Lipoproteina (a)

- Lipoproteina (a) (arteriosclerosis - miażdżyca) jest aterogenną cząstką, która pod względem chemicznym jest bardzo podobna do cząstki LDL, (ponieważ ma podobny skład lipidowy -cholesterol, fosfolipidy i białkowy - zawiera apo-B 100), wykazuje gęstość na granicy LDL i HDL

- dodatkowo posiada białko - apolipoproteinę a (synteza w wątrobie), która jest polimerem złożonym z monomerów - tzw. precli duńskich (ang. kringle structure) - struktura obważankowa

- liczba domen przypominających precle jest uwarunkowana genetycznie w związku z czym stężenie wagowo-objętościowe wyrażone w mg% jest również uwarunkowane genetycznie

- stężenia Lp(a) jest uwarunkowane genetycznie, ale w pewnym zakresie podlega modyfikacjom środowiskowym

- istnieje wysoki związek między stężeniem Lp(a) a częstością procesu miażdżycowego, chorobą niedokrwienną serca, zakrzepicą i wylewami

- wartością krytyczną (tzw. punkt odcięcia) jest 20 mg% (0,2 g/l) - powyżej tej wartości występuje duże ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca _{wg PROCAM}

- do białek posiadających strukturę obważankową należy m.in.:

• plazminogen

• tPA (tkankowy aktywator plazminogenu)

- patogenność Lp(a) wynika właśnie z podobieństwa strukturalnego do plazminogenu i tPA

- aterogenne działanie Lp(a):

• utrudnione wiązanie z receptorem (spowodowane obecnością apo (a), które osłania apo-B 100, uniemożliwiając wiązanie)

• powolny klirens (wykazuje długi czas półtrwania)

• łatwo ulega modyfikacją (glikacja, oksydacja, glikooksydacja, tiolacja etc.)

• gromadzi się w ścianie naczyniowej

• jest wychwytywana za pomocą receptora typu scavenger przez makrofagi

• konkuruje z plazminogenem lub tPA - z uwagi na podobieństwo strukturalne (inhibicja kompetycyjna) - powodując zaburzenie równowagi między procesami krzepnięcia i fibrynolizy, na rzecz krzepnięcia - co prowadzi do procesów zakrzepowych

• stymuluje sekrecję PAI-1 przez śródbłonek (inhibitor aktywatora plazminogenu)

• obniża uwalnianie wolnej formy TGFβ (o działaniu antyproliferacyjnym - hamuje wzrost SMC; TGFβ wykazuje również działanie niekorzystne, ponieważ indukuje procesy włóknienia tkankowego)

- u kobiet dochodzi do wzrostu stężenia Lp(a) wraz z wiekiem, w związku z wygaśnięciem czynności endokrynnej jajnika i deficytem estradiolu po 50 roku życia następuje wzrost zarówno LDL cholesterolu, jak i Lp(a), co skutkuje gwałtownym wzrostem zapadalności na chorobę niedokrwienną serca i zawał serca.

- stosowanie hormonalnej terapii zastępczej prowadzi do obniżenia stężenia Lp(a)

- również u mężczyzn w pewnym wieku, w związku z andropauzą, następuje wzrost Lp(a) - nie wiadomo jak temu zaradzić, bowiem andropauza nie jest spowodowana niedoborem testosteronu (prawidłowe stężenia nawet w wieku 90 lat)

- zwiększenie stężenia Lp(a) obserwowalne jest również w przewlekłej niewydolności nerek

- oznaczanie stężenia Lp(a) jest badaniem kosztownym, wykonuje się je u osób:

• z incydentami zakrzepowo - zatorowymi (zakrzepica żylna, tętnicza)

• osoby u których występuje progresja zmian miażdżycowych niewyjaśnioną innymi czynnikami

• z epizodami na tle niedokrwienia mózgu

• po przebytym zawale serca z prawidłowym lipidogramem

- niewrażliwe na stężenie Lp(a) są osoby o niskim stężeniu LDL - u nich bez względu na stężenie Lp(a) ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca jest niskie

- leki hipolipomizujące wykazują niewielki lub zerowy wpływ na stężenie Lp(a) (fibraty oraz kwas nikotynowy mogą obniżać jej stężenie u poszczególnych jednostek)