Jakie są ogólne twierdzenia nauk społecznych?
Twierdzenia dotyczące „natury ludzkiej” są wspólne dla ludzi jako egzemplarzy tego samego gatunku. (twierdzenie z XIX wieku)
W „starej” teorii przypisywano ludziom pewien stały repertuar motywacji (dyspozycji).
Homans rozumie wspólność nie jako stały zbiór motywacji, ale jako sposób w jaki te motywacje są przez jednostkę nabywane i przekształcane w działanie. (twierdzenie, że ludzie powtarzają takie działania, które są nagradzane - cecha wspólna dla ludzi; co ludzie cenią i uważają za nagrodę - to ich różni)
Obecnie ze względu na brak alternatywy skłaniamy się do tych twierdzeń, lecz sprawdza się je od strony nowoczesnych badań.
Homans przesuwa dyskusję z płaszczyzny ontologicznej na metodologiczną - istotą sporu jest sposób wyjaśniania rzeczywistości.
Psychologia behawioralna (teoria uczenia)
Twierdzenia:
„kiedy po pewnej reakcji następuje nagroda (wzmocnienie), częstość lub prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wzrasta” - twierdzenie o wpływie powodzenia w działaniu, na powtórzenie działania
„ jeśli pewna reakcja (działanie) była w przeszłości nagradzana w szczególnych warunkach (bodziec), to powtórzenie się tych warunków czyni wystąpienie reakcji bardziej prawdopodobnym” - twierdzenie o wpływie percepcji sytuacji towarzyszącej działaniu, na samo działanie.
„im wyższą wartość jednostka przywiązuje do nagrody, tym częściej podejmować będzie odpowiednie działanie lub powtarzać je, a sama wartość wzrasta zależnie od stopnia w jakim jednostka była danej nagrody pozbawiona (gdy jest głodna) i maleje wraz z rosnącym stopniem nasycenia nagrodą”.
Te twierdzenia odnoszą się do zachowania świadomego.
Główne twierdzenie modelu racjonalnego wyboru głosi, że: „mając do wyboru alternatywne sposoby działania, jednostka wybiera ten, dla którego matematyczna wartość p > w będzie większa, przy czym p oznacza prawdopodobieństwo, że działanie będzie skuteczne dla osiągnięcia nagrody, a w stanowi wartość tej nagrody dla jednostek”.
To twierdzenie stanowi sumę twierdzeń o wartości (wpływ wartości nagrody na działanie) i o sukcesie (wpływ prawdopodobieństwa sukcesu na działanie).
Różnica między t.r.w. a psychologią behawioralną tkwi w tym, że t.r.w. uznaje człowieka za racjonalistę, gdy działa on w zgodzie, ze swoimi percepcjami, których jednak ze sobą nie wiąże lecz traktuje jako dane.
Mimo to, t.r.w. nie stanowi konkurencji dla psychologii behawioralnej, a nawet jest do niej bardzo podobne.
Można stąd wnioskować, że wszystkie nauki społeczne uznają jeden wspólny zbiór twierdzeń ogólnych.
Psychologia tradycyjna dowodziła że wszystkie istoty ludzkie cechują się pewnymi konkretnymi cechami.
Współczesna psychologia przeniosła rozważania z płaszczyzny konkretnej na bardziej ogólną. (ludzie nie maja podobnych wartości, lecz pewne wartości mają wpływ na zachowanie każdego z nas); np. miłość matczyna . Współczesna psychologia zwróciła uwagę na plastyczność zachowania ludzkiego.
Twierdzenia psychologiczne formułowane i sprawdzane są przez psychologów (mimo iż stosuje je wiele nauk społecznych) oraz traktują o zachowaniach pojedynczych istot ludzkich.
Psychologia dostarcza wszystkim naukom społecznym najbardziej ogólnych twierdzeń, które mają pomóc przy wyjaśnianiu różnych zjawisk.
Wyjaśnienia psychologiczne w historii
Wg Hempla każde wyjaśnienie historyczne zawiera twierdzenia ogólne (prawa).
Aby każde rzekome wyjaśnienie (przesłanka) było bardziej przekonywujące, należy je zaopatrzyć w twierdzenie wywodzące się z psychologii behawioralnej.
Często jednak przesłanki są pomijane, gdyż uważa się je za oczywistość (brak głowy - śmierć), niekiedy jednak dobrze byłoby je zachować dla przejrzystości dedukcji. (Wilhelm Zdobywca).
To że przesłanki są pomijane, może świadczyć o obawie, że pewne zdarzenia zostaną zgeneralizowane.
Największe uogólnienia w historii to twierdzenia o aktorach historii czyli o ludziach.
Homans twierdzi, ze prawa przytaczane w wyjaśnieniach socjologicznych musza dotyczyć indywidualnego zachowania ludzkiego.
Najbardziej ogólne z tych praw formułowane są przez psychologię behawioralną i rządzą działaniami ludzkimi, bez względu na wyznaczniki historyczne czy kulturowe.
To co je faktycznie różni to warunki w których ludzie działają.
Wyjaśnienia psychologiczne w ekonomii
W prawach popytu i podaży łatwo można zauważyć podobieństwa co do twierdzeń zawartych w psychologii behawioralnej.
Psychologiczne wyjaśnienie konformizmu
Konformizm - zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi.
Bezkrytyczne, nadmierne podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej.
Problem konformizmu jest fundamentalnym zagadnieniem większości nauk społecznych.
Jeśli konformizm wobec norm przynosi sukces w osiąganiu nagrody, jednostka ma tendencje do konformizmu.
Tendencja ta jest tym silniejsza im większa wartość przywiązuje jednostka do nagrody. (twierdzenie psychologii behawioralnej).
Składniki definicyjne instytucji to zbiór reguł, norm jak ludzie powinni (bądź nie) zachowywać się w określonych okolicznościach.
Wielkie struktury instytucjonalne wspierają się na indywidualnych decyzjach ludzkich.
Jeśli uznamy pewne działania za bardziej skuteczne dla uzyskania nagrody, niż działania konformistyczne, skłonni będziemy podejmować te inne działania.
Takie działania mogą być równoznaczne z konformizmem wobec innych, bardziej cenionych norm.
Instytucje częściej ulegają powolnym modyfikacjom by na końcu zmienić się całkowicie, przyczyna tkwi w nieprzestrzeganiu pewnych norm lub na skutek zmiany w normach.
Twierdzenia psychologii behawioralnej stanowią ogólne przesłanki wyjaśniające w dziedzinie zachowania ludzkiego, czyli w naukach społecznych.
Gdy posiadamy wyjaśnienie okazuje się, że ogólne przesłanki maja charakter psychologiczny.
Podsumowując jeśli dane przesłanki zostaną konkretnie uzupełnione, okazuje się zawsze, że należą one do twierdzeń psychologii behawioralnej.
Zarzuty przeciwko wyjaśnieniom psychologicznym
psychologia behawioralna nie zajmuje jedynie nagrodami w sensie materialnym, ale dopuszcza także wartości duchowe, które mają przecież własności nagradzające
teza iż zasady psychologii behawioralnej stanowią ogólne twierdzenia wyjaśniające wszystkich nauk społecznych zakłada tylko, że dziedziny zachowania ludzkiego dotyczą stosunkowo niewiele ogólnych twierdzeń, a z nich wynika ogromna różnorodność form konkretnego zachowania.
teza ogólne twierdzenia wyjaśniają wszystkie nauki społeczne nie zakłada „teorii wielkiego człowieka” w naukach społecznych oraz tego żeby wyjaśnić zjawiska społeczne trzeba wyjaśnić zachowanie każdej z uczestniczących w nim jednostek.
to, że twierdzenia odnoszą się do zachowania jednostek nie oznacza, że wyjaśnienia zjawisk społecznych ma charakter osobowościowy
osobowość - zintegrowany zbiór powiązanych reakcji, który odróżnia daną jednostkę od innych jednostek
= tym co kształtuje unikalną osobowość człowieka są długotrwale sekwencje nagród i kar, powiązane z konkretnymi działaniami w konkretnych okolicznościach
= tendencje społeczne jak i osobowość mogą być wyjaśnione przez ten sam zespól twierdzeń ogólnych
wg Durkheima fakty społeczne (mają zdolność wywierania nacisku z zewnątrz na świadomość indywidualną) wywierają nacisk na zachowanie jednostek; przykładem może być norma społeczna
Autor polemizuje z zarzutami stawianymi jego koncepcji, odgranicza ją od tradycyjnej wersji natury ludzkiej, „teorii wielkiego człowieka w historii” i teorii osobowości.
Indywidualizm metodologiczny
Wg Watkins'a indywidualizm metodologiczny to: „przekonanie, iż ostatecznymi składnikami świata społecznego są jednostki ludzkie, które działają, kierując się swoimi dyspozycjami i rozumieniem sytuacji, w której się znajdują.
Każda złożona sytuacja społeczna, instytucja czy zdarzenie, jest rezultatem szczególnej konfiguracji jednostek, ich dyspozycji, sytuacji, przekonań, środków i środowiska”.
W jaki sposób zjawiska społeczne mogą być wyjaśnione?
Skoro ostatecznymi elementami zachowania społecznego są ludzie i ich działania, to ogólne twierdzenia tez muszą dotyczyć ludzi ich zachowań. (czyli są to twierdzenia psychologiczne)
Indywidualizm metodologiczny pociąga za sobą „psychologizm”.
Alternatywę stanowi „kolektywizm metodologiczny” (czyli holizm), który będzie zawierał jedynie twierdzenie socjologiczne. Ale na razie jego nie ma.
Słowniczek
emergencja - (z ang. `pojawienie się' ; z łac. `wydobyć, pokazać się')
teoria rozwoju ukształtowana w pierwszej poł. XX w. przez filozofów ang., a opierająca się na przeświadczeniu o nieustannym skokowym rozwoju, przenoszącym go na wyższy poziom o zupełnie nowej i odmiennej jakości, tworząc tym samym pewną określoną hierarchiczną, wzrostową strukturę
George C. Homans - „Ogólne twierdzenia nauk społecznych”
1
Teoria polityki - ćwiczenia 1