smaków- gorzki, słodki, słony, kwaśny

• Dziecko preferuje smaki przyjemne, słodkie (glukoza, w wodach płodowych)- endorfiny, silna reakcja na smak gorzki i kwaśny, brak reakcji na sól, bo jest to zw. z rozwojem i dojrzewaniem nerek

Odczucia smakowe noworodka:

• Odróżnianie różnych smaków/ preferowanie tylko słodkiego, silne reakcje na różne smaki

Stymulacja- od 12 mca:

• Pobudzanie różnymi smakami: miód, kwaśne, gorzkie, aby zapoznać ze smakami i zaobserwować jego reakcje

7. 03.

Rozwój zmysłu wzroku

od zewn. do wewn. oka

kom. nerwowa w siatkówce - podkorowe obszary wzrokowe - kora wzrokowa - ośrodki wzrokowe w płatach skroniowych i ciemieniowych

I trymestr

4 tydz.- zalążki oka

14 tydz.- siatkówka; kształtowanie się neuronów i połączeń

II trymestr

- wzrost kory mózgowej

- tworzenie się synaps w pierwotnej korze wzrokowej

- zamknięte oczy

III trymestr

- mielinizacja nerwu wzrokowego

Wzrok od ur.

Co widzi noworodek?

- zamazany obraz

- odróżnianie odległych przedmiotów, przedmioty obok siebie zlewają się

- niewielka wrażliwość na kontrast światło - ciemność

- 18- 75 cm odległość widzenia (dolna granica)

- kolory czerwień i zieleń, czerwony, żółty; kontrasty- czarny - biały

- widzenie dwuwymiarowe

- zauważanie krawędzi i części bocznych przedmiotów (widzenie peryferyjne)

- widzenie ruchomych elem.

! Karuzela z boku do 3 mc życia

- widzenie przymusowe- dz. utrzymuje wzrok, nie kontroluje oderwania wzroku od jednego punktu

(kora przejmuje f. rdzenia przedłużonego)

Wczesna diagnoza

- 0-1 mc

• Zwraca głowę i oczy w kierunku światła

• Śledzi wzrokiem obiekt poruszający się w płaszczyźnie poziomej

• Nawiązuje kontakt wzrokowy w 6-8 tyg. ż.

- 2-3 mc

• Patrzenie „przymusowe”

• Nawiązuje intensywny kontakt wzrokowy

• Śledzi wzrokiem obiekt poruszający się w płaszczyźnie pionowej i po okręgu

• Interesuje się ruchomymi przedmiotami

• Interesuje się czytaniem z ust

- 3-6 mc

• Ogląda własne ręce

• Sięga w kierunku obiektów

• Chwyta wiszące przedmioty

• Obserwuje upadające i toczące się zabawki

• Przenosi fiksacje przez środkową linię ciała

• Ma stopniowo szerszy zasięg widzenia

- 7-10 mc

• Zauważa drobne przedmioty

• Dotyka ich i rozwija chwyt pensetkowy

• Interesuje się obrazkami

• Rozpoznaje przedmioty częściowo ukryte

- 11-12 mc

• Posiada orientację wzrokową w domu

• Patrzy przez okno i rozpoznaje ludzi

• Rozpoznaje obrazki

• Bawi się w chowanego

Stymulacja zmysłów- słuch

Układ słuchowy

- narząd słuchu

- drogi słuchowe

Ucho zewn.

Ucho środkowe

Ucho wewn.

Narząd Cortiego- narząd równowagi

Przekazywanie dźwięków:

Małżowina uszna

Błona bębenkowa

Kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko)

Okienko przedsionku (granica ucha wewn.)

Ślimak (drganie na sygnał elektr.)

Rozwój ukł. słuchowego:

4 t. c.- pęcherzyki słuchowe po obu str. głowy, które w dalszym etapie podzielą się na ślimak i narząd przedsionkowy

Między 5 a 20 t. c.- rozwój przewodu ślimakowego

6 t. c.- nerw słuchowy

16 t. c.- wyższe ośrodki słuchowe w pniu mózgu

Reakcje na dźwięki

23 t. c.- reakcja na bodźce dźwiękowe

Reakcja na tony od średnich do niskich

Zdolność różnicowania dźwięków

Uszkodzenia:

- typu przewodzeniowego- uszkodzenie ucha środkowego, zewn.- słyszy tony wysokie (mowa), niskie nie

- typu odbiorczego (ślimak- kora)- uszkodzenie ucha wewn. i dróg nerw.

Co słyszy noworodek

- niewrażliwość słuchu na ciche dźwięki (40-50 dB dolny próg słyszalności)

- ograniczony zakres słyszalności ( odróżnianie niskich częstotliwości lepsze niż wysokich )

Identyfikacja położenia dźwięków (lewa- prawa)

Ok. 5 mc lokalizacja dźwięku w pionie (wcześniej w poziomie)

Stopniowa poprawa wrażliwości słuchowej ok. 6 mc

Próg słyszalności wyższy o 20-25 dB w porównaniu z dorosłymi

3-6 mc- poprawa wrażliwości na tony wysokie

Rozdzielczość czasowa- wykrywanie różnic w czasie między dźwiękami

Odróżnianie dźwięków w hałaśliwym otoczeniu

1 etap- wyróżnianie dźwięków z tła

2 etap- różnicowanie dźwięków

3 etap- identyfikowanie różnych dźwięków

4 etap- różnicowanie mowy i jej rozumienie

Odruch uszno- powiekowy - wzdrygnięcie, od 5 doby

24.04.

Rozwój ruchowy dziecka

Rozwój motoryczny

Cały rozwój jest procesem uporządkowanym, ciągłym i harmonijnym, jednak można podzielić go na etapy. Są one wzajemnie uwarunkowane, a zdobywanie okr. umiejętności i sprawności następuje wg ustalonej kolejności z indywidualnymi odstępstwami.

Całość rozwoju motor. przedstawia się w nast. kolejności:

- od głowy do nóg (kierunek kranio- kauzalny)

- od odcinków proksymalnych do dystalnych

- od odruchów bezwarunkowych do reakcji odruchowo- warunkowych

- od ruchów dynamicznych do automatyzacji ruchów

- od reakcji masowych do ruchów pojedynczych

- od aktywności spontanicznej do ruchów celowych

- od ruchów prostych do złożonych

- od ruchów niezgrabnych do skoordynowanych

Rozwój aktywności odruchowej (rozwój reflektoryczny)

Dziecko rodzi się z nie w pełni dojrzałym układem nerwowym, więc w okresie noworodkowym i niemowlęcym obserwujemy u niego szereg odruchów i reakcji. Zabezpieczają one:

- prawidłową pozycję dziecka

- determinują właściwy rozwój napięcia postularnego

- rozwój wszelkich umiejętności funkcjonalnych

W miarę wzrostu dziecka i dojrzewanie ukł. nerw. pierwotne mech. Odruchowe pochodzące z pnia mózgu i śródmózgowia zastępowane są dojrzałymi reakcjami pochodzącymi ze śródmózgowia, móżdżku i pełniącej nadrzędną integracyjną rolę kory mózgowej. Dzięki temu nieporadny noworodek z istoty nieumiejącej przeciwstawić się sile przyciągania ziemskiego zmienia się w osobę o danej sprawności ruchowej.

Hipertonia u noworodka ur. o czasie

28 t. c. zwiotczały

Noworodek może być niesymetryczny do 3-4 mc

MPD- wiotka postać, spastyczna, nie ciągniemy za porażone kończyny

(Zawitkowski)

Najmniej świadome przez dziecko części ciała; delikatne głaskanie w stronę pupy

1. dno jamy ustnej,

2. podbródek,

3. górna warga,

4. gładzina czoła.

Punkty parzyste uciskamy w dowolnej kolejności np.:

5. kąt oka,

6. skrzydełko nosa,

7. kącik ust,

8. żwacz przy stawach skroniowo-żuchwowych

Dotyk i równowaga

---