W11. Podział obligacji według różnych kryteriów.

1. KRYTERIUM PODMIOTOWE dzieli obligacje na:

• Skarbowe (państwowe) - służą one pokryciu deficytu budżetowego, więc ich emitentem jest Skarb Państwa i są one na ogół długoterminowe. Emitent daje gwarancję wykupu przez co te instrumenty uważane są za wolne od ryzyka. Ich emisja umożliwia realizację różnych przedsięwzięć inwestycyjnych, na które nie starcza bieżących środków budżetowych, bez konieczności podnoszenia podatków czy ograniczenia bieżących wydatków. Czasem nabycie tych obligacji wiąże się z różnymi ulgami podatkowymi.

• Komunalne (municypalne) - we wszystkich krajach o rozwiniętych gospodarkach rynkowych stanowią jeden z podstawowych sposobów pokrywania potrzeb regionu. Na ogół są długoterminowe, a emitują je samorządowe władze lokalne lub ich agencje. Środki z nich otrzymywane służą głównie finansowaniu infrastruktury lokalnej np. budowy lub modernizacji dróg, Są uważane za pewne papiery wartościowe. Posiadają też niską płynność w stosunku do obligacji skarbowych i możliwością ich odkupu przez emitenta przed terminem ich wykupu. Czasem wiążą się również z ulgami w podatkach lub opłatach lokalnych.

• Przedsiębiorstw (korporacyjne) - przedsiębiorstwa decydują się na emisję z trzech podstawowych powodów:

• ze względu na odczuwane zapotrzebowanie na dodatkowe fundusze w okresach dłuższych niż rok,

• ze względu na potrzeby inwestycyjne,

• z uwagi na możliwość pozyskania tańszego źródła finansowania w stosunku do emisji akcji ( dywidenda płacona jest po opodatkowaniu zysku, a odsetki przed opodatkowaniem).

Mają one różny stopień ryzyka, które jest wyższe niż w przypadku obligacji komunalnych i skarbowych. Bardzo0 duże ryzyko związane jest z obligacjami tandetnymi (ŚMIECIOWE), które emituje się w celu wykupu upadających firm dla ich ratowania.

2. Podział obligacji ze względu na SPOSÓB GENEROWANIA DOCHODU:

• O stałej stopie procentowej - przynoszą stały dochód ich właścicielom w postaci cyklicznie wypłacanych odsetek, aż do wykupu obligacji,

• O zmiennej stopie procentowej - pojawiły się na rynkach kapitałowych w latach siedemdziesiątych XX wieku. Wysokość oprocentowania tych obligacji może być inna w każdym okresie odsetkowym. Stosowana w tym przypadku stopa procentowa jest równa określonej stawce bazowej powiększonej o pewną marżę. Emitowane są w okresach wysokiej inflacji, zabezpieczając przed ryzykiem zmiany stóp procentowych zarówno emitenta, jak i obligatariusza.

• Zerokuponowe - z tytułu posiadania tych obligacji ich właściciel nie otrzymuje odsetek w trakcie ich życia. Zysk pożyczkodawcy wynika wyłącznie z różnicy między ceną emisji a ceną spłaty obligacji. Na rynku pierwotnym sprzedawane są albo z dyskontem (w dniu wykupu posiadacz otrzymuje wartość nominalną), albo według wartości nominalnej (w dniu wykupu posiadacz otrzymuje wartość nominalną powiększoną o kapitalizowane odsetki naliczone na podstawie kuponu).

• Indeksowane - ich odsetki, a czasem wartość nominalna, są powiększone o pewien indeks, którym najczęściej jest procent wynikający ze stopy inflacji. Można więc uznać je za szczególny przypadek obligacji o zmiennym oprocentowaniu, ponieważ ich wartość ze względu na dokonywaną rewaloryzację, nie jest konkretnie określona. Inwestor jednak zna formułę służącą do jej wyznaczania.

3. Prawa i przywileje związane z zakupem i emisja obligacji, jako kryterium ich podziału:

• Zwykłe (klasyczne) - najczęściej spotykane na rynku finansowym. Charakteryzują się brakiem specjalnych praw i przywilejów, które przysługują obligatariuszom, z wyjątkiem prawa do otrzymywania odsetek i wartości nominalnej w dniu wykupu - tzw. świadczenie pieniężne.

• Zamienne - nabywca takiej obligacji ma prawo do jej zamiany na akcje emitenta w określonym czasie. W tym przypadku inwestorzy otrzymują określone świadczenia niepieniężne ( prawa zamiany). Podaje się również sposób przeliczania obligacji na akcje tzw. współczynnik zamiany. W momencie skorzystania z tego prawa inwestor przestaje być obligatariuszem, a staje się akcjonariuszem.

• Przychodowe lub dochodowe - celem emisji jest sfinansowanie projektów inwestycyjnych lub przedsięwzięć, z których dochody mają stanowić źródło spłaty emisji obligacji wraz z odsetkami.

• Z prawami poboru zwane WARRANTAMI - ich posiadacz ma prawo w określonym czasie do zakupu akcji spółki wg. określonego kursu, która wcześniej wyemitowała obligację. Warrant można odłączyć od obligacji i w ten sposób staje się on przedmiotem oddzielnego obrotu na rynku kapitałowym, jako samoistny instrument.

• Z możliwością przedłużenia pierwotnego terminu wykupu przez emitenta - emitent zastrzega też sobie prawo do ustalenia innej stopy oprocentowania i dlatego jest ona tańsza od innych obligacji o podobnych charakterystykach.

• Z możliwością skrócenia pierwotnego terminu wykupu przez inwestora - łączy się to z określonym kosztem, który związany jest z utrzymaniem przez emitenta tzw. stanu gotowości do wykupu. Staje się on przez to bardziej atrakcyjny dla inwestora.

• Premiowe - łączą się z możliwością otrzymania przez obligatariuszy premii w drodze losowania zsumowanych odsetek, które tworzą specjalną pulę pieniężną tzw. fundusz premiowy. Jest więc to połączenie obligacji z loterią i nie są one przedmiotem obrotu giełdowego.

4. Podział obligacji ze względu na CZAS :

• Krótkoterminowe - termin wykupu do 1 roku,

• Średnioterminowe - termin wykupu od roku do 10 lat,

• Długoterminowe - wykup powyżej 10 lat,

• Perpetualne - bez określonego terminu wykupu.

5. Podział obligacji ze względu na RYZYKO :

• Zabezpieczone całkowicie - zabezpieczeniem objęta jest wartość nominalna obligacji wraz z sumą należnych odsetek, z gwarancją samego emitenta np. w postaci zastawu na swoim majątku lub hipoteki. Ryzyko niewykupienia przejmują czasem instytucje udzielające zabezpieczenia.

• Zabezpieczone częściowo - zabezpieczenie może obejmować tylko wartość nominalną bądź należna odsetki w całości lub w części albo też część wartości nominalnej wraz z sumą należnych odsetek.

• Nie zabezpieczone - opierają się wyłącznie na samym zobowiązaniu emitenta, które wynika z obligacji i emitent ponosi odpowiedzialność wykupu swoim majątkiem. Ryzyko niewykupienia ponoszą w całości inwestorzy.

6. Podział obligacji ze względu na ich CEL :

• AKTYWNE - pozwalają na zdobycie środków finansowych na nowe przedsięwzięcia (różne inwestycje),

• BIERNE - dochód z ich emisji przeznacza się na sfinansowanie istniejących już zobowiązań.

7. Podział obligacji według ich FORMY :

• Obligacje imienne - nazwa ich posiadacza umieszczana jest w treści dokumentu, a emitenci mogą ograniczać ich zbywalność lub jej zakazać.

• Obligacje na okaziciela - posiadacz ich nie jest ograniczony w zakresie zbywalności. Wierzyciel emitenta to każdy kolejny jej posiadacz.

• Obligacje zmaterializowane - o tradycyjnej formie, obecnie rzadko występujące, złożone z płaszcza (właściwy zapis dłużny), arkusza kuponowego (służy rejestracji wpłacanych odsetek) i arkusza wykupu obligacji (podstawa zwrotu długu przez emitenta inwestorowi).

• Obligacje zdematerializowane - występuje w postaci zapisu komputerowego na odpowiednim koncie inwestora, który otrzymuje jedynie potwierdzenie posiadania odpowiedniej ilości walorów (świadectwo depozytowe).

3