WYNALAZKI
1. Pojęcie wynalazki i zdolność patentowa
Wynalazek - twórcze i zupełne rozwiązanie zagadnienia technicznego, aby był objęty ochroną prawną musi spełniać trzy cechy:
być nowy - rozwiązanie pionierskie, jest częścią stanu techniki, czyli wszystko to co przed datą uzyskania patentu zostało udostępnione do wiadomości powszechnej
posiadać poziom wynalazczy - wynalazek nie wynika dla znawcy w sposób oczywisty ze stanu techniki, czyli musi być nieoczywisty (rozwiązuje problem od dawna podejmowany przez fachowców, przezwycięża przesądy techniczne itp.)
nadawać się do przemysłowego stosowania - nie chodzi o jednorazowe stosowanie, ale o możliwość stosowania go z identycznym skutkiem w sposób powtarzalny. Musi cechować się sprawnością techniczną umożliwiającą jego praktyczne zastosowanie.
Wynalazek jest to zatem rozwiązanie o charakterze technicznym polegające na znalezieniu nowego sposobu wykorzystywania materii dla zaspokojenia różnorodnych potrzeb człowieka.
Rozwiązania nie będące wynalazkami - nie uznaje się pomysłów niemieszczących się w żadnej z dziedzin techniki, ze względu na brak cech technicznych lub wyłącznie abstrakcyjny charakter. Wynalazkami nie są zatem:
odkrycia naukowe - stwierdzenie nieznanych przedtem właściwości lub zjawisk występujących w przyrodzie. Odkrycie nie powoduje skutku technicznego, ani także nie cechuje go nowość ani poziom wynalazczy.
teorie naukowe - ustalenie prawidłowości, które zachodzą nie tylko w świecie materii, lecz również w zakresie świata pojęć. Teorie wyjaśniają funkcjonowanie rozwiązań technicznych, a nie są nimi fizycznie.
metody matematyczne - ustalenie prawidłowości występujących w matematyce
wytwory o charakterze estetycznym
plany, zasady i metody dotyczące działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gry
wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad techniki, np. perpetuum mobile
programy do maszyn cyfrowych (programy komputerowe)
przedstawienie informacji - nie dotyczy to urządzeń służących do przedstawiania informacji
Rodzaje wynalazków
sposoby - określenie czynności, procesów, ich kolejności i warunków w jakich się odbywają itp.
urządzenia - charakteryzowane przez ich cechy konstrukcyjne
produkty - podanie składników danej substancji
zastosowania - formułowane w kategorii sposobu
wynalazek tajny - szczególny rodzaj, musi być dokonany przez obywatela polskiego i dotyczyć obronności lub bezpieczeństwa państwa np. broń, sposoby walki. Decyduje szef MON, szef MSW lub szef ABW
2. Patenty
Na wynalazek udziela się patentu, jeśli spełnione są warunki do jego uzyskania. Decyzję wydaje Urząd Patentowy.
Prawo do uzyskania patentu przysługuje twórcy, którym może być wyłącznie osoba fizyczna. Jeśli twórców jest więcej uprawnienie do uzyskania patentu przysługuje im wspólnie. Jeśli wynalazek powstał w wyniku stosunku pracy lub innej umowy to patent przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba, że strony ustaliły inaczej. W umowie pomiędzy przedsiębiorcami może być określony podmiot, któremu będzie przysługiwał patent.
Pierwszeństwo do uzyskania patentu:
pierwszeństwo zwykłe - decyduje data pierwszego zgłoszenia na piśmie, które wpłynie do Urzędu Patentowego (telefaks oraz postać elektroniczna również)
pierwszeństwo konwekcyjne - jako pierwszą liczy się datę zgłoszenia wynalazku w państwie będącym członkiem Związku Ochrony Własności Przemysłowej, jeśli w polskim Urzędzie Patentowym rejestracja rozpocznie się w ciągu 12 miesięcy od tego zgłoszenia
pierwszeństwo z wystawienia - datą zgłoszenia jest dzień, w którym doszło do wystawienia wynalazku w Polsce lub za granicą na wystawie międzynarodowej oficjalnej lub oficjalnie uznanej, warunkiem jest sformułowanie zgłoszenia w ciągu 6 miesięcy od tej wystawy.
Jeśli o rejestracje wystąpiły 2 osoby, z tą samą prawo do uzyskania przysługuje każdej z tych osób. Wydaje się dowód pierwszeństwa sporządzony przez Urząd Patentowy.
Przeszkody do udzielenia patentu - przeszkodę stanowi przynależność wynalazków do jednej z kategorii, na które nie udziela się patentów. Udzielanie patentów jest wyłączne w stosunku do:
wynalazków, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami
odmian roślin lub ras zwierząt oraz czysto biologicznych sposobów hodowli roślin lub zwierząt (chodzi wyłącznie o procesy złożone w całości ze zjawisk naturalnych, a nie np. o mikrobiologię)
sposobów leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposobów diagnostyki
Udzielanie patentu - po sprawdzeniu zdolności patentowej Urząd wydaje decyzję o udzieleniu patentu, a to stwierdza się wydaniem dokumentu patentowego (opis patentowy/opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe, rysunki). Udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego.
Patent jako prawo wyłączne
Patent jest wyłącznym prawem podmiotowym o skuteczności czasowej i terytorialnej. Uzyskanie go uprawnia do wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na terenie całej RP. Uprawniony jest monopolistą. Zakres patentu jest rozszerzający, ponieważ obejmuje on także np. wytwory uzyskane bezpośrednio poprzez używanie wynalazku.
Wspólność praw z patentu
Domniemywa się, że udziały współuprawnionych są równe. Każdy ze współuprawnionych, jeśli nie ustalono inaczej może bez zgody innych swobodnie rozporządzać swoim udziałem (w tym też domagać się roszczeń z powodu naruszenia itp.) . Jeśli jeden z uprawnionych odniesie korzyści innym należą się zyski w wysokości odpowiedniej części z ¼ dochodów po potrąceniu kosztów. Do rozporządzenia prawem do uzyskania patentu konieczna jest zgoda wszystkich współuprawnionych, chyba, że postanowiono inaczej. Każdy ze współuprawnionych może domagać się zniesienia wspólności prawa, w przypadku braku odmiennej umowy.
Ograniczenia patentu
Monopol doznaje ograniczeń:
wyczerpanie się uprawnienia do wprowadzania towaru do obrotu - pierwsza czynność przeniesienia własności towarów wytworzonych dzięki wynalazkowi powoduje wygaśnięcie prawa wyłącznego
wyczerpanie krajowego patentu - podmiot uprawniony do rozporządzania towarem wytworzonym dzięki wynalazkowi może dokonywać wszystkich czynności związanych z dalszym obrotem tym towarem
wyczerpanie wspólnotowego patentu - tak jak wyżej tylko na terytorium UE
możliwość korzystania os. trzecim z wynalazku dot. środków komunikacji i ich części lub urządzeń, które znajdują się na obszarze RP czasowo lub w komunikacji tranzytowej
korzystanie z wynalazku dla celów państwowych jeśli jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów państwa
stosowanie wynalazku do celów badawczych i doświadczalnych (jego ocena, analiza albo nauczanie)
korzystanie z wynalazku w niezbędnym zakresie dla wykonania czynności jakie na podstawie przepisów są wymagane dla uzyskania rejestracji lub zezwolenia stanowiących warunek dopuszczenia do obrotu niektórych wytworów
wykonania leku w aptece na podst. indywidualnej recepty lekarskiej
Występuje instytucja tzw. używacza uprzedniego - osoba korzystająca w dobrej wierze z wynalazku przed rejestracją może nadal z niego korzystać w swoim przedsiębiorstwie, w takim samym zakresie.
Paten ma charakter czasowy - 20 lat od daty zgłoszenia wynalazku
Patent jako prawo zbywalne
Patent ma charakter majątkowy, czyli może być przedmiotem umowy przenoszącej to prawo, przedmiotem dziedziczenia (również pierwszeństwo do uzyskania patentu na wynalazek - każde pierwszeństwo). Wymagana jest forma pisemna. Przeniesienie patentu jest skuteczne od chwili wpisania go do rejestru patentowego
Umowa licencyjna
Uprawniony do korzystania z patentu upoważnia inny podmiot do korzystania z wynalazku. Forma pisemna umowy pod rygorem nieważności. Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia patentu. Przedmiotem takiej umowy może być wynalazek jeszcze nie zgłoszony lub stanowiący tajemnicę przedsiębiorcy.
Licencja pełna i ograniczona
Licencja pełna - licencjobiorca może korzystać z wynalazku w takim samym zakresie jak licencjodawca z wyjątkiem rozporządzania danym prawem do wynalazku
Licencja ograniczona - najbardziej typowe: licencja produkcyjna (tylko produkcja bez wprowadzania do obrotu), licencja handlowa (tylko handel)
Licencja wyłączna i niewyłączna
Licencja wyłączna - uprawnienie do korzystania z wynalazku przez jednego licencjobiorcę, który może udzielać sublicencji (natomiast kolejne sublicencje są wykluczone), a także licencjodawca zobowiązuje się, że sam nie będzie z tego przedmiotu korz
Licencja niewyłączna - udzielenie licencji wielu podmiotom, a także jednoczesne korzystanie z wynalazku przez licencjodawcę
Licencja otwarta
Licencjodawca składa w Urzędzie Patentowym oświadczenie o gotowości udzielenia licencji, które jest wpisane do rejestru patentowego. Licencja ta ma charakter pełny i niewyłączny, a opłata licencyjna nie może przekraczać 10% korzyści uzyskanych przez licencjobiorcę w każdym roku korzystania z wynalazku po potrąceniu nakładów. Licencję otwartą można uzyskać poprzez zawarcie umowy lub przystąpienie do korzystania z wynalazku bez podjęcia rokowań lub przed ich zakończeniem (należy poinformować licencjodawcę w terminie miesiąca od rozpoczęcia korzystania)
Licencja dorozumiana
W przypadku zawarcia umowy, w której nie uregulowano kwestii uprawnień, np. o wykonanie prac badawczych. Domniemywa się, że wykonawca prac udzielił zamawiającemu licencji na korzystanie z wynalazków
Licencja przymusowa - wydaje ją Urz. Patentowy, gdy
jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia bezpieczeństwa państwa
stwierdzono, że patent jest nadużywany - Urząd ogłasza to w „Wiadomościach Urzędu Patentowego”, ubiegający się o licencję musi wykazać, że czynił wcześniej starania w celu uzyskania licencji.
uprawniony uniemożliwia, nie godząc się na zawarcie umowy licencyjnej zaspokojenie potrzeb rynku krajowego. Warunkiem uzyskania takiej licencji jest wykazanie, że wynalazek ten wprowadza istotny postęp techniczny o poważnym znaczeniu gospodarczym
Licencja przymusowa jest licencją niewyłączną, uprawniony musi uiścić opłatę licencyjną. Urząd Patentowy określa zakres i czas trwania licencji przymusowej oraz szczegółowe warunki jej wykonywania, a także wysokość i termin zapłaty opłaty licencyjnej. Uprawniony z patentu lub z licencji nie może nadużywać swojego prawa, nie uważa się za nadużycie prawa uniemożliwiania korzystania z wynalazku przez osoby trzecie w okresie 3 lat od dnia udzielenia patentu. Urząd Patentowy może od takiego podmiotu żądać wyjaśnień.
Paten może być obciążony ograniczonymi prawami rzeczowymi - użytkowaniem i zastawem - na rzecz osób trzecich.
Unieważnienie i wygaśnięcie patentu
Patent można unieważnić w całości lub w części, na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny, jeśli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawowe warunki wymagane do uzyskania patentu. Patent wygasa na skutek:
upływu okresu, na który został przydzielony
zrzeczenia się patentu
nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej
trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku
Patent wygasa w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie. Unieważnienie lub wygaśnięcia wpisuje się do rejestru patentowego.
Naruszenie patentu i roszczenia z tego tytułu
Każda bezprawna ingerencja stanowi naruszenie patentu, a w tej sytuacji uprawnionemu przysługują roszczenia o charakterze cywilnoprawnym:
roszczenie o zaprzestanie działań grożących naruszeniem patentu (roszczenie prewencyjne) - mające zawsze postać zaniechania. Roszczenie to można wysunąć także w przypadku gdy istnieje potencjalne zagrożenie wyrządzenia szkody, a także gdy szkoda ma charakter niezawiniony. Konieczne w wyroku oraz w pozwie jest sprecyzowanie patentu oraz działania, które ma być zaniechane.
zaniechania naruszania - roszczenie to wydawane jest na takich samych zasadach jak powyższe, występuje jednak w momencie, gdy naruszenie już nastąpiło i istnieje groźba jego kontynuacji lub powtórzenie naruszenia
wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści - uprawniony musi wykazać naruszenie patentu, uzyskanie korzyści majątkowych przez naruszającego oraz związek między tymi dwoma aspektami
naprawienia naruszonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej - przepisy KPC
podanie do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia lub informacji o orzeczeniu - chroni interesy przedsiębiorcy, przywrócenie renomy, a także daje osobistą satysfakcję
Uprawniony może domagać się także orzeczenia przez sąd o rozporządzeniu, będących własnością naruszającego, bezprawnie wytworzonych wytworach oraz środkach i materiałach, które zostały użyte do ich wytworzenia.
Roszczenia z tytułu naruszenia patentu ulegają przedawnieniu po 3 latach od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu swego prawa i o osobie, która naruszyła patent , oddzielnie do każdego naruszenia. Jednak w każdym przypadku przedawnienie następuje po 5 latach od dnia naruszenia patentu. Bieg ulega zawieszeniu w okresie między zgłoszeniem wynalazku do Urzędu a udzieleniem patentu.
WZORY UŻYTKOWE, WZORY PRZEMYSŁOWE.
1. Wzory użytkowe
Wzory użytkowe - tzw. mały wynalazek; nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Kryteria nowości są podobne jak w przypadku wynalazku. Ponadto wzorem może być rozwiązanie techniczne dotyczące określonego przedmiotu (jego kształtu, budowy lub zestawienia, pomimo, że rozwiązanie jako takie jest znane). Zdolność ochronną ma jedynie wzór uznany za nowy w skali światowej. Wzór musi być funkcjonalny, czyli przynosić udogodnienie w korzystaniu z przedmiotu lub w jego wytwarzaniu. Nie istnieje tutaj poziom wynalazczy, czyli ochroną mogą być objęte rozwiązania wynikające w sposób oczywisty ze stanu techniki. Wzorem może być wyłącznie takie rozwiązanie, które dotyczy przedmiotów - materialnych, trwałych obiektów trójwymiarowych. Nie dotyczy to zatem cieczy, gazów, sypkich…
Powstanie prawa ochronnego - udziela się go na wzór użytkowy, powstaje wskutek decyzji Urzędu Patentowego. Prawo przysługuje twórcy (os. fizyczna), jeśli kilka osób uprawnienie przysługuje im wspólnie. W wypadku utworzenia wzoru na skutek stosunku pracy lub innej umowy prawo przysługuje pracodawcy, chyba, że strony umówiły się inaczej. W wypadku kilku zgłoszeń na raz decyduje pierwsze, zgodnie z zachowaniem formy pisemnej (faks lub e-mail również). Pierwszeństwo konwekcyjne - zgłoszenie następuje w ciągu 12 miesięcy od zgłoszenia w urz. patentowym innego kraju, a u nas pod uwagę brana jest data zgłoszenia w innym kraju mimo iż nastąpiła wcześniej. Pierwszeństwo z wystawienia - wystawienie wzoru użytkowego na wystawie międzynarodowej, ale okres trwa tylko 6 miesięcy. Oba te pierwszeństwa są zbywalne i podlegają dziedziczeniu. Jeśli okaże się, że zgłoszenie zostało wniesione jednakowo z tą samą datą pierwszeństwa konwekcyjnego lub z wystawienia to prawo do uzyskania prawa ochronnego przysługują każdej z tych osób.
Treść prawa ochronnego - wzorowana na patencie. Nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP. Powstaje monopol. Czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego. Prawo to nie może zostać przedłużone. Prawo ma charakter terytorialny. Prawo można dzielić na części. Prawo ochronne na wzór jest zbywalne oraz dziedziczne. Każda umowa o przeniesienie prawa ochronnego musi być zawarta w formie pisemnej, jej niezachowanie powoduje nieważność umowy.
Ograniczenia prawa ochronnego - ograniczenia te polegają generalnie na możliwości skorzystania z nich przez osoby nieposiadające takich możliwości. Nie narusza się prawa ochronnego przez:
korzystanie ze wzoru użytkowego dot. środków komunikacji i ich części lub urządzeń, które znajdują się na terytorium RP czasowo lub znajdują się na tym obszarze tranzytowo (tzw. przywilej komunikacyjny)
korzystanie ze wzoru użytkowego dla celów państwowych, jeśli jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów państwa
stosowanie wzorów do celów badawczych i doświadczalnych, dla dokonania jego oceny, analizy albo nauczania
korzystanie ze wzoru w niezbędnym zakresie do wykonania czynności koniecznych dla uzyskania rejestracji bądź zezwolenia
Nie stanowi naruszenia prawa obrót towarem przez osobę, która uzyskuje prawo rozporządzania towarem wykonanym według wzoru, import na terytorium RP, czy też oferowanie do sprzedaży towaru wprowadzonego uprzednio do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Prawo ochronne nie jest skuteczne wobec tzw. używacza uprzedniego (osoba w dobrej wierze korzystająca ze wzoru w chwili stanowiącej o pierwszeństwie do uzyskania prawa ochronnego). W ściśle określonej sytuacji przymusowej Urząd Patentowy może udzielić licencji przymusowej na korzystanie ze wzoru użytkowego:
zapobieżenie lub usunięcie stanu zagrożenia bezpieczeństwa państwa
stwierdzenie nadużywania prawa ochronnego
stwierdzenie, że używacz uprzedni uniemożliwia zawarcie umowy licencyjnej, a ma to doprowadzić do zaspokojenia potrzeb rynku krajowego
Ustanie prawa ochronnego
upływ okresu ochrony
zrzeczenie się prawa przed Urzędem Patentowym
nieuiszczenie opłaty okresowej w terminie
może być unieważnione jeśli nie została spełniona przesłanka użyteczności (wystąpić z wnioskiem mogą tylko uprawnione podmioty: każdy kto ma interes prawny, prezes Urz. Patentowego, Prokurator Generalny…
Środki prawne przeciwko naruszeniom prawa ochronnego
To samo co przy patentach.