Egzamin II rok SUM - Kulturoznawstwo

Grupa A

1. Opracuj temat: Europejski Szlak Pielgrzymkowy RE - historia, trasy, scharakteryzuj odcinek portugalski, wskaż najcenniejsze obiekty.

2. Uzupełnij poniższe zdania:

a. Wg filozofii chińskiej, we wszechświecie i przyrodzie działają dwie siły tzn. yang i in interpretowane w różnorodny sposób np. jako niebo lub ziemia

b. W ujęciu taoistów, centralne miejsce zajmuje pojęcie „ tao” rozumiane jako zmienność

c. Konfucjusz swoje dzieła poświęcił dwóm zagadnieniom etyce i nauce

o państwie, co spowodowało, iż jego głoszone poglądy podniesiono, na przestrzeni historii Chin, do rangi doktryny państwowej.

d. W zakresie sztuki zasady taoizmu najlepiej widoczne są w architekturze ogrodów zaś konfucjanizm w architekturze pałaców.

e. Chińskie poglądy filozoficzne odnaleźć można w dziełach malarskich tzw. pejzażu filozoficznego. Używając oszczędnych środków malarskich malowano „dusza” przyrody, zaś poprzez formy dekoracyjne malowano „ciało” przyrody. Składniki przyrody miały więc charakter symboliczny, np.:

sosna - długie życie,

piwonie - zdrowie radosc,

woda- przemijanie

śliwa - budzenie się zycia,

Hasła pomocnicze - do pytania 6 (od a do e)

Haseł jest więcej, można wybrać tylko raz dane hasło, nie wolno haseł powtarzać; hasło należy padać w odpowiedniej formie gramatycznej, nie wolno tworzyć swoich haseł

wytrwałość, budzące się życie, nauka o państwie, działanie, ciepło, samotność, ciemność, dusza, przodek, etyka, ciało, mahajana, starannego pędzla, zdrowie, pozytywny, chan, kult cesarza i pracy, dobrobyt, droga, zmienność, ogród, długie życie, religia państwowa, przyroda, hinajana, wieczność, pokora, spokojne życie, jesień, negatywny, pałac, zimno, światło, bezszkieletowy, pustelnicze życie

3. Z jakimi świętami żydowskimi połączysz poniższe określenia? (bez charakterystyki)

• charoset - pesach

• hawdala - szabat

• kol nidrej - Jon Kipur

• mirt -sukot

• „hamantasze” - purim

4. Dokończ poniższe zdania:

Geneza monastycyzmu wywodzi się z Egiptu. Jej źródeł doszukują się uczeni także w działalności żydowskiej sekty esseńczyków. Monastycyzm został ujęty w dwie formy życia tzn eremicka.i cenobitalna. Fundamenty życia zakonnego dla kościoła wschodniego opracował Bazyli z Cezarei, a jego cechami było np (2)reguła wieksza i reguła mniejsza, ustawdastwo carskie. Najważniejszymi monastyrami były np (2)Sohag, Bitaria, Konstantynopol Obecnie w administracji kościoła wschodniego wyróżnia się patriarchat oraz egzarchaty. Podstawowymi obrządkami są np. (2) Koptyjski, Syryjski, Syro - Chaldejski, Zaś reguły życia zakonnego dla kościoła zachodniego opracował Benedykt z Nursji, który założył też pierwszy zakon w roku 529 położony we Włoszech Monte Cassino. W pierwszym okresie funkcjonowania zakonu zaznacza się silny wpływ władzy świeckiej, a także odejście zakonników od podstaw ascezy. Doprowadza to do licznych reform zakonnych prowadzonych np. przez największe opactwo w Cluny a także do rozłamu i powstania nowego zakonu tzn Cystersów w roku 1079 z siedzibą w Citeaux. Wkrótce powołano 4 proopactwa. Pierwszymi wielkimi opatami byli m.in. Robert , Alberyk Najważniejszymi cechami budownictwa zakonnego były np. (wskaż 3 konkretne) wprowadzenie zebra do konstrukcji budowy, kościoły pozbawione zdobień, brak wiez dwony w dzwonnicach. Do Polski zakon ten przybył w XII w. Z bezpośredniego proopactwa w Morimond założono klasztory w Wąchock, Sulejów, Koprzywnicy, Jędrzejów. natomiast z proopactwa Clairvaux pośrednią filiacją był klasztor w Kołbaczu. W XV w istniało na terenie Polski ok.25 klasztorów. Przyczyną upadku większości polskich klasztorów było wprowadzenie tzw.prowincji. Polska prowincja zakonu powstała w XIV wieku i istniała do kasacji w wieku XVIII. W XIII w powołano w Europie zakony żebracze Dominikanie i Franciszkanie. Kolejny rozwój zakonów widoczny jest w wieku XVI, kiedy powstają takie zakony jak np. Jezuici, Bernardyni, Karmelici Bosi. a także na przełomie XIX/XX wieku, kiedy powołano wiele zgromadzeń. Obecnie prowadzą one działalność np. pielęgnowanie chorych czy nauki dzieci.

5. Uzupełnij poniższe zdania:

Św. Antoni Padewski jest patronem np. górników, małżeństw, orędownikiem w sprawach osób i rzeczy zaginionych, zaś w ikonografii jego atrybutami są ksiązka i lilia.

Św. Katarzyna Aleksandryjska jest patronem studentów, bibliotekarzy, filozofów, a jej atrybutami są (2) np. korona, palma męczeństwa. W ludowej tradycji polskiej, dzień ten przeznaczony jest na wróżby dla młodych mężczyzn.

Egzamin II rok SUM - Kulturoznawstwo

Grupa B

1. Omów i scharakteryzuj formy ochrony dziedzictwa kultury ludowej w Polsce.

2. Uzupełnij poniższe zdania:

A. U podstaw rozwoju chińskich systemów filozoficznych leżą trzy składniki: tzn. świat, przyroda, człowiek

b. Wg Konfucjusza, los człowieka miał się spełniać w służbie ……. oraz w ………………………………….

c. Buddyzm przejął wiele poglądów i elementów z wcześniejszej religijności chińskiej - np. z taoizmu piękno natury, a konfucjanizmu kult przodków.

d. Z dwóch postaci buddyzmu, w Chinach, została przyjęta forma Mahajana określana jako Chan

e. Chińskie poglądy filozoficzne odnaleźć można w dziełach malarskich tzw. pejzażu filozoficznego. Istniały dwa nurty (techniki) malarskie tzn technika starannego pędzla

i technika bezszkieletowa. Składniki przyrody miały, obok urody plastycznej, znaczenie symboliczne, np.:

skała - symbol wieczności,

orchidea - urok piękno,

bambus - nieustraszony człowiek

lotos - poszukiwanie duchowej czystości i prawdy,

Hasła pomocnicze - do pytania 6 (od a do e)

Haseł jest więcej, można wybrać tylko raz dane hasło, nie wolno haseł powtarzać; hasło należy padać w odpowiedniej formie gramatycznej, nie wolno tworzyć swoich haseł

nieustraszony człowiek, zdrowie, piękno, przetrwanie zasad moralnych, in, starannego pędzla, cnota, kult przodków, dobrobyt, etyka, pozytywny, przyroda, mahajana, kult cesarza, człowiek, niebo, yang, urok, aktywność, regularna praca, chan, jesień, świat, pokora, bezszkieletowy, religia państwowa, negatywny, wieczność, przemijanie, koncepcja świata i piękno przyrody, nabywanie wiedzy, poszukiwanie czystości duchowej i prawdy

3. Przypisz poniższe określenia do świąt żydowskich (nie charakteryzuj):

• Aszhawerus - Purim

• Poświęcenie pierwszych zbiorów z pól - Sukot

• Szofar - rosz ha szan

Scharakteryzuj żydowskie święto Jom Kippur

- Dzień Pojednania - jedno z najważniejszych świąt żydowskich o charakterze pokutnym. Żydzi przygotowują się do tego święta podczas dni pokuty dzielących go od Rosz ha-Szana. W wigilię święta należy odbyć rytualną kąpiel w mykwie. Każdy żyd powinien prosić osoby przez niego skrzywdzone o przebaczenie. W święto obowiązuje ścisły post (zakaz spożywania wszelkich pokarmów i napojów). W tym dniu nie wolno także pracować, myć się, nosić obuwia skórzanego oraz podejmować współżycia płciowego.

Święto odzwierciedla ideę, że ci, którzy okazują skruchę i naprawiają błędy mogą dostąpić łaski przebaczenia.

4. Dokończ poniższe zdania:

a) Po 40-letniej wędrówce, żydzi osiedlili się w Ziemi Kaanan w trzech obszarach okolic Sychem, Hebron, Betel, stworzyli federacje , a na jej czele stanęli sędziowie,

b)12 pokoleń żydowskich pochodzi ze związku Jakuba z Leą oraz Rachela i 2 niewolnicami.

c) Mięso koszerne pochodzi od zwierząt parzysto kopytnych, przeżuwaczy.

d) Wymień księgi wchodzące w skład Tory Rodzaju, Wyjscia, Kapłańska, Liczb, Powtórzonego prawa,

5. Dokończ poniższe zdania:

W początkowym okresie chrześcijaństwa pielgrzymowano głównie do Ziemi Świętej, aby odwiedzić miejsca związane z życiem Chrystusa. Nawiedzano także miejsca związane z Abrahamem tzn. Hebron oraz Mojżeszem Góra Synaj. Wielki napływ pątników datuje się po roku 313. Wśród najbardziej znanych był cesarz Konstantyn Wielki, oraz jego matka Helena. Z ich inicjatywy wzniesiono tu takie budowle jak np. Bazylika narodzenia, Bazylika zwiastowania, bazylika gr. pańskiego, złota brama. Osłabienie pielgrzymek do Ziemi Świętej następuje w roku 636 w związku z najazdem Arabów. Jednak prowadzą oni politykę tolerancji religijnej, stąd po krótkotrwałej przerwie powtórnie notuje się wzrost liczby pielgrzymów. Z końcem wieku XI. Palestyna przeżywa kolejną inwazję, tym razem Turków Seldżuckich , którzy rozpoczynają okres prześladowań chrześcijan. Odpowiedzą na to jest zorganizowanie 7/8 wypraw krzyżowych. Zostały one ogłoszone przez papieża w roku 1095. W ich wyniku odbito część ziem i utworzono na nich Królestwo jerozolimskie. W obronie chrześcijańskich pątników powstały także zakony rycerskie tzn. Templariusze, Joannici, Najświętszej Marii Panny. Jednak w wyniku ciągłych wojen w roku 1291 upada ostatni bastion chrześcijaństwa w Palestynie czyli twierdza Akka. Odtąd cała Ziemia Święta zostaje początkowo włączona do państwa Mameluków, władców Egiptu, a w XVI w dostaje się pod panowanie Turków Osmańskich. Obecnie zakonem, który od XIV w opiekuje się miejscami świętymi dla chrześcijan w Jerozolimie jest zakon franciszkanów. Zamknięcie Ziemi Świętej spowodowało rozbudowę w Europie miejsc odzwierciedlających Mękę Chrystusa. Początkowo wznoszono tzw; drogi pasyjne mające 7 stacji np. w miejscowości Cordoba Potem wykształciły się 14 stacjowe Drogi Krzyżowe. Kompleks kalwaryjny składał się z Kościoła pielgrzyma. przed którym znajdował się tzw. Plac rajski oraz kaplic usytuowanych bądź w miejscach przy kościele albo na przecięciu się 5 dróg komunikacyjnych. W rozwoju kalwarii wyróżnia się dwa etapy. W pierwszym zwracano uwagę na układ topograficzny, rozmieszczenie kaplic i rozmieszczenie miedzy stacjami, zaś w drugim na wymiary świątyń jerozolimskich. W warunkach polskich wyodrębnia się trzy typy kalwarii wielkie, klasztorne, małe. W usytuowaniu kalwarii w stosunku do ośrodka osadniczego zachodzi zależność: (podaj na konkretnych przykładach):

a) układ partnerski miasta- kalwaria Zebrzydowska,

b) kalwaria dominująca miasta - Wambierzyce,

c) Kalwaria związane z miastami - Wejherowska,

Egzamin rok IV - Kulturoznawstwo

Grupa A

1. Przedstaw historię muzealnictwa w Europie; dokonaj podziału muzeów wg Światowej Rady Muzealnej i podaj po jednym przykładzie obiektu.

2. Wizerunek Matki Boskiej w polskiej sztuce ludowej

3. Uzupełnij poniższe zdania:

a. Wg filozofii chińskiej, we wszechświecie i przyrodzie działają dwie siły tzn. yang i in interpretowane w różnorodny sposób np. jako niebo lub ziemia

b. W ujęciu taoistów, centralne miejsce zajmuje pojęcie „ tao” rozumiane jako zmienność

c. Konfucjusz swoje dzieła poświęcił dwóm zagadnieniom etyka i nauka o państwie, co spowodowało, iż jego głoszone poglądy podniesiono, na przestrzeni historii Chin, do rangi doktryny państwowej,

d. W zakresie sztuki zasady taoizmu najlepiej widoczne są w architekturze ogrodów,

zaś konfucjanizm w architekturze pałaców.

e. Chińskie poglądy filozoficzne odnaleźć można w dziełach malarskich tzw. pejzażu filozoficznego. Używając oszczędnych środków malarskich malowano „dusza” przyrody, zaś poprzez formy dekoracyjne malowano „ciało” przyrody. Składniki przyrody miały więc charakter symboliczny, np.:

Sosna - długie Zycie, wytrwałość.

Żuraw - samotność,

Woda - przemijanie, zmienność.

Hasła pomocnicze - do pytania 6 (od a do e)

Haseł jest więcej, można wybrać tylko raz dane hasło, nie wolno haseł powtarzać; hasło należy padać w odpowiedniej formie gramatycznej, nie wolno tworzyć swoich haseł

wytrwałość, budzące się życie, nauka o państwie, działanie, ciepło, samotność, ciemność, dusza, przodek, etyka, ciało, mahajana, starannego pędzla, zdrowie, pozytywny, chan, kult cesarza i pracy, dobrobyt, droga, zmienność, ogród, długie życie, religia państwowa, przyroda, hinajana, wieczność, pokora, spokojne życie, jesień, negatywny, pałac, zimno, światło, bezszkieletowy, pustelnicze życie

4. Z jakimi świętami żydowskimi połączysz poniższe określenia (nie charakteryzuj)

• „hamantasze” - Purim

• hawdala - .Szabat

• ryba z głową - Rosz ha szan

• czulent - Szabat

• charoset - pesach

• ośmioramienny świecznik - Chanuka

5. Uzupełnij poniższy tekst:

Geneza monastycyzmu wywodzi się z Egiptu. Jej źródeł doszukują się uczeni także w działalności żydowskiej sekty esseńczyków. Monastycyzm został ujęty w dwie formy życia tzn eremicka.i cenobitalna. Fundamenty życia zakonnego dla kościoła wschodniego opracował Bazyli z Cezarei, a jego cechami było np (2)reguła wieksza i reguła mniejsza, ustawdastwo carskie. Najważniejszymi monastyrami były np (2)Sohag, Bitaria, Konstantynopol Obecnie w administracji kościoła wschodniego wyróżnia się patriarchat oraz egzarchaty. Podstawowymi obrządkami są np. (2) Koptyjski, Syryjski, Syro - Chaldejski, Zaś reguły życia zakonnego dla kościoła zachodniego opracował Benedykt z Nursji, który założył też pierwszy zakon w roku 529 położony we Włoszech Monte Cassino. W pierwszym okresie funkcjonowania zakonu zaznacza się silny wpływ władzy świeckiej, a także odejście zakonników od podstaw ascezy. Doprowadza to do licznych reform zakonnych prowadzonych np. przez największe opactwo w Cluny a także do rozłamu i powstania nowego zakonu tzn Cystersów w roku 1079 z siedzibą w Citeaux. Wkrótce powołano 4 proopactwa. Pierwszymi wielkimi opatami byli m.in. Robert , Alberyk Najważniejszymi cechami budownictwa zakonnego były np. (wskaż 3 konkretne) wprowadzenie zebra do konstrukcji budowy, kościoły pozbawione zdobień, brak wiez dwony w dzwonnicach. Do Polski zakon ten przybył w XII w. Z bezpośredniego proopactwa w Morimond założono klasztory w Wąchock, Sulejów, Koprzywnicy, Jędrzejów. natomiast z proopactwa Clairvaux pośrednią filiacją był klasztor w Kołbaczu. W XV w istniało na terenie Polski ok.25 klasztorów. Przyczyną upadku większości polskich klasztorów było wprowadzenie tzw.prowincji. Polska prowincja zakonu powstała w XIV wieku i istniała do kasacji w wieku XVIII. W XIII w powołano w Europie zakony żebracze Dominikanie i Franciszkanie. Kolejny rozwój zakonów widoczny jest w wieku XVI, kiedy powstają takie zakony jak np. Jezuici, Bernardyni, Karmelici Bosi. a także na przełomie XIX/XX wieku, kiedy powołano wiele zgromadzeń. Obecnie prowadzą one działalność np. pielęgnowanie chorych czy nauki dzieci.

6. Uzupełni poniższe zdania:

Św. Roch jest patronem aptekarzy, lekarzy, ogrodników ; orędownikiem w sprawach

Chroniących od zarazy, a jego atrybutami są anioł pies, torba pielgrzyma

Św. Barbara jest patronką np. dobrej śmierci, chorych na dżumę, cieśli. orędowniczką w czasie burzy, pożarów; zaś w ikonografii jej atrybutami są np. krzyż, z pawim piórem, mieczem.

4

---