HODOWLA BYDŁA

T. ZNACZENIE GOSPODARCZE BYDŁA

/ ZNACZENIE HODOWLII BYDŁA W GOSPODARCE NARODOWEJ

- mleko i jego przetwory ( białko, tłuszcz, węglowodany, witaminy, sole mineralne)

- mięso

- produkty uboczne tj. skóra, rogi i racice, kości i krew

- obornik

T. TYPY UŻYTKOWE BYDŁA

TYP UŻYTKOWY- jest to grupa zwierząt danego gatunku wyspecjalizowanych w określonym kierunku produkcji przy czym ich zdolności produkcyjne oraz cechy anatomiczne i fizjologiczne są dziedziczne

/TYPY UŻYTKOWE BYDŁA

- mleczny

- mięsny

- dwukierunkowy (kombinowany) tzn. mleczno-mięsny mięsno-mleczny

/TYP MLECZNY

Sylwetka krowy ma kształt wydłużonego trójkąta, głowa jest kształtna z suchą tkanką, szyja długa i cienka ale dobrze umięśniona, klatka piersiowa płytka płasko ożebrowana, brzuch pojemny, tylna partia tułowia jest szeroka i głęboka, wymie kształtne i pojemne, skóra cienka i pofałdowana na szyi, kończyny cienkie suche i długie, tylne szeroko rozstawione co sprzyja dobremu rozstawieniu wymienia charakteryzuje je wysoka produkcja mleka intensywna przemiana materii, żywy temperament. Przedstawicielem SA rasy typu: Jersey, Holsztyńsko-Fryzyjskie

/TYP MIĘSNY

Beczułkowata budowa ciała, tułów krótki ale szeroki i głęboki, dobrze umięśniony głowa mała i skrócona, szyja krótka i gruba, kończyny krótkie i grube, skóra gruba z obfitą tkanką tłuszczową, słabo wykształcone wymie, obniżona przemiana materii, spokojny flegmatyczny temperament, charakteryzuje je szybki wzrost i wczesne dojrzewanie. Przedstawiciele Hereford, Charolaise, Angus. Późno dojrzewają w wieku ok. 3 lat.

/TYP KOMBINOWANY

Ma pośrednie cechy i ma dobrze rozwinięte wymie ale także dobrze umięśnioną partie grzbietową i zad, tułów jest dość masywny średnio długi szeroki i głęboki dobrze rozwinięty, kończyny średnio długie i mocne dobrze umięśnione. Stosunkowo wcześnie dojrzewają. Do mięsno mlecznych należą rasy: czarna biała, czerwono biała i Polska czerwona. Typ mleczno mięsny rasa simentalska.

RASY BYDŁA MLECZNEGO

Angler ,Czerwona stepowa, Holsztyńsko-fryzyjska , Jersey, Duńska czerwona ,Kostromska , Szwajcarskie bydło brązowe

RASY BYDŁA MIĘSNEGO

Salers, BBB, Charolaise, Galloway, Limousine, Angus, Hereford, Highland, Simmental

TYPY KOMBINOWANE

Abondance, Żółta niemiecka , Polska czerwona , Czerwono-biała belgijska, Czarno-biała, Czerwono-biała , Czarno-biała holenderska, Czerwono-biała holenderska , Czarno-biała niemiecka , Czerwono-biała niemiecka , Fryzyjska brytyjska

RASY BYDŁA HODOWANE W POLSCE

Czarno-biała, Czerwono-biała, Simentalska , Polska czerwona, Białogrzbieta

T. CHARAKTERYSTYKA RAS BYDŁA

RASA- grupa zwierząt tego samego gatunku powstała w wyniku twórczej pracy człowieka w określonych warunkach przyrodniczych i gospodarczych odznaczająca się zespołem cech uznanych za rasowe i przekazywanych potomstwu

/ CHARAKTERYSTYKA RAS

• Jersey
  jest to bydło lekkie i małe ciężar krów 300-400 kg buhajów ok. 700 kg o delikatnej budowie umaszczeniu jasnocielistym do ciemnobrunatnego. Typ użytkowy jednostronnie mleczny lecz mleczność niezbyt wysoka 4000 kg lecz duża zawartość tłuszczu w mleku 6%. Została wybudowana na angielskiej wyspie Jersey

• Duńska czerwona
  umaszczenie czerwone duże i dobrze umięśnione, ciężar krów ok. 600 kg buhajów ponad 900 kg, duże pojemne wymie wysoka mleczność 5000 kg o zawartości 4,5 tłuszczu

• Charolaise
  bydło duże masywne o długim szerokim i głębokim dobrze umięśnionym tułowiu ciężar ok. 900 kg a buhajów do 1200 kg

• Holsztyńsko-fryzyjska
  bydło mleczne, charakteryzuje się wysokim wzrostem i dużym ciężarem ciała, maszczenie czarno-białe lub wyjątkowo czerwono-białe, głowa niezbyt długa na cienkiej szyi, tułów wydłużony, klatka piersiowa płasko ożebrowana, długie pionowe nogi z twardymi racicami, zad mocno rozbudowany ułatwiający wycielenia i dostęp do wymion. Budowa wymion ułatwia dojenie dzięki wyrównanym ćwiartkom i stosunkowo długim strzykom.

• Simentale
  Charakteryzuje się umaszczeniem biało-kremowym lub czerwono białym, głowa umaszczona na biało. Wysokość w kłębie ok. 145 cm, krowy ważą od 650 - 800 kg, buhaje od 900 - 1100 kg. Krowa rasy simentalskiej daje rocznie ponad 3500 kg mleka w tym do 4% tłuszczu. Rasa ta rozpowszechniona jest w całej Europie. Simentale hodowlane są w południowo-wschodniej Polsce od 150 lat.

• ANGUS
  Zaliczana do małych ras mięsnych, wcześnie dojrzewających i szybko rosnących, zwierzęta późniejszym dojrzewaniu. Pozwala to prowadzić opas systemem ekstensywnym do wyższych mas ciała (550 kg) bez obawy nadmiernego otłuszczenia tuszy. Dorosłe buhaje ważą około 1000 kg, krowy 650 kg. Cechą dominującą jest bezrożność i czarne umaszczenie z aksamitną sierścią; występuje również angus o umaszczeniu czerwonym. Rasa charakteryzuje się małą masą cieląt po urodzeniu (30-35 kg), łatwością porodów i wielką troskliwością krów o potomstwo. Bydło to bardzo dobrze wykorzystuje pasze objętościowe, nawet gorszej jakości. Doskonale znosi gorsze żywienie i trudne warunki klimatyczne.

• Charolaise
  Rasa francuska, największa pod względem kalibru i masy ciała. Dorosłe buhaje osiągają masę ciała 1100-1300 kg i 150 cm wysokości w kłębie, a krowy 750-900 kg przy 140 cm w kłębie. Umaszczenie śmietankowe do jasnożółtego; śluzawica, rogi i racice jasne. Zwierzęta późno dojrzewają, a krowy charakteryzuje przedłużony okres ciąży. Cielęta rodzą się duże (45-48 kg), co prowadzi niekiedy do trudnych porodów. Rasa wymagająca obfitego żywienia, nadająca się do wypasu na żyznych pastwiskach.

• HEREFORD
  Rasa stanowiąca największą populację bydła mięsnego na świecie. Zwierzęta średniego kalibru, wcześnie dojrzewające. Buhaje mają masę ciała około 900 kg, krowy 600 kg. Umaszczenie ciemnowiśniowe z białą głową, podgardlem, podbrzuszem i końcem ogona. Rasa odznacza się dobrą płodnością, doskonałą naturalną odpornością, łatwymi wycieleniami i dużą troskliwością krów o cielęta. Główną zaletą tego bydła jest bardzo wysoka zdolność przystosowania się do surowych warunków klimatycznych i ekstensywnych systemów żywienia; doskonale wykorzystują gorszej jakości użytki zielone. Wadą jest otłuszczenie tuszy, mniej efektowny wygląd oraz gorsze umięśnienie, co może utrudnić zbyt.

/ RASY KRAJOWE

• Nizinno czarno-biała
  powstał w wyniku krzyżowania bydła miejscowego z bydłem fryzyjskim importowanym z Holandii Stanowi ona ok. 80 % pogłowia krów w Polsce bydło dość duże średnio długie nogi i średnio głęboki tułów dobrze rozwinięty zad o niezbyt grubej kości średni ciężar krów ok. 600 kg buhajów 1000 kg Srednia wydajność mleczna 5-6 tys. kg mleko o zawartości 4% tłuszczu i 3,2% białka

• Czerwono-biała
  występuje na terenach podgórskich ciężar krów 550-700 kg dobrze umięśniona o krótkich i mocnych nogach

• Polska-czerwona rodzima rasa polska

T. UŻYTKOWANIE ROZPŁODOWE BYDŁA

/ZNACZENIE UŻYTKOWANIA ROZPŁODOWEGO

- można zwiększać pogłowie bydła

- uzyskiwać materiał rzeźny

- wpływać na użytkowość mleczną

- wpływać na opłacalność chowu bydła

/UŻYTKOWANIE ROZPŁODOWE

Jałówki zdolne są do rozpłodu 14-18 miesięcy po osiągnięciu ¾ SD

Buhaje używamy do rozpłodu 12-14 miesięcy wcześniej zwierzęta osiągają dojrzałość płciową buhajki w wieku 6 miesięcy a jałówki w wieku 8-9 miesięcy. Używać do rozpłodu można je po osiągnięciu dojrzałości rozpłodowej

Dojrzałość płciowa zwierząt - gotowość organizmu do wytwarzania gamet (samce - plemników, samice - komórek jajowych) zdolnych do zapłodnienia.

Dojrzałość rozpłodowa (hodowlana) - fizjologiczna gotowość do rozmarzania i uzyskania zdrowego potomstwa.

/ OBJAWY RUJI

Zewnętrzny objaw zdolności samicy do zapłodnienia trwa on 18-30 godzin

Objawy

- nie uspokojone zachowanie się samicy,

- pozwala się obskakiwać przez inne krowy,

- wygina grzbiet,

- wyciek przezroczystego śluzu z pochwy

Ruja powtarza się średnio co 3 tygodnie ( 18-25 dni)

/ SPOSOBY ZAPŁODNIENIA KRÓW

- krycie naturalne

- sztuczne unasienniania (inseminacja)

/ KRYCIE NATURALNE

• Krycie nadzorowane ( krycie z ręki)
  polega na tym że do oddzielonego od stada buhaja doprowadza się latującą się krowę

• Krycie haremowe
  polega na stałym trzymaniu buhaja z grupą ok. 30 krów

• Krycie wolne
  polega na trzymaniu dużej ilości buhajów w wielkim stadzie krów

T. SZTUCZNE UNASIENNIANIE - INSEMINACJA

INSEMINACJA- jest to wprowadzenie do dróg rodnych samicy nasienia pobranego wcześniej od samca za pomocą pipety przez inseminatora

/ KORZYŚCI Z INSEMINACJI

• KORZYŚCI HODOWLANE polegają na szybkiej poprawie jakości pogłowia, ponieważ do inseminacji używa się najlepszych rozpłodników od jednego buhaja można uzyskać rocznie 2-3 tys. Potomstwa

• KORZYŚCI ZOOTECHNICZNE polegają na zapobieganiu przenoszenia chorób zakaźnych narządów rodnych tj. bruceloza, zaraza rzęsistkowa zapobiega się jałowości krów

• KORZYŚCI EKONOMICZNE zmniejsza się ilość buhajów przeznaczonych do krycia a zwolnione stanowiska przeznacza się dla krów mlecznych i opasów

Inseminacja umożliwia stosowanie doboru naturalnego par rodzicielskich, daje możliwość tworzenia banków nasienia i testowania buhajów żeby do rozpłodu używać sztuki ocenione dodatnio

/POBIERANIE I KONSERWACJA NASIENIA

• Pobieranie nasienia
  w zakładach unasienniania pobiera się nasienie od każdego buhaja 2-3 razy w tygodniu do sztucznej pochwy podstawionej w Momocie odruchu wydalania nasienia

• Ocena nasienia

• Rozcieńczanie nasienia

• Przechowywanie nasienia

T. CIĄŻA I PORÓD U BYDŁA

/ OBJAWY I CZAS TRWANIA CIĄŻY

Średnio 280 dni wahać się może od 270-294 dni

/ PIELĘGNOWANIE KROWY CIELNEJ

W pierwszej połowie ciąży krowa nie wymaga specjalnych zabiegów, dopiero od 6 miesiąca cielności należy strzec ją od urazów mechanicznych, zapewnić suche i wygodne legowisko, umiarkowany ruch na świeżym powietrzu, żywienie świeżymi paszami. W okresie 6-8 tygodni przed ocieleniem należy zasuszać krowę.

/ SPOSOBY ZASUSZANIA

• ZASUSZANIE STOPNIOWE
  polega na stopniowym odejmowaniu z dawki pasz mlekopędnych tj. okopowych, kiszonek, zielonek, oraz ograniczyć wodę, natomiast zwiększyć objętość pasz objętościowo suchych np. siano. Zmniejsza się stopniowa liczba dojów

• RAPTOWNE ZASUSZANIE
  usuwa się w krótkim czasie z dawki pasze treściwe i soczyste i doi się raz dziennie a przed ostatnim dojeniem dokładnie myje się wymie dokładnie dodaja i można do strzyków wcisnąć wazelinę

/ OZNAKI PORODU I PRZYGOTOWANIE KROWY DO PORODU

- obrzmienie wymienia

- 1-2 dni przed porodem pojawia się w strzykach siara

- obrzmienie sromu

- zwiotczenie powłok brzusznych

- wypływ śluzu z warg sromowych

- wzrost niepokoju krowy

/ SPRZĘT POTRZEBNY PRZY PORODZIE

- 2 linki porodowe

- nożyczki

- jodyna

- wiadro z ciepłą wodą

- mydło i ścierka

- tasiemka do przewiązania pępowiny

/ ETAPY PORODU

- otwieranie się szyjki macicy

- wypieranie płodu ( 30 minut do 3 godzin)

- wypieranie łożyska ( 2-12 godzin)

/ POSTĘPOWANIE PO PORODZIE

- oczyścić nozdrza i pyszczek cielęcia ze śluzu

- odciąć pępowinę odkazić i przewiązać

- wytrzeć ciele do sucha

- dać cielęciu siarę do picia ( 0,5 litra pierwsze pojenie)

/ WŁAŚCIWOŚCI SIARY

- zawiera ciała odpornościowe

- dostarcz składników pokarmowych

- ułatwia wydalanie kału płodowego tzw. smółki

T. WYCHÓW CIELĄT I MŁODZIEŻY

/ POJĘCIA WZROSTU I ROZWOJU

WZROST- powiększanie masy i wymiarów ciała Trwa od zapłodnienia do osiągnięcia dojrzałości fizycznej

ROZWÓJ- zmiany morfologiczne i fizjologiczne zachodzące w organizmie od poczęcia do osiągnięcia dojrzałości

Oba te procesy zachodzą jednocześnie z tym że procesy rozwoju są intensywniejsze w życiu płodowym natomiast procesy wzrostu są szybsze w drugiej połowie ciąży i w pierwszych miesiącach życia.

/ OKRES WZROSTU I ROZWOJU

• Okres zarodkowy ( do 60 dni po zapłodnieniu)

• Okres płodowy (220 dni)

• Okres ossania do 2 tygodniu po urodzeniu

• Okres mleczny 3-4 miesiące

• Okres dojrzewania

• Okres pełnej dojrzałości

• Okres starzenia się

/ CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WZROST I ROZWÓJ

• ŚRODOWISKOWE
  - żywienie
  - zdrowie
  - sposoby wychowu
  - warunki utrzymania
  - pielęgnowanie

• genetyczne
  - rasa
  - płeć
  - wielkość i wiek matki

T. UŻYTKOWANIE MLECZNE KRÓW

UŻYTKOWOŚĆ MLECZNA- jest to ilość i jakość mleka uzyskiwana od krowy w ciągu roku. Podaje się za pomocą ilości kilogramów mleka, kilogramy tłuszczu, i kilogramy białka uzyskiwanego od krowy w ciągu roku lub % zawartości białka i tłuszczu w mleku

LAKTACJA- okres wydzielania mleka trwający od wycielenia do zasuszenia średnio 305 dni

/ CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYDAJNOŚĆ MLECZNĄ

- żywienie

- pojenie

- sezon wcieleń ( najwyższą wydajność mleczną mają krowy cielące się w sezonie jesienno-zimowym a niższą w okresie wiosenno letnim)

- wiek krów

- zdrowie

- sposób użytkowania

- punktualne i prawidłowe żywienie

/ CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SKŁAD CHEMICZNY MLEKA

- czynniki dziedziczne

- rasa

- mała ilość włókna w dawce pokarmowej

- niedożywienie

- okres laktacji

T. POSTĘPOWANIE Z MLEKIEM PO UDOJU

/ WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE MLEKA

- barwa mleka kremowa

- smak mleka słodkawy dzięki zawartości laktozy

- zapach przyjemny

- odczyn świeżego mleka jest prawie obojętny ok. 6,6

- ciężar właściwy mleka o temperaturze 15⁰C wynosi 1031g/l

- zawartość drobnoustrojów (pożytecznych i szkodliwych)

Do bakterii pożytecznych zaliczamy bakterie kwasu mlekowego, które rozkładając laktozę na kwas powodują kwaśnienie mleka i śmietanki

Do bakterii szkodliwych zaliczamy bakterie fermentacji masłowej powodujące jełczenie masła, przykry zapach produktów mlecznych, pękanie serów. Do szkodliwych zalicza się także bakterie pałeczki okrężnicy dostają się do mleka w skutek zanieczyszczenia nawozami. Powodują one wadliwy skrup w ssiadłym mleku oraz nieprzyjemny jego zapach i smak, wzdymanie się sera

T. PASZE STOSOWANE W ŻYWIENIU BYDŁA

1. do pasz stosowanych w żywieniu bydła zaliczamy pasze objętościowe suche i soczyste oraz pasze treściwe. Wszystkie te pasze mają być wyprodukowane w gospodarstwie.

Najtańszymi paszami są pasze pochodzące z użytków zielonych, dlatego powinne one stanowić podstawę żywienia bydła. Ilość zielonki dostarczanej dziennie powinna pokryć potrzeby bytowe i produkcyjne. Krowy o ciężarze 500-600 kg i wydajności ok. 15 kg mleka. Dzienna dawka zielonki może stanowić ok. 10% ciężaru dorosłego zwierzęcia czyli ok. 50 kg

2. Drugą grupę pasz objętościowych soczystych stanowią kiszonki z traw łąkowych, roślin motylkowych, kukurydzy. Przy skarmianiu kiszonek należy pamiętać o dodatku kredy pastewnej ok. 100 kg na 1 krowę.

T. ZASADY USTALANIA NORM ŻYWIENIOWYCH DLA KRÓW MLECZNYCH

normą żywienia- dziennym zapotrzebowanie zwierzęcia na podstawowe składniki pokarmowe oraz energię

zapotrzebowanie bytowe- informuje o ilości składników pokarmowych niezbędnych do utrzymania normalnych czynności życiowych organizmu(oddychanie ,trawienie, przemiana materii, praca narządów wewnętrznych , ruch itp.). nie uwzględnia się tu składników na przyrost ciężaru ciała , produkcje mleka, a u krów cielnych - na rozwój płodu.

Zapotrzebowanie produkcyjne określa ilość składników pokarmowych niezbędnych do wyprodukowania przez krowy 1kg mleka o określonej zawartości tłuszczu.

/ ZAPOTRZEBOWANIE KRÓW MLECZNYCH NA SKŁADNIKI POKARMOWE ZALEŻĄ OD:

- ciężaru ciała

- wielkości produkcji

- stanu fizjologicznego

a) na wzrost przysługuje krowom w okresie I i II laktacji 20% zapotrzebowania bytowego i 10% w II laktacji

b) na rozdojenie przysługuje krowom od 3 do 6 tygodnia po wycieleniu i wynosi tyle co na produkcje 2-3 kg mleka

/ ZASADY USTALANIA NORM I DAWEK POKARMOWYCH DLA KRÓW MLECZNYCH

1. obliczyć dzienne zapotrzebowanie zwierząt na składniki pokarmowe

2. określić wartość pokarmową pasz stosowaną w dawce

3. zaproponować ilość pasz objętościowych i treściwych w dawce

4. obliczyć ilość składników pokarmowych dostarczonych w pobranych paszach

5. porównać składniki pokarmowe w normie dawce pokarmowej

T. PIELĘGNACJA BYDŁA

/ PIELĘGNOWANIE SKÓRY

/ PIELĘGNOWANIE RACIC

U bydła po raz pierwszy formuje się racice w wieku 1 roku u starszego zwierzęcia 2 razy do roku wiosną kilka tygodni przed wyprowadzeniem na pastwisko i jesienią po zakończeniu okresu pastwiskowego. U buhajów nawet 3-4 razy w roku . Formując racice usuwa się nadmiernie wyrośnięty i martwy róg używając specjalnych cęgów lub dłuta podbijanego młotkiem drewnianym.

/PIELĘGNACJA ROGÓW

---