Antybiotyki

Główne grupy antybiotyków i chemioterapeutyków

• Beta-laktamy

• Aminoglikozydy

• Tetracykliny

• Makrolidy

• Linkozamidy

• Streptograminy

• Oksazolidynony

• Glikopeptydy

• Chloramfenikol

• Polomiksyny

• Rifampicyny

• Sulfonamidy

• Nitroimidazole

• Nitrofurany

• Chinolony

• Kwas fusydowy

• Leki przeciwgrzybicze

• Leki przeciwwirusowe

Mechanizm działania antybiotyków i chemioterapeutyków

• Blokowanie syntezy ściany komórkowej

• beta-laktamy

• glikopeptydy

• bacytracyna

• Uszkodzenie błony protoplazmatycznej

• leki przeciwgrzybicze

• polomyksyny

Mechanizm działania antybiotyków i chemioterapeutyków c.d.

• Blokowanie syntezy białka

• chloramfenikol

• aminoglikozydy

• tetracykliny

• makrolidy

• kwas fusydowy

• Blokowanie syntezy DNA

• chinolony

• mrtronidazol

• nitrofurany

• leki przeciwwirusowe

Sposób działania antybiotyków:

• bakteriobójcze

• MBC (minimal bacteriocidal activity) - najmniejsza ilość antybiotyku potrzebna do zabicia komórki bakterii

• bakteriostatyczne

• MIC (minimal inhibitory concentration) - nakmniejsza ilośc antybiotyku potrzebna do zachamowania wzrostu i wstrzymania procesów życiowych bakterii

Bakteriobójcze:

• beta-laktamy

• aminoglikozydy

• chinolony

• glikopeptydy

• kotrimoksazol

Bakteriostatyczne:

• makrolidy

• linkozamidy

• tetracykliny

• chloramfenikol

• sulfonamidy

Zakres działania:

• wąskie spektrum - ograniczone do pewnej grupy bakterii - penicylina benzylowa, wankomycyna

• szerokie spektrum - obejmuje bakterie Gram (+) i Gram (-) +/- beztlenowce - cefalosporyny, penicyliny półsyntetyczne

Antybiotyki beta-laktamowe:

• penicyliny

• cefalosporyny

• monobaktamy

• karbapenemy

• penemy

Penicyliny

• naturalne - naturalny produkt pleśni (Penicillium chrysogenum) - penicylina benzylowa, fenoksymetylopenicylina

• półsyntetyczne

• oporne na penicylinazę gronkowcową - metycylina, kloksacylina

• aminopenicyliny - ampicylina, amoksycylina

• karboksypochodne - tikarcylina

• ureidopenicyliny - piperacylina

Zalety penicylin

• niska toksyczność narządowa

• znakomity efekt bakteriobójczy

• dobra penetracja do narządów i tkanek

Wady penicylin

• znaczna wrażliwość na beta-laktamazy

• szybka eliminacja z ustroju

• reakcje nadwrażliwości

• wstrząs anafilaktyczny - b. rzadko

• wysypka

• pokrzywka

• gorączka

• neutropenia

• śródmiąszowe zapalenie nerek

• choroba posurowicza

• obrzęk naczynioruchowy

Karbapenemy

• przedstawiciele: imipenem, meropenem

• aktualnie antybiotyki o najszerszym spektrum działania- posiadają aktywność wobec wszystkich grup drobnoustrojów tlenowych i beztlenowych

Antybiotyki aminoglikozydowe

• Naturalne

• streptomycyna

• neomycyna

• gentamycyna

• tobramycyna

• półsyntetyczne

• netylmycyna

• amikacyna

Mechanizm działania

zaburzenie odczytywania kodu genetycznego bakterii i hamowanie syntezy białek w rybosomie na wszystkich etapach

Spektrum przeciwbakteryjne

• tlenowe bakterie Gram (-) zwłaszcza pałeczki (za wyjątkiem Haemophilus)

• nie są aktywne wobec beztlenowców

• niektóre preparaty są aktywne wobec gronkowców

Farmakokinetyka

• nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• dobrze absorbują się po podaniu domięśniowym

• w małym stopniu wiążą się z białkami

• występuje efekt poantybiotykowy - supresja wzrostu bakterii w ognisku zakażenia po pierwotnej ekspozycji na antybiotyk nawet wówczas, gdy jego stężenie spada poniżej wartości MIC

Farmakokinetyka

• źle przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego i kości

• wydalane są z moczem przez nerki w formie aktywnego leku

• zmieszane z antybiotykami beta-laktamowymi ulegają inaktywacji - nie podawać łącznie w jednym wlewie

Działania niepożądane

• działanie oto i nefrotoksyczne

• hipomagnezemia

• porażenie nerwowo-mięśniowe po zbyt szybkim wlewie dożylnym antybiotyku

Tetracykliny

• mechanizm działania - hamowanie biosyntezy białek bakteryjnych

• szerokie spektrum przeciwbakteryjne:

• Gram (+) - duży odsetek szczepów opornych, nie powinny być stosowane w paciorkowcowym zapaleniu gardła - nie powodują eliminacji bakterii

• Gram (-) - duży odsetek szczepów opornych

• drobnoustroje atypowe

• krętki

Farmakokinetyka

• zwykle podawane drogą doustną - wchłaniają się najlepiej 2 godz. przed posiłkiem lub 1 godz. po posiłku

• mleko, środki zobojętniające, preparaty żelaza obniżają wchłanianie tetracyklin z p.pok.

• dobrze penetrują do tkanek i narządów (w tym OUN)

• wydzielane są z żółcią do jelita

• doksycyklina wydalana głównie z kałem pozostałe wydalane z moczem

Farmakokinetyka

• nie powinny być stosowane u chorych z niewydolnością nerek

• przechodzą przez łożysko i odkładają się w zawiązkach zębów - prowadzi to później do przebarwień zębów

• nie stosuje się ich u dzieci do 9 roku życia

Działania niepożądane

• zaburzenia ze strony p.pok.

• nadwrażliwość na światło

• odwracalna leukopenia

• przebarwienia zębów u małych dzieci

• reakcje alergiczne

Wskazania kliniczne

• zakażenia dróg oddechowych o etiologii Mycoplasma i Chlamydia

• trądzik młodzieńczy

• nieswoiste zapalenia cewki moczowej

Antybiotyki makrolidowe

• erytromycyna i jej pochodne

• oleandomycyna

• roksytromycyna

• klarytromycyna

• azytromycyna

• spiramycyna

• josamycyna

Aktywność przeciwbakteryjna

• bakterie Gram (+)

• niektóre bakterie Gram (-)

• drobnoustroje atypowe: Chlamydia trachomatis; Chlamydia pneumonie; Mycoplasma pneumonie, Ureaplasma urealyticum

• pierwotniaki: Toxoplasma gondii

Antybiotyki makrolidowe

• mechanizm działania - blokowanie syntezy białka bakteryjnego

• dobrze penetrują do tkanek za wyjątkiem OUN

• wydalane głównie przez przewód pokarmowy

• objawy niepożądane dotyczą głównie przewodu pokarmowego

Działania niepożądane

• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

• osutki skórne

• zapalenie żył

• zwiększają stężenie teofiliny, pochodnych kumaryny, karbamazepiny

Fluorochinolony

• mechanizm działania: blokowanie syntezy bakteryjnego DNA

• działania niepożądane: nudności, biegunka, objawy ze strony OUN, wydłużenie odstępu QT

• nie należy ich stosować u dzieci do 16r.ż., kobiet ciężarnych i karmiących piersią

Zakres działania przeciwbakteryjnego

• wąski zakres działania - kwas nalidyksowy (zakażenia układu moczowego)

• szeroki zakres działania - pefloksacyna, ofloksacyna, cyprofloksacyna

• o rozszerzonym zakresie działania: lewofloksacyna

Glikopeptydy

• wankomycyna i teikoplanina

• mechanizm działania: hamowanie biosyntezy ściany komórki bakteryjnej

• zakres działania: bakterie Gram (+) tlenowe i beztlenowe

• działania niepożądane: ototoksyczne, nefrotoksyczne, zapalenie żył, osutki skórne, gorączka, skurcz oskrzeli

Linkozamidy

• naturalne

• linkomycyna

• półsyntetyczne

• klindamycyna

Spektrum przeciwbakteryjne

• Streptococcus

• Staphylococcus

• bakterie beztlenowe

• pierwotniaki (Toksoplazma gondii)

Farmakokinetyka

• dobrze się wchłaniają po podaniu doustnym

• dobrze penetrują do tkanek, w tym do tkanki kostnej

• nie penetrują do OUN

• wydalane głównie przez nerki

• działania niepożądane: biegunka, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

Sulfonamidy

• związki syntetyczne blokujące wczesny etap syntezy kwasu foliowego u bakterii

• najszersze zastosowanie znalazł preparat złożony trimetoprimu i kotrimoksazolu

• inni przedstawiciele: sulfaguanidyna, sulfatiazol, sulfasalazyna

Farmakokinetyka

• dobrze wchłaniają się z p.pok.

• dobrze penetrują do narządów i tkanek, w tym do OUN

• wydalane są głównie z moczem

Wskazania kliniczne do stosowania kotrimoksazolu

• zakażenia układu moczowego

• zakażenia przewodu pokarmowego: Salmonella i Shigella

• bruceloza

• nokardioza

• zakażenie dróg oddechowych

Działania niepożądane

• depresja szpiku

• reakcje alergiczne

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• możliwość działania nefrotoksycznego

Nitroimidazole

• metronidazol

• mechanizm działania: powoduje nagromadzenie toksycznych metabolitów, które interferują z różnymi procesami biologicznymi komórki bakteryjnej

• działania niepożądane: zaburzenia ze strony p. pok. i OUN, reakcja disulfiramowa

• zakres działania: bakterie beztlenowe, pierwotniaki (Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia)

Cefalosporyny

• I generacja - cefradyna, cefaleksyna, cefadroksyl

• II generacja - cefaklor, cefuroksym

• III generacja - cefotaksym, ceftriakson, ceftazydym

• IV generacja

---