Woda jest bez wątpienia najstarszym środkiem stosowanym w leczeniu różnych schorzeń i dolegliwości. Starożytni Egipcjanie, Grecy, Persowie i Hindusi wszyscy stosowali wodę w procesie leczniczym. Zakres wskazań był bardzo szeroki i obejmował stany po urazach jak również schorzenia organiczne. Rodzaje stosowanych zabiegów z użyciem wody obejmowały ciepłe i zimne kąpiele, natryski i kompresy. W czasach starożytnych rozumiano już jak ciepła i zimna woda działa na organizm ludzki i jaki wywołuje efekt. Interesujący jest fakt, że część nowoczesnych metod leczniczych stosujących wodę była już dobrze znana starożytnym i późniejszym przedstawicielom nauk medycznych. Na przestrzeni wieków prace nad terapeutycznym zastosowaniem wody były prowadzone w różnych krajach na różnych kontynentach.
Wodolecznictwo , zwane także hydroterapią , jest działem lecznictwa fizykalnego , w którym wykorzystuje się oddziaływanie wody na ustrój .Może być ona stosowana we wszystkich trzech stanach skupienia , mianowicie :
- cieczy,
- lodu,
- pary wodnej,
Zabiegi lecznicze możemy podzielić na:
1. zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody:
- kąpiele całkowite,
- częściowe,
- kinezyterapeutyczne,
- perełkowe,
- tlenowe,
- aromatyczne,
- masaż podwodny,
2. zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia strumienia wody:
- polewania,
- natryski stałe,
- natryski ruchome,
3. zabiegi za pośrednictwem tkanin:
- zmywania,
- nacierania,
- zawijania,
- okłady,
- kompresy,
Podstawową rolę w zabiegach wodoleczniczych odgrywa czynnik termiczny .Wpływ bodźców termicznych na ustrój zależy od następujących czynników :
- natężenie bodźca termicznego , które określa różnica między temperaturą wody a temperaturą ustroju,
- okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu na ustrój bodźca termicznego,
- możliwości termoregulacyjnych ustroju,
- czas działania bodźca,
- zmiany natężenia bodźca w czasie,
- powierzchni , na którą działa bodziec termiczny,
- właściwości fizycznych środowiska , które wchodzi w bezpośredni kontakt ze skórą,
Skala odczuwania bodźców termicznych jest zawarta między odczuciem zimna oraz ciepła. Wyróżnia się w tym zakresie wiele stanów pośrednich , co ma duże znaczenie praktyczne. Bodźce termiczne mogą być odczuwane jako gorące , ciepłe , letnie , obojętne ,chłodne i zimne. Przekroczenie określonej granicy ciepła lub zimna może spowodować uszkodzenie tkanek , nazywane w skrajnych sytuacjach oparzeniem lub odmrożeniem.
Istnieje kilka skal odczuwania przez człowieka temperatury wody. Dla celów praktycznych przydatny jest podział ,w którym wyróżnia się :
- wodę zimną (8-20°C)
- wodę chłodną (21-27°C)
- wodę letnią (28-33°C)
- wodę ciepłą (34-37 °C)
- wodę gorącą (38-42 °C)
Kąpiele:
Nazywa się postępowanie , w którym całe ciało lub jego część pozostaje przez określony czas zanurzone w ośrodku o odpowiedniej temperaturze:
- kąpiel zimna, czas trwania kąpieli od 1 sekundy do 1 minuty, w zależności od stanu ogólnego i samopoczucia chorego,
- kąpiel chłodna, czas kąpieli od 5 do 15 minut,
Kąpiele zimne i chłodne wykonuje się w specjalnych wannach. Podczas wykonywania zabiegu pacjent powinien wykonywać energiczne ruchy w celu przyśpieszenia odczynu naczyniowego.
Wskazania: choroby przemiany materii(cukrzyca, otyłość)
Przeciwwskazania: choroby nerek, choroby serca i naczyń, nerwobóle, nerwice, niedokrwistość.
- kąpiel letnia, czas zabiegu od 10 do 20 minut ,
Wskazania: wykonuje się zwykle jako zabieg higieniczny, lecz również w stanach wzmożonej pobudliwości, bezsenności, w niektórych chorobach skóry.
- kąpiel kinezyterapeutyczna, w zabiegu tym wykorzystuje się odciążające i oporowe działanie wody. Temperatura wody wynosi w zależności od wskazań od 34 do 37°C. temperatura nie może być zbyt wysoka, ponieważ chory wytwarza ciepło w trakcie wykonywania ćwiczeń czynnych. Kąpiele wykonuje się w specjalnych wannach lub basenach ze zróżnicowaną głębokością wody, umożliwiających wykonywanie ćwiczeń. Osoby poddawane kąpieli wymagają stałego nadzoru instruktora gimnastyki leczniczej, który jest odpowiedzialny za celowość, właściwe wykonywanie ćwiczeń i bezpieczeństwo ćwiczącego.
Wskazania: są bardzo rozległe, dotyczą przede wszystkim schorzeń narządów ruchu, chorób układu nerwowego z zaburzeniami czynności ruchowych oraz wad postawy.
Przeciwwskazania: choroby nowotworowe, niewydolność krążenia, gruźlica stawów, czynna gruźlica płuc, reumatoidalne zapalenie stawów, zakaźne choroby skóry.
- kąpiel o temperaturze wzrastającej według Schweningera-Hauffego, polega na kąpieli kończyn górnych lub dolnych w wodzie, której temperatura stopniowo wzrasta w czasie zabiegu od 35 do 42°C. zabieg wykonuje się w specjalnym urządzeniu posiadającym wanienki na wodę oraz elektrycznego urządzenia grzewczego, który umożliwia ogrzewanie wody w taki sposób, że jej temperatura wzrasta o 1°C w czasie od 2 do 3 minut. Czas zabiegu wynosi od 10 do 25 minut. Po 10 lub 15 minutach zabiegu występuje u pacjenta uczucie ciepła, zaczerwienienie skóry i pocenie się. Należy obserwować chorego i przerwać zabieg jeżeli wystąpi sinica lub zblednięcie.
Wskazania: nerwice naczynioruchowe, nadciśnienie tętnicze bez zmian chorobowych.
Przeciwwskazania: nie wyrównane wady serca.
- kąpiel parowa, zwana inaczej łaźnią parową. Wykonuje się ją specjalnie przystosowanych pomieszczeniach, do których doprowadza się parę wodną przez rury znajdujące się pod ławkami. Temperatura wynosi od 40 do 45°C zabieg trwa od 15 do 30 minut. Działanie kąpieli polega na przegrzaniu ustroju.
- kąpiel wirowa, w tym zabiegu wykorzystuje się wpływ cieplny wody oraz jej oddziaływanie mechaniczne związane z ruchem wirowym. Zabieg wykonuje się w specjalnym zbiorniku przystosowanym do zabiegu kończyn dolnych, kończyn górnych lub całego ciała i posiadającym urządzenie wprawiający wodą w ruch wirowy. Ruch wirowy wody wpływa na zmniejszenie napięcia mięśniowego, złagodzenie bólu, rozluźnienie tkanek, poprawę ukrwienia. Temperatura wody wynosi od 32 do 40°C, czas zabiegu od 15 do 20 minut.
Wskazania: przykurcze bliznowate, przewlekłe stany zapalne, stany po urazowe, zapalenia około stawowe, przewlekłe zapalenie stawów.
Półkąpiele:
- półkąpiel ciepła, temperatura wody wynosi od 32 do 34°C, czas zabiegu od 4 do 5minut.
Przed rozpoczęciem kąpieli chory obmywa twarz i klatkę piersiową zimną wodą. Następnie wchodzi do wanny, zanurza się w wodzie po szyję i przyjmuje pozycję siedzącą gdzie woda sięga mu do pępka. Podczas zabiegu polewa się wodą plecy i kark chorego. Następnie wpuszcza się do wanny wodę zimną, aby obniżyć temperaturę wody o 4 lub 5°C. ponownie polewa się pacjenta.
Wskazania: nerwice, psychonerwice, organiczne schorzenia układu nerwowego
- Półkąpiel gorąca, temperatura wody od 38 do 42°C, czas zabiegu od 10 do 15 minut. Wykonuje się ją w podobny sposób jak Półkąpiele ciepłą.
Wskazania: przewlekłe schorzenia gośćcowe, przewlekłe stany zapalne narządów rodnych oraz układu moczowego, nerwobóle.
Przeciwwskazania: nie wykonuje się u osób wyniszczonych i w wieku starczym.
Natryski:
Jest to zabieg, w którym zasadniczą rolę wywiera ciśnienie i temperatura uderzającego w ciało jednego lub wielu strumieni wody. Rozróżnia się natryski zimne, ciepłe, gorące, o zmiennej temperaturze, a w zależności od ciśnienia - natryski o niskim ciśnieniu, średnim ciśnieniu oraz wysokim ciśnieniu. W wodolecznictwie stosuje się natryski ruchome, stałe i parowe. Natryski ruchome polegają na działaniu ruchomym o różnie ukształtowanym strumieniu wody na odpowiednie okolice ciała. Pacjent stoi w odległości 3-4 metrów od katedry natryskowej. Natryski stałe są to zabiegi w których ukształtowanie i kierunek strumieni wody nie ulegają zmianie. Natrysk parowy wykonuje się przy użyciu katedry natryskowej. W natrysku zamiast gorącej wody stosuje się natrysk pary wodnej. Czas natrysku wynosi od 2 do 3 minut. Temperatura pary wodnej wynosi nad powierzchnią skóry od 45 do 48 °C.
Wskazania do stosowania natrysków:
Wykorzystuje się je do leczenia nerwic, stanów wyczerpania psychicznego, nerwobólów, różnych postaci gośćca stawowego i tkanek miękkich, przewlekłych schorzeń dróg oddechowych, zaburzeń ukrwienia obwodowego.
Przeciwwskazania bo wykonywania natrysków :
Nie wykonuje się u osób z niewydolnością krążenia, chorobą nadciśnieniową, chorobą wieńcową, w stanach padaczkowych, w stanach wyniszczenia, w zapaleniach nerwów i nerwobólach w ostrym stadium oraz u osób z zaawansowaną nerwicą serca.
Polewania:
Są to zabiegi w których wykorzystuję się oddziaływanie na skórę czynnika termicznego w postaci strumienia zimnej wody o niskim ciśnieniu. Odróżniamy polewania całkowite lub częściowe. Zabiegi częściowe wykonuję się co codziennie, natomiast całościowe co drugi dzień.
Polewania częściowe:
- karku, wpływa na pogłębienie oddechu i zmniejszenie duszności w napadzie dychawicy oskrzelowej. Zabieg trwa od 1 do 2 minut.
- Ramion, wykonuje się w nerwicy, bezsenności oraz kurczu pisarskim. Czas zabiegu wynosi od 2 do 3 minut.
- klatki piersiowej i kończyn górnych, wykonuje się przewlekłych nieżytach oskrzeli, dychawicy oskrzelowej i rozedmie płuc. Czas zabiegu wynosi od 1 do 2 minut.
- Brzucha, wykonuje się w stanach upośledzonej czynności ruchowej jelit, oraz w nieżytach żołądka i jelit. Nie można stosować zabiegu w stanach zapalnych pęcherza moczowego.
- kończyn dolnych, wykonuje się w leczeniu nerwobólu nerwu kulszowego, niektórych chorobach gośćcowych, w żylakowatości kończyn oraz przewlekłych nieżytach nosa i gardła.
Polewania całkowite:
Zasadą ich polewania jest równomierne pokrycie całego ciała płaszczem spływającej wody. W czasie polewania chory rozciera ramiona i klatkę piersiową. Zabiegi te wykonuje się w chorobach przemiany materii, nerwicach oraz w celu zahartowania.
Zmywania:
Są bardzo łagodnymi zabiegami wodoleczniczymi. Polegają na zmywaniu gąbką zmoczoną w zimnej wodzie(15-20°C), a następnie wytarciu suchym ręcznikiem. Zabieg trwa od 2 do 3 minut. Wpływa w łagodny sposób hartująco i pobudzająco na układ krążenia i oddychania.
Nacierania:
W zabiegach tych kojarzy się działanie czynnika termicznego z bodźcami mechanicznymi, o różnym, odpowiednio dawkowanym natężeniu. Wyróżniamy:
- nacierania częściowe wykonuje się je u chorego poddanego najpierw ogrzaniu. Chorego układa się na leżance i przykrywa ciepłym kocem. Następnie na jedną kończynę nakłada się ręcznik, rozcierając energicznie skórę, aż do wystąpienia jej przekrwienia i uczucia ciepła. Po zakończeniu kończynę okrywa się kocem. W analogiczny sposób postępuje się z pozostałymi kończynami i tułowiem. Do nacierania używa się zawsze ręcznika namoczonego uprzednio w zimnej wodzie.
- nacieranie całkowite wykonuje się w pozycji stojącej pacjenta po uprzednim zanurzeniu w zimnej wodzie. Ciało chorego nakrywa się prześcieradłem namoczonym w zimnej wodzie. Następnie wykonuje się energiczne rozcieranie, zaczynając od ramion ku stopom.
Wskazania:
Przewlekły nieżyt oskrzeli, rozedma płuc, zaburzenia krążenia obwodowego, nerwica.
Przeciwwskazania:
Zaburzenia czucia, stany zapalne skóry, stany nadmiernej pobudliwości oraz wyczerpania psychicznego.
Zawijania:
Zabieg ten polega na szczelnym zawinięciu całego ciała prześcieradłem uprzednio zamoczonym w zimnej wodzie. Następnie całe ciało owija się ciepłym kocem. Po krótkotrwałym uczuciu zimna występuje rozszerzenie naczyń krwionośnych i uczucie ciepła. Zabieg trwa od 20 minut do 2 godzin. Zawijania wywierają uspokajający wpływ na chorego.
Okłady:
Wykonuje się na ograniczone partie ciała. Wyróżnia się:
- okłady chłodzące, zabieg trwa od 30 minut do 1 godziny. Okłady zimne działają kojąco i przeciwzapalnie. Dzięki zwężeniu naczyń krwionośnych wpływają hamująco na krwawienia.
- okłady rozgrzewające, pod wpływem tych okładów występuje ogrzanie skóry ciepłem wytwarzanym przez ustrój. Okłady powodują znaczny odczyn ze strony powierzchownych i głębszych naczyń krwionośnych oraz działają kojąco w przypadku bólu.
- okłady gorące, wywołują silne przekrwienie skóry, działają przeciwzapalnie i przyśpieszają wchłanianie wysięków zapalnych. Działają uśmierzająco w nerwobólach oraz zmniejszają napięcie mięsni
|