Proces nauczania uczenia się- zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyc warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu jakim jest wywołanie u dzieci, młodzieży lub osób dorosłych pewnych zamierzonych i względnie trwałych zmian (Kupisiewicz). Kształcenie- kształtowanie u uczniów określonych postaw, wdrażanie do systematycznego i samodzielnego zdobywania wiedzy, do indywidualnej oraz zespołowej działalności poznawczej, wpojenie wartościowych zasad postępowania, wszechstronny intelektualny rozwój dzieci, młodzieży dorosłych powiązany z rozwojem emocjonalnym (Kupisiewicz). Kształcenie ogólne- zaznajamianie uczniów z dorobkiem kultury nagromadzonym przez ludzkość z najw prawami rządzącymi rozwojem przyrody i życia społeczn a ich zastosowaniem, kształt umiejętności posługiwania się tymi prawami w praktyce (Okoń). Kszt. Ogólne- całokształt poczynań czynności procesów działań, celem ma być wykształcenie- zdobycie kwalifikacji kompetencji ogólnych. System dydaktyczny- całokształt zasad organizacyjnych oraz treść metody i środki nauczania- uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia (Kupisiewicz). System kształcenia- „ukierunkowany przez społecznie wyznaczone cele, dynamicznie działający zespół elementów, obejmujący nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i społeczno-materialne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami” (Okoń). WYCHOWANIE - zamierzone i świadome podejmowanie czynności mających na celu ukształtow osobowości wychowanka według społecznie akceptowanego wzoru, czyli ideału wychowawczego (Kupisiewicz) - nie stanowi przedmiotu dydaktyki, lecz teorii wychowania (pedagogiki), ale w praktyce i w teorii trudno jest nauczanie i wychowanie oddzielić od siebie, więc wielu autorów traktuje proces dydaktyczny jako proces wychowawczy (Okoń, Śnieżyński). SYSTEM WYCHOWANIA - zespół idei, które dotyczą: 1. interpretacji całej rzeczywistości, 2. koncepcji człowieka, 3. koncepcji życia moralnego ludzi, oraz 4. koncepcji życia społecznego; konstruuje ideał człowieka doskonałego jako cel realizacyjny wychowania (Kunowski) WYKSZTAŁCENIE (ogólne, zawodowe) - końcowy rezultat kształcenia - wiedza i umiejętności. SAMOKSZTAŁCENIE - samodz uczenie się (bez bezpośr stymulacji i kontroli zewn), oparty o własny plan, autokontrolę i samoocenę. UCZENIE SIĘ - „proces, w toku którego - na podst doświadczenia, poznania i ćwicz - powstają nowe formy zachow się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte” (Okoń); - „proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadom, umiejętn i nawyków, dokonujący się w toku bezpośr i pośredn poznawania rzeczywistości” (Kupisiewicz). NAUCZANIE - „planowa i systematyczna praca nauczyc z uczniami, polegająca na wywołaniu i utrwalaniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej” (Okoń); - „organizowanie uczenia i kierowanie uczeniem się uczniów” (Kupisiewicz); - „zespół czynności podejmowanych intencjonalnie przez nauczycieli dla realizacji społecznie akceptowanych celów dydakt” (Zaczyński).
DYDAKTYKA- nauka o nauczaniu i uczeniu się szkolnym należy do dyscyplin o wychowaniu czyli nauk pedagogicznych poch z greck didaktikos- pouczający, didasko- uczę. Ogólna- obejmuje swoimi badaniami wszelkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej; szczeg- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów. Sposoby rozumowania dyd szczeg: teoria nauczania- uczenie się danego przedm na wszystkich szczeblach kształc ; na określ szcz kszt np. dyd szkoły wyższej. PRZEDMIOT DYDAKTYKI- a)naukowa analiza i formułowanie celów nauczania b)dobór treści kształcenia wg ustal zasad i zgodnie z obranym celem dyd c)badanie procesu kształc. dla odsłonięcia rządzących nim prawidłowości czyli ustalenie zw i zależnościmiędzy składnikami d)formułowanie zasad pracy nauczyciela z uczniami tzw. zasady nauczania e)badanie wart dydaktycznej poszczególne metody nauczania- badanie wartości na ile i kiedy są przydatne jakie metody powinno się wykorzystywać (klasyfikacja, charakterystyka, optymalizacja)- poprawne wykorzystanie f)badanie środków dydakt i optym warunków efektywnego ich stosowania w kształceniu g)ustalenie form organizacyjnych nauczania (najkorzystniejszych). FUNKCJE DYDAKTYKI- diagnostyczna: dostarcza wiedzy o tym co jest o stanie rzeczy w obrębie poszcz badań; prognostyczna: analiza prawidłowości rządzących przebiegiem procesu nauczania- uczenia się; instrumentalno- techniczna: metody środki i war realiz celów dyd
PEDAGOGICZNE TEORIE DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA: a.materializm dydaktyczny (encyklopedyzm): przekazywanie jak największej ilości wiedzy z możliwie różnych dziedzin nauki (szkoła trad). Komeński chciał stworzyć podręcznik z wszyst niezbęd wiad dla uczniów. Prowadzi do przeładowania progr szkolnych, naucz zmuszeni do pośpiechu i powierzchowności w pracy. Mało efekt praca uczniów, nie sprzyja kształceniu samodz myślenia. b.formalizm dydaktyczny: treści kszt są jedynie środkiem służącym do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Celem pracy szkoły jest pogłębianie rozszerzanie i uszlachet tych zdolności i zainteresowań. Głównym kryterium doboru przedmiotów nauki szkolnej powinna być wartość kształcąca danego przedmiotu szcz matem jez klasyczne. c.utylitaryzm dydaktyczny: zapewnienie uczniom max swobody- wykładnikiem zakresie doborów przedm nauki szkolnej które podz na obowiązk wykładnikiem fakult. program wykładnikiem zainteresowań szkoła miejscem życia społ. Dewey- podst kryt doboru treści kszt jest rekonstrukcja społecznych doświadczeń ludzkości. d.teoria problemowo- kompleksowa: wykształcenie ogólne stanowi konieczny składnik wykszt zawod ale jego treści nie mogą być zdominowane przez wykszt zawod. (tw Suchodolski), szkoła ogólnokszt nie powinna przygotow specjalistów w poszcz dziedzinach lecz ułatwiać uczniom poznawanie rzeczywistości. Treści jego zdaniem powinny dot problemów współcz świata z zakresu techniki socjologii ekonomii sztuki itd. Wprow układu prob.-kompl aby uczyć poszcz przedm nie odrębnie lecz kompleksowo czyniąc przedm dział pozn uczniów problemy których rozw wymaga posł się wiedzą z róznych dziedzin. e.strukturalizm- w programach powinny się znaleźć treści najważń stanowiące trwały dorobek danej nauki nawiązujące do jej historycznych źródeł i do jej osiągnięć najnowszych. Odciążenie progr od niepotrz mater. Sośnicki- treśc przedmiotu podzielić elementy podst i wtórne niekoń potrz uczniom sz ogólnkszt. Poznanie rzeczywistości teoretycznej i realnej. f.egzemplaryzm- (Scheuerl) redukcja materiału nauczania. Nauczanie paradygmatyczne- materiał naucz należy układać nie w sposób ciągły lecz ogniskowy wzorcowy „punkty węzłowe” najistot rzeczy. g.materializm funkcjonalny- (Okoń): podst kryter doboru i układu treści progr powinny być względy światopoglądowe. W materiale naucz poszcz przedm należy eksponować ich idee przewodnie np. idee ewolucji w biologii, umożl uczniom wykurz zdobytej wiedzy do przekszt dostępnych im fragm rzeczywistości. Kszt samodz myślenia samokszt. h.programowanie dydaktyczne: aby stworzyć dobry tekst programowany trzeba starannie przeanalizować pod wzgl merytorycznym i metodycznym jego treść oraz odpowiednio zaprojektować układ wszystk jej element w obrębie danego tematu.