Prezentacja: notatki
Slide 3
Inwentaryzacja przyrodnicza: definicja
•Inwentaryzacja jest to spis najatrakcyjniejszych elementów przyrody dla danego obszaru.
Inwentaryzacja dot przyrody ożywionej: flora(siedliska roślin) i fauna(miejsca lęgowe i gniazdowe rzadkich gatunków zwierząt) oraz
Przyrody nieożywionej: (krajobraz, punkty widokowe, ciągi widokowe, wody powierzchniowe: rzeki, strumienie, potoki, jeziora, źródła, bagna, wodospady; obiekty związane z budową geologiczną i formy rzeźby terenu(skały, naturalne odkrywki, stare kamieniołomy, itp.), pomniki przyrody,
ciąg widokowy - oznacza ciąg następujących po sobie punktów widokowych, z których roztacza się panorama na określone fragmenty miasta;
Waloryzacja przyrodnicza:
Przyporządkowanie poszczególnym fragmentom badanego obszaru różnych kategorii (rang, walorów) w zależności od wartości przyrodniczej.
(tereny o najwyższych walorach przyrodniczych są najbardziej atrakcyjne a najmniej tereny silnie przekształcone przez człowieka).
Najpierw się wykonuje inwentaryzację a na jej podstawie waloryzację.
Slide 4
Inwentaryzacja: realizacja w Polsce
Inwentaryzacja powinna objąć:
1.florę, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych i rzadkich w skali kraju i regionu,
2.faunę, z uwzględnieniem gatunków chronionych, a szczególnie zamieszczonych w “Czerwonej Księdze”,
3.aktualne rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych (uproszczona mapa fitosocjologiczna),
4.wybrane elementy przyrody nieożywionej
Slide 5
Inwentaryzacja flory
•Dzielimy interesujący nas fragment terenu na kwadraty 1 x 1 km i zaznaczamy w ich obrębie stanowiska wybranych gatunków.
•Przy wyznaczaniu kwadratów wskazane jest nawiązanie do siatki kwadratów w “Atlasie rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce” lub w “Atlasie rozmieszczenia roślin naczyniowych w woj. krakowskim”.
Po skończonej inwentaryzacji będziemy wiedzieli, w których kwadratach jest najwięcej roślin chronionych i rzadkich, a które są bardzo ubogie florystycznie.
•Musimy koniecznie uwzględnić dane z literatury odnoszące się do interesującego nas terenu.
•Znajomość tych danych pozwoli nam ocenić jak zmieniała się flora w czasie, jakie są zagrożenia dla poszczególnych gatunków i co należy robić aby je skutecznie chronić.
W regionie małopolskim najbardziej zagrożone są rośliny związane z siedliskami wodnymi, podmokłymi i borowymi.
Slide 6
INWENTARYZACJA FAUNY
badamy występowanie zwierząt w określonych biotopach, takich jak: wody i bagna, łąki, pola, lasy i zarośla, murawy kserotermiczne oraz obszary zurbanizowane.
Ze względu na zajmowany przez zwierzęta dość duży areał, zaznaczanie stanowisk poszczególnych gatunków w kwadratach, tak jak w przypadku roślin, jest niemożliwe.
Obserwując wody i bagna zwracamy szczególną uwagę na chronione gatunki ryb, wszystkie gatunki płazów, gady i gniazdujące ptaki.
Na łąkach notujemy przede wszystkim gniazdujące ptaki.
W lasach i zaroślach będą występować liczne chronione ptaki i ssaki.
Z murawami kserotermicznymi mogą być związane interesujące gatunki owadów, szczególnie motyli.
Na obszarach zurbanizowanych ze zwierząt chronionych można spotkać nietoperze, nieliczne ptaki (bocian biały, sowy) i sporadycznie ssaki.
Inwentaryzując faunę uwzględniamy również dane z literatury oraz przeprowadzamy wywiady z mieszkańcami i administracją leśną.
Slide 7
Aktualne rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych
•Wykonanie uproszczonej mapy rozmieszczenia zbiorowisk roślinnych jest podstawowym elementem poprawnie przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej.
•Zadanie to jest bardzo trudne i należy je powierzyć dobrym specjalistom.
• Rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych najlepiej jest nanosić na podkład topograficzny w skali 1:10 000(mapa fitosocjologiczna)
Slide 8
Na mapie takiej powinno się uwzględnić następujące wyróżnienia:
zbiorowiska leśne:
wierzbowo-topolowe łęgi nadrzeczne,
zarośla krzewiastych wierzb nad rzekami,
olszyny bagienne - olesy,
łęgi olszowe i jesionowe,
grądy,
buczyny górskie, kwaśne buczyny niżowe, buczyny storczykowe,
bory mieszane,
bory sosnowe suche, świeże i bagienne,
bory jodłowo-świerkowe,
bory świerkowe regla górnego,
sztuczne drzewostany, np. plantacje topoli,
większe skupienia zarośli na miedzach i skarpach,
zbiorowiska łąkowe:
torfowiska mszysto-turzycowe (bielawy),
łąki wilgotne z ewentualnym zaznaczeniem bogatych w gatunki łąk trzęślicowych,
łąki świeże,
pastwiska,
użytki zielone na siedliskach porolnych,
murawy i zarośla kserotermiczne,
suche murawy na piaskach,
zbiorowiska roślin wodnych,
zbiorowiska roślin bagiennych (szuwary właściwe i turzycowe),
zieleń urządzona (parki, skwery, cmentarze),
pola i odłogi,
tereny zabudowane,
tereny zdewastowane (kamieniołomy, hałdy, wysypiska).
Slide 9
Przykład mapy fitosocjologicznej dla Karkonoskiego Parku Narodowego.
sporządzenie takiej mapy jest bardzo pracochłonnym i kosztownym, ale się opłaca,bo mapa taka może być użyteczna przez wiele dziesięcioleci.
raz na kilkanaście lat aktualizuje się taką mapę, dzięki czemu można zauważyć tendencje przemian szaty roślinnej danego terenu.
Slide 10
Kto wykonuje inwentaryzację?
•GIOŚ, WIOŚ, MŚ, IOP PAN, INOŚ UJ, OTOP, MTO(Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne) i inni
•Pojedyncze firmy specjalizujące się między innymi w inwentaryzacji, np.:
5) Eco-Expert Sebastian Guentzel i Łukasz Ławicki Spółka Jawna
W takich miejscach pracują teriolodzy(ssaki), chiropterolodzy(nietoperze), ornitolodzy, herpetolodzy(płazy i gady),entomolodzy(owady),ichtiolodzy(ryby), botanicy, geolodzy,geomorfolodzy.
Slide 11
Waloryzacja: realizacja w Polsce
•Dysponując w miarę pełną inwentaryzacją przyrodniczą możemy waloryzować teren dzieląc go na różne kategorie w zależności od wartości przyrodniczej.
•Wyróżnione kategorie terenów należy nanieść na mapę przeglądową w skali 1 : 25 000.
•Nadając terenowi najwyższe kategorie waloryzacji trzeba podejść do sprawy realnie i dobrze ją przemyśleć.
•Waloryzując teren musimy uwzględnić w nim człowieka i przewidzieć które obszary mogą zostać zagospodarowane (zabudowa, drogi, handel, usługi, itp.) bez większej szkody dla przyrody.
•Nie warto planować ochrony dla terenów o których wiadomo że się ich na pewno nie ochroni.
Slide 12
Kategorie waloryzacji
Kategorie waloryzacji w.g profesora Eugeniusza Dubiela (Instytut Botaniki,UJ)
I.Tereny o najwyższych walorach przyrodniczych objęte już ochroną rezerwatową lub nadające się do utworzenia rezerwatów, użytków ekologicznych i stanowisk dokumentacyjnych.
II.Tereny o wysokich walorach przyrodniczych, które mogą być chronione w formie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, stref chronionego krajobrazu, lasów glebochronnych, lasów wodochronnych, lasów podmiejskich, lasów w strefie ochronnej uzdrowisk lub nie podlegające ochronie. Do tej kategorii, bez względu na charakter ochrony, należy zaliczyć w miarę naturalne zbiorowiska leśne, naturalne zbiorowiska wodne, interesujące zbiorowiska łąkowe i murawy kserotermiczne.
III. Tereny cenne pod względem przyrodniczym. Tu zaliczymy wszystkie obszary wchodzące w skład parków krajobrazowych (o ile nie znalazły się w I i II kategorii), zbiorowiska leśne częściowo zmienione przez człowieka, łąki wilgotne i częściowo świeże oraz wyjątkowo interesujące obszary rolne.
Tereny o przeciętnych walorach przyrodniczych. W tej kategorii znajdują się głównie obszary zabudowane, większość pól i odłogów, część łąk świeżych i pastwisk, a nawet sztuczne drzewostany.
V. Tereny silnie przekształcone, niekiedy zdewastowane, wymagające pilnej rekultywacji.
Slide 13
Po co się inwentaryzuje i waloryzuje?
•Inwentaryzacja jest wyjściowym dokumentem do dalszych przedsięwzięć syntetyzujących wiedzę o bioróżnorodności badanego obszaru (gminy, województwa, Polski).
Jest to istotne przy planowaniu różnorodnych form ochrony(parki krajobrazowe, rezerwaty, użytki ekologiczne itp.)
W celu określenia przemian zachodzących na terenie obszaru chronionego, a także dobraniu (zweryfikowaniu) programu ewentualnych zabiegów ochronnych (ochrona czynna, bierna).
Aby potem móc przeprowadzać monitoring środowiskowy.
W celu dowiedzenia się jak kształtuje się ekologiczny system przestrzenny, które tereny trzeba chronić przed degradacją.
Aby plan zagospodarowania przestrzennego był wykonany w miarę dobrze i spełniał uwarunkowania prawne.(ponieważ bez prawidłowo wykonanej inwentaryzacji nie jest to możliwe)
Inwentaryzacja i waloryzacja są niezbędnymi opracowaniami warunkującymi opracowanie strategii rozwoju gminy.
W celu łatwiejszego pozyskania środków z Unii Europejskiej, szczególnie na rozwój i ochronę środowiska z niektórych funduszy strukturalnych.
Wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej przeciętnej gminy kosztuje około 20-30 tys. złotych.
Inwestycje te są często finansowane z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska, a samorządy lokalne płacą przynajmniej częściowo za taki projekt.
Często wykonanie inwentaryzacji w gminie schodzi na dalszy plan, ponieważ gmina ma „poważniejsze wydatki”.
Niektórzy samorządowcy uważają nawet że wskazanie cennych obiektów przyrodniczych i wprowadzenie form ochrony będzie hamować rozwój gospodarczy gminy.
Jednakże wskazanie cennych obiektów przyrodniczych procentuje dla gminy:
Obszary atrakcyjne przyrodniczo mogą być podstawą rozwoju turystyki i ekoedukacji (ścieżki przyrodnicze, dydaktyczne).
Bibliografia