Ochrona radiologiczna. Paweł Wierciński, grupa 4b
Referat z ćwiczenia 1.
Miejsce służb weterynaryjnych w systemie organizacyjnym służb ochrony radiologicznej kraju i Europy
Zadaniem służb weterynaryjnych jest:
ochrona zwierząt gospodarskich jako źródła surowców żywnościowych
ochrona zdrowia ludzi spowodowana poprzez nadzór nad produktami spożywczymi pochodzenia zwierzęcego
Celem tych przedwsięzięć jest maksymalne ograniczenie strat gospodarskich z równoczesnym zapewnieniem nieodzownych dla ochrony zdrowia ludzkiego wymagań sanitarno - weterynaryjnych
Podczas katastrof wytyczne służb weterynaryjnych obejmują m.in.:
kontrolę radiometryczną skażonych zwierząt
dekontaminację
segregację
badania lekarsko - weterynaryjne przed i po uboju
kolejność uboju zwierząt z uwzględnieniem możliwości dalszego składowania pozyskiwanego mięsa
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące to promieniowanie wywołujące bezpośrednio lub pośrednio jonizacje atomów i cząsteczek (promieniowanie rentgenowskie i jądrowe).Jest szkodliwe dla organizmów żywych.
Pierwiastki których jądra ulegają rozpadowi czyli tzw. pierwiastki promieniotwórcze (Ra, Ac i inne ) oraz wszystkie ich związki chemiczne (RaCl2 Ac2O3 ) są nazywane substancjami promieniotwórczymi lub radioaktywnymi. Każda ich próbka makroskopowa emituje bez przerwy promieniowanie , czyli strumień cząsteczek i najczęściej jeszcze pewien rodzaj niewidzialnego światła (fali elektromagnetycznej) zwanego promieniami gamma. Emisja promieni gamma towarzyszy bowiem większości rozpadów samorzutnych.
Promieniowanie wytworzone przez substancje radioaktywne jest nazywane promieniowaniem jądrowym. Najistotniejsze są skutki przejścia promieniowania przez organizmy żywe , które mogą spowodować ich śmierć. Szybkość samorzutnego rozpadu jest cechą danego radionukloidu ( izotopu promieniotwórczego) i zależy od liczby jąder w badanej próbce. Im więcej jąder tym większa ich liczba rozpadnie się w ciągu najbliższej sekundy.Najczęściej stosowaną miarą szybkości rozpadu promieniotwórczego jest okres półtrwania (okres połowicznego zaniku) oznaczone symbolem T1/2 czyli czas w którym połowa początkowej liczby jąder ulega rozpadowi.
Jeżeli znany jest okres półtrwania i początkowa ilość radionukloidu to można obliczyć ile sięgo rozpadnie w ciągu założonego czasu. promieniowanie jądrowe jest promieniowaniem przenikliwym i potrafi przejść przez napotkany materiał .
Grubość materiału - im grubsza jest warstwa materiału tym skuteczniej pochłania promieniowanie. W praktyce substancje silnie promieniotwórcze przechowuje się i przewozi w osłonach wykonanych z ołowiu , szkła ołowianego, betonu lub stali o grubości kilku mm do kilku m .
Główne rodzaje promieniowania jonizującego
alfa - emitowane głównie przez jądra o dużej liczbie atomowej . Promieniowanie alfa to strumień jąder atomów helu; cząstki alfa to stabilna struktura składająca się z dwóch protonów i dwóch neutronów.
beta - szybkie elektrony mające większy zasięg niż promieniowanie alfa ale mniej szkodzą , ich źródłem są pierwiastki promieniotwórcze i promieniowanie kosmiczne . Promieniowanie beta odpowiada przeobrażeniu w jądrze:
- neutronu w proton; jest to promieniowanie beta (-)charakteryzujące się emisją elektronu, albo protonu w neutron; jest to promieniowanie beta (+), które charakteryzuje się emisją antyelektronu czyli pozytonu
Takie przeobrażenie zachodzi jedynie w sztucznych jądrach promieniotwórczych powstających w reakcjach jądrowych.
gamma i rentgenowskie - to promieniowania elektromagnetyczne , są bardzo przenikliwe,w dużych dawkach szkodzą organizmom żywym. Promieniowanie gamma, w odróżnieniu od dwóch pozostałych nie jest związane z transmutacją jądra, czyli tworzeniem się nowych pierwiastków. Powstaje w wyniku wyemitowania przez jądro promieniowania elektromagnetycznego, takiego jak światło widzialne lub promienie X, ale o większej energii. Promieniowanie gamma może występować samodzielnie lub jednocześnie z emisją cząstek alfa i beta
Źródła promieniowania jonizującego w środowisku
Promieniowanie jonizujące pochodzi z dwóch źródeł:
naturalnego
sztucznego
Naturalne tło promieniowania jonizującego
Promieniowania kosmiczne
Pochodzenie tego promieniowania nie jest całkowicie wyjaśnione.Wiadomo jedynie żę najwięcej tego promieniowania pochodzi z naszej galaktyki i ze Słońca. Protony pierwotnego promieniowania kosmicznego o energii powyżej 100 MeV są pochodzenia galaktycznego, które jest prawie stałe.Natomiast promieniowanie słoneczno kosmiczne wykazuje duże wahania związane z wybuchami słonecznymi powtarzającymi się na ogół co 11 lat.
Przed przenikającym z kosmosu promieniowaniem nasza planeta ma naturalną ochronę jaką jest nasza atmosfera (działa jak 90 cm filtr ołowiu). Także pole magnetyczne działa ochronnie.Odchyla ono cześć naładowanych cząstek powodując przechodzenie ich w bok.
W atmosferze występuja dwa okna ,w których występuje osłabienie promieniowania.Pierwsze okno obejmuje średnie i dłuższe promieniowanie nadfioletowe, promieniowanie świetlne widzialne dla oka i krótkie podczerwone.Drugie okno przypada na częstotliwość fal radiowych ultrakrótkich i krótkich.
Promieniowanie skorupy ziemskiej
Pochodzi ono głównie od radu-226, uranu-238, toru-232 i ich produktów rozpadu oraz od potasu-40.Oprócz tego istnieje wiele innych pierwiastków promieniotwórczych występujacych w przyrodzie w bardzo małych ilościach np. lantan-138, luten-138, neptun-237, pluton-239 i inne.
Promieniotwórczość atmosfery
Atmosfera jest nosicielem radionuklidów.Naturalna promieniotwórczość atmosfery jest dwojakiego pochodzenia.Drogą dyfuzjii przenikają ze skorupy ziemskiej produkty rozoadu radu 9radon) i toru (toron).Drugim źródłem są izotopy: węgiel-14, tryt-3 powstające w górnych warstwach atmosfery, w procesie rozpadu atomów azotu i wodoru, pod działaniem promieniowania kosmicznego.
Sztuczne tło promieniowania jonizującego
Tworzy je przede wszystkim praktyczne zastosowanie w diagnostyce i terapi lekarskiej promieniowania rentgenowskiego i pierwiastków promieniotwórczych. Jeżeli idzie o diagnostykę to zagrożenie idzie przede wszystkim ze zbyt częstego i nie zawsze uzasadnionego stosowania promieniowania rentgenowskiego.
Dalszym żrodłem sztucznego promieniowania jonizującego są naziemne i nadziemne wybuchy jadrowe, w czasie których zostaje emitowane tzw. Natychmiastowe promieniowanie jonizujące.Jest to promieniowanie gamma i neutronów, które rozprzestrzenia się we wszystkich kierunkach na odległość setek i tysięcy kilometrów.Po wybuchach jądrowych występuje również tzw. Opóźnione promieniowanie jonizujące emitowane przez powstałe podczas wybuchu promieniotwórcze produkty rozpadu..Istotnym czynnikie jest także stała rozbudowa urządzeń atomowych, w wyniku czego ilość materiału promieniotwórczego na kuli ziemskiej stale wzrasta.