Wykład 3. Rytuały, obrzędy i symbole w perspektywie

antropologii kultury

1. Podstawowe pojęcia: rytuał, obrzęd, symbol

2. Istota porządku świata kultury

3. Elementy działań o charakterze obrzędowym

4. Struktura obrzędów przejścia

5. Baśnie i legendy, ich symbolika i przekaz kulturowy - świadomość i intuicja w procesach socjalizacji i wychowania

Ad. 1. Podstawowe pojęcia

Ad. 2. Istota porządku świata kultury

Ad. 3. Elementy działań o charakterze obrzędowym

a) powtarzające się społeczne praktyki złożone z sekwencji działań symbolicznych (w formie tańca, śpiewu, komunikatów werbalnych, ruchów ciała, manipulowania przedmiotami, itp.)

b) działania oddzielone od społecznej rutyny życia codziennego (z góry zakładana jest odświętność)

c) schematy rytualne kulturowo zdefiniowane, istniejące w każdej kulturze, zawsze rozpoznawalne jako przynależne do danej kultury,

d) zachowania ściśle związane z określonym zespołem idei (przekazami światopoglądowymi, mitami)

Ad. 4. Struktura obrzędów przejścia (etapy)

a) wyłączania (separacji, wykluczania) pozbawianie roli,

b) marginalizacji nadawanie tymczasowej roli (próba)

c) włączania, agregacji nadawanie nowej roli

Ad. 5. Baśnie i legendy, ich symbolika i przekaz kulturowy - świadomość i intuicja w procesach socjalizacji i wychowania

a) symbolika baśni - personifikacja wartości

b) zdolność rozumienia symboliki - perspektywa psychologii rozwojowej

c) uniwersalność vs lokalność symboliki baśni

RYTUAŁ

stereotyp sekwencji działań, skomplikowanych gestów, słów i przedmiotów wyznaczanych do oddziaływania na istoty czy siły nadprzyrodzone, w imieniu uczestników, dla ich celów i interesów;

a) niedopuszczalne są odstępstwa od ustalonego porządku i zamienność ról,

2. wszystkie czynności muszą być wykonane dokładnie, perfekcyjnie

3. mogą być codzienne albo odświętne

SYMBOL

znak, forma wyrazu udostępniająca sens, znaczenie

element znaczący element znaczony

a) znak materialny obraz

b) alegoria
tłumaczenie

I. Świat społeczny dzieli się na

II. Życie człowieka nie stanowi continuum, ale jest serią symbolicznie naznaczanych skoków lub przejść

III. Świat ulega rytmom znajdującym odbicie w życiu społecznym;

wyraża się w nieustannym przenikaniu się sacrum i profanum

a) świat odświętny, sacrum

b) świat powszedni (świecki),

profanum

Przepełniony tajemnicą, grozą, niebezpieczeństwem

Jawny, pospolity, dostępny powszechnie

OBRZĘD

zespół czynności z użyciem tradycyjnych rekwizytów (zwykle o charakterze symbolicznym) towarzyszący uroczystościom w danym kręgu o charakterze świeckim lub religijnym

---