INDYWIDUALIZM METODOLOGICZNY

Trzy argumenty za daniem pierwszeństwa jednostce:

1. homo oeconomicus - człowiek ekonomiczny, jednostka dokonująca wolnych wyborów

2. powstanie rynku kapitalistycznego, co miało prowadzić do zwiększenia się wolności jednostki

3. inżynieria społeczna - podstawą zachowań jednostki są przede wszystkim motywacje kalkulacyjne, materialne, egoistyczne

Indywidualizm metodologiczny stanowisko, w którym zakłada się, że można opisać i wyjaśnić świat społeczny przez redukcję jego złożoności do analizy jednostki.

Holizm metodologiczny nie da się opisać i wyjaśnić zachowań jednostki bez uwzględnienia całości, której ona elementem (Karol Marks, Emile Durkheim).

Bogactwo narodów wg koncepcji Adama Smitha rodzi się ze skłonności ludzi do wymiany, aczkolwiek kierują się oni interesem własnym. Dobro wspólne rodzi się - na zasadzie kontrastu - z motywów egoistycznych, a nie z altruistycznych. Interes własny stanowi jednak jedynie bodziec szukania wymiany.

CZŁOWIEK EKONOMICZNY I CZŁOWIEK SPOŁECZNY

Wymiary	Człowiek ekonomiczny	Człowiek socjologiczny
Podmiot	Jednostka	Grupa, wspólnota (jednostka jako członek grupy, wspólnoty)
Motywacja	Interes własny	Wartości (np. tradycja, solidarność, wolność, równość, wiara
Kryteria ocen	Racjonalność kalkulacyjna, utylitarne (np. zysk - strata)	Wielość racjonalności, nieracjonalności i irracjonalności, normatywne (np. dobre - złe)
Zasada działania	Wolny wybór, ograniczenia twarde (np. kapitał, kadry)	Ograniczenia w działaniu (miękkie), działają inni, działania mają rozmaite znaczenia, potęga zwyczajów, nawyków
Przestrzeń działania	Rynek, sfera prywatna	Społeczeństwo (rynek to instytucja społeczna), sfera publiczna
Zasada organizacji przestrzeni społecznej	Interakcje jednostek, według preferencji i racjonalności proceduralnej	Wpływ polityki (władzy), według kryteriów racjonalności substancjalnej (np. sprawiedliwości społecznej)
Cele analizy	Przewidywanie	Opis, wyjaśnianie, interpretacja
Metody	Formalne, matematyczne	Empiryczne, jakościowe
Metodologia	Redukcjonizm, indywidualizm	Holizm, organicyzm
Tradycja intelektualna	Smith, Marshall, Keynes, Samuelson	Marks, Durkheim, Weber, Parsons

CZŁOWIEK SPOŁECZNO - EKONOMICZNY

Zakorzeniony instytucjonalnie

Schemat analityczny zachowań człowieka społeczno - ekonomicznego

TYPOLOGIA AMITAIA ETZIONIEGO

Dwie osie : odgórne mechanizmy podporządkowania ludzi (władza), a druga rodzaje zaangażowania się ludzi w organizacje

Rodzaj władzy	Rodzaj zaangażowania
		Alienacyjne (niskie)	Kalkulacyjne	Moralne (wysokie)
Przymus (fizyczny)	Spójne (więzienie)
Władza ekonomiczna (nagrody materialne)		Spójne (przedsiębiorstwo)
Władza normatywna (symbole)			Spójne (partia polityczna)

MASZYNOWY MODEL ORGANIZACJI JAKO WCIELENIE RACJONALNOŚCI

Max Weber przedstawił sprzeczną naturę biurokracji: z jednej strony jest ona nadzieją na zwiększenie racjonalności, z drugiej zaś dostrzegał jej ciemne oblicze.

O racjonalności organizacji biurokratycznej przesądzają, zdaniem Webera, nst. czynniki:

1. prawnie wydzielone obszary kompetencji, gdzie ciągłość organizacyjna opiera się na dokumentach i bezosobowych urzędnikach;

2. hierarchia - niższe szczeble kontrolowane przez wyższe

3. władza dostosowana tylko do stanowiska, urzędnik nie jest właścicielem posady

4. role organizacyjne dostosowane do zadań, urzędnik podlega kontroli tylko w ramach przepisów;

5. kwalifikacje podstawą zatrudnienia i awansu

Frederick W. Taylor opisywał organizację przemysłową. Zaproponował:

1. podział pracy na elementy proste (fordyzm)

2. bodźce ekonomiczne do motywacji pracowników

3. dobre fizyczne warunki pracy

4. filozofia kija i marchewki - robotnik jest stworzony do pracy, a nie do myślenia, ma się słuchać przełożonych, gdyż nie bierze udziału w tworzeniu organizajci.

DYSFUNKCJE MODELU MASZYNOWEGO (POSTWEBERYZM)

Robert K. Merton opisał zjawisko wyuczonej nieudolności.

Philip Selznick interesował się federalnym programem reform w dolinie rzeki Tenessee. By usprawnić program polecenia delegowano w dół . Spowodowało to wiele rozbieżności interesów między rozmaitymi organizacjami biorącymi udział w programie a intencjami rządu (był to program wchodzący w skład programu reform Roosevelta - Nowy Ład).

Alvin W. Gouldner prowadził badania w fabryce gipsu, stwierdził, że w systemie przemysłowym ludzie dokonują reinterpretacji przepisów na poziomie dopuszczalnego minimum. Jest to zgodne z danymi przepisami, ale niewystarczające z potrzebami klientów i organizacji.

ANTYWEBERYZM

Organizacja przemysłowa nie radzi sobie z trzema problemami. Są to: władza, konflikt i wyzwania rewolucji naukowo - technicznej.

Władza

Michel Crozier przepisy są rezultatem walki o wpływy i władzę. Przepis daje możliwość sprawowania władzy nad kimś innym, wzmacniania jednych grup nad innymi. Wyróżnia cztery warstwy (szczeble) władzy organizacyjnej: robotników, mistrzów, kierowników i dyrekcję. Rozwijają one strategie wzajemnej izolacji, właśnie za pomocą odpowiedniego kształtowania przepisów. Trzeba stwierdzić, że:

1. administrowanie to dyrekcjonalna władza urzędników polegająca na interpretacji przepisów;

2. przygotowanie do pełnienia funkcji organizacyjnych stwarza okazję do zawłaszczania decyzji;

3. biurokracja zazwyczaj dba tylko o własne interesy. Dwa modele biurokracji: popytowy i podażowy:

• podażowy urzędnicy dbają o ekspansję swoich urzędów, gwarantowane miejsca pracy, itp. zachowanie podobne do homo oeconomicus, a zjawisko to rent - seeking (pogoń za rentą);

• popytowy presje różnych oddolnych grup nacisku na rozbudowę państwa, gdyż chcą one zaspokoić potrzeby socjalne; zjawisko - klientelizm lub free ride (jazda na gapę)

Konflikt

Biurokracja w sytuacji konfliktu wykorzystuje dwie strategie:

1. nadawanie konfliktowi charakteru analitycznego, zaradzić można im poprzez np. lepsze poinformowanie ludzi, zwiększoną perswazję kierowników, itp.

2. nadawanie problemom analitycznym charakteru politycznego, tzn. decyzje i rozwiązania zapadają tam, gdzie jest władza a nie najlepsza informacja.

Nauka i technika

Smukła hierarchia organizacyjna była zjawiskiem sprzężonym z rozwojem przemysłowym, w którym modele myślenia i działania były zdeterminowane praktycznymi potrzebami. Wykorzystanie smukłych struktur było logicznym dopełnieniem społeczeństwa przemysłowego, stało się jednak dysfunkcjonalne w społeczeństwie informacyjnym, w którym dominuje logika postępu technologicznego i naukowego. W tych warunkach trzeba umiejętnie wykorzystywać systemy samoczynne: rynek, demokrację, rządy prawa i normy moralne. Pisali o tym: Daniel Bell i Alain Toiraine.

Reguły - wzory instytucjonalne

(związane z rodziną, szkołą, miejscem pracy, życiem w społeczności lokalnej, życiem politycznym, uczestnictwem w kulturze.)

Wybory indywidualne

(dokonywane na podstawie informacji i uwzględniające poziom aspiracji)

Zachowania jednostki

(realne działania i doświadczenia).

Modele mentalne

(indywidualne poznawcze interpretacje otoczenia)

---