BUDOWA KOMÓRKI

W komórce znajdują się struktury plazmatyczne i nieplazmatyczne. Do struktur plazmatycznych, czyli protoplastu należą: cytoplazma, jądro komórkowe, mitochondria, ER, aparat Golgiego, lizosomy, plastydy( występują tylko w roślinnej komórce). Do struktur nieplazmatycznych należą: wodniczki i ściana komórkowa. Ściana komórka nie występuje w komórce zwierzęcej natomiast obecna jest u bakterii, grzybów i roślin.

Wakuole w komórkach roślinnych różnią się od wakuoli w komórkach zwierzęcych funkcjami jakie pełnia, ilością w komórce i wielkością.

CYTOPLAZMA- jest to półpłynna, galaretowata ciecz, która wypełnia wnętrze komórki. W niej znajdują się wszystkie organelle komórkowe. W skład cytoplazmy wchodzą enzymy biorące udział między innymi w glikolizie, syntezie aminokwasów, cukrów, kwasów tłuszczowych i kwasów nukleinowych.

Cytoplazma jest ruchliwa. Wykonuje ruchy rotacyjne, cyrkulacyjne. W cytoplazmie znajdują się też mikrotubule i mikrofilamenty tworzące szkielet komórki.

PLAZMOLEMA- błona komórkowa, która otacza komórkę. Jest to błona białkowo- lipidowa. Jest ona półprzepuszczalna. Zbudowana jest z dwóch warstw fosfolipidów i białek. Model błony komórkowej przedstawiony jest jako półpłynna mozaika. Dwie warstwy stanowią fosfolipidy, hydrofobowymi "ogonkami" zwrócone do siebie, hydrofilowymi "główkami" na zewnątrz. W warstwie fosfolipidów rozmieszczone są trzy typy białek: penetracyjne, integralne i peryferyczne. Przez błonę odbywa się dyfuzja prosta, transport bierny i transport aktywny odbywający się wbrew gradientowi stężeń. W tym transporcie zużywana jest energia. W transporcie aktywnym udział biorą ATP, jony, które są przenośnikami i białka enzymatyczne.

PLAZMOLIZA- jest to proces kurczenia się protoplastu w wyniku umieszczenia komórki w roztworze hipertonicznym. W wyniku różnic w stężeniu z roztworu zaczyna wypływać woda i plazmolema zaczyna odrywać się od ściany komórkowej komórki. Plazmoliza graniczna to plazmoliza, która zaszła w 50% komórek organizmu.

DEPLAZMOLIZA- powrót wakuoli do stanu z przed plazmolizy. Jest to uwodnienie.

ER- RETICULUM ENDOPLAZMATYCZNE- jest to inaczej siateczka śródplazmatyczna. Jest to zespół pęcherzyków, cystern, kanalików. Wszystkie te struktury posiadają pojedynczą błonę białkowo- lipidową. Wewnątrz tych struktur znajdują się różnego rodzaju enzymy biorące udział w syntezie związków chemicznych. głównie syntetyzowane są białka i lipidy. ER można podzielić na szorstkie ER, czyli RER i gładkie ER, czyli SER. Siateczka śródplazmatyczna szorstka posiada na swojej powierzchni rybosomy stąd nazwa. Dzięki temu uczestniczy w biosyntezie białek. Siateczka śródplazmatyczna gładka bierze udział w biosyntezie lipidów. Funkcją ER jest również transport wewnątrzkomórkowy.

RYBOSOMY są to małe pęcherzyki złożone z dwóch podjednostek małej i dużej. W komórce prokariotycznej jest to rybosom 70S(30S i 50S), w komórce eukariotycznej jest to rybosom 80?S( 40S i 60S). Zbudowane są z kwasu rybonukleinowego(RNA) i białek. Mogą występować w formie wolnej w cytoplazmie lub mogą być zawiązane z siateczka śródplazmatyczna. Na rybosomach odbywa się biosynteza białek. Własne rybosomy posiadają również mitochondria i plastydy.

APARAT GOLGIEGO- jest zbudowany z cystern i pęcherzyków. Otoczone są one pojedynczą błoną białkowo- lipidową. Podstawową jednostką strukturalną AG jest diktiosom. Zbudowany jest on ze strony cis i trans. Strona cis jest stroną formowania. Znajdują się tu głównie cysterny. Położona jest od strony reticulum endoplazmatycznego. Strona trans jest stroną dojrzewania. Znajdują się tu głównie pęcherzyki, które odłączają się od diktiosomu. Aparat Golgiego pełni funkcje budulcowe (biorą udział w tworzeniu przegrody pierwotnej), transportu wewnątrzkomórkowego

LIZOSOMY- są to drobne organelle otoczone pojedyncza błoną białkowo- lipidową. W nich znajdują się enzymy hydrolityczne(trawienne). pH wewnątrz lizosomu wynosi 5. jest to środowisko kwaśne. Lizosomy biorą udział w trawieniu wewnątrzkomórkowym. W lizosomach odbywa się trawienie, czyli rozkład złażonych substancji na proste związki chemiczne.

JĄDRO KOMÓRKOWE- jest to jedna z najważniejszych organelli komórkowych. Występuje w komórkach eukariotycznych. Otoczone jest podwójną błon białkowo- lipidową zwana otoczką jądrową. Wewnątrz jądra znajduje się chromatyna, jąderko i sok jądrowy. Chromatyna utworzona jest z DNA i białek- histonów. Chromatyna zbudowana jest z "paciorków:, czyli nukleosomów. Jeden nukleosom to nić DNA owinięta wokół białka. Najwyższy stopień kondensacji chromatyny to chromosomy, które powstają podczas podziału jądra. W jądrze występują dwa typy chromatyny: heterochromatyna ( jest bardziej zwarta) i euchromatyna( chromatyna bardziej luźna). Euchromatyna jest aktywna natomiast heterochromatyna jest całkowicie nieaktywna.

Chromatyna znużona jest w soku jądrowym, czyli kariolimfie. Kariolimfa zawiera enzymy, głównie polimerazę DNA, polimerazy RNA i kinazy.

W jądrze można wyróżnić miejsce, które nie jest otoczone żadna błona komórkowa. Jedyne co odróżnia je od pozostałej części jądra to większa gęstość i duże nagromadzenie RNA. Jest to jąderko. W nim zachodzi transkrypcja, czyli przepisanie informacji genetycznej z DNA na RNA.

W jądrze zachodzi replikacja, czyli podwojenie materiału genetycznego tuż przed rozpoczęciem podziału komórkowego.

MITOCHONDRIUM- to organelle otoczona podwójna błona białkowo- lipidową. Zewnętrzna błona jest gładka i dobrze przepuszczalna. Błona wewnętrzna tworzy uwypuklenia do wewnątrz. Są to grzebienie mitochondrialne. Błona ta jest słabi przepuszczalna. Wnętrz mitochondrium wypełnione jest matrix mitochondrialną. Mitochondria posiadają kulisty, podłużny albo nieregularny. Są to struktury półautonomiczne. Posiadają własne DNA i rybosomy oraz białka. Rybosomy są podobne do bakteryjnych, czyli są to rybosomy 70S. W mitochondriach produkowana jest i magazynowana energia. Ma ona postać wysokoenergetycznego związku ATP, czyli adenozynotrifosforanu. Jest to związek zbudowany z zasady azotowej, cukru rybozy i trzech reszt fosforanowego połączonych ze sobą dwoma wiązaniami bezwodnikowymi. Uwolniona energia pochodzi z hydrolizy tych wiązań. Energia zużywana jest na inne procesy komórkowe, np. biosyntezę białek czy transport przez błony.

W matrix mitochondrialnej zachodzi cykl Crebsa. W grzebieniach mitochondrialnych natomiast przebiega łańcuch oddechowy.

Fazy cyklu komórkowego

Fazy te odnoszą się do zmian ilości DNA w komórce. Cykl komórkowy składa się z interfazy, czyli przerwy pomiędzy kolejnymi dwoma podziałami oraz z podziału jądra komórkowego i całej komórki. Cykl komórkowy przeciętnie trwa około 20 godzin, z czego 19 godzin przypada na interfazę, a zaledwie 1 godzina na podział jądra komórkowego.

Elementy składowe cyklu komórkowego:

• Interfaza G₁:

• przerwa w syntezie DNA,

• despiralizacja chromosomów,

• synteza składników błony enzymów,

• w tej fazie następuje zatrzymanie w komórkach już nie dzielących się.

• Synteza DNA (S):

• podwojenie DNA,

• zmiany morfologiczne jądra i komórki.

• Interfaza G₂:

• przygotowanie do budowy wrzeciona podziałowego i do podziału jądra i komórki.

---