Dr Ewa Dąbrowa
Katedra Podstaw Pedagogiki, APS
e-mail: edab@aps.edu.pl
dyżury: wtorek (12.30-13.30) i czwartek (11.30-12.30) p. 3438
Program wykładów z Pedagogiki porównawczej
dla studentów studiów stacjonarnych.
Rok akademicki 2010/2011. Semestr letni. 30 godzin.
1. Wprowadzenie w problematykę pedagogiki porównawczej
Charakterystyka treści: rozwój edukacji oraz tendencje unifikacyjne jako źródło ukonstytuowania się pedagogiki porównawczej. Kierunki podstawowych analiz na przykładzie Beradey'a i Kandela. Nowe obszary zainteresowań oraz związane z tym dylematy. Umocowanie pedagogiki porównawczej w procesach zachodzących we współczesnym świecie
2. Jak przeprowadzać badania porównawcze - dylematy metodologiczne.
Charakterystyka treści: Kontekst i ekwiwalencja jako podstawowe kategorie w badaniach porównawczych. Zasady postępowania metodologicznego. Tablice matrycowe jako instrument wspomagający analizy porównawcze.
3. Konteksty analiz porównawczych.
Charakterystyka treści: Wpływ czynników społecznych, kulturowych, ekonomicznych, politycznych i demograficznych na kształt systemu kształcenia i politykę edukacyjną. Między konserwatyzmem a liberalizmem - dylematy teorii i praktyki edukacyjnej. Edukacja w kontekście globalnym: „Edukacja dla Wszystkich” (Education for All) „Edukacja dla Pokoju”, Edukacja o/dla/w Krajach Trzeciego Świata, Gender Mainstreaming.
4. System edukacyjny w perspektywie teorii systemowych.
Charakterystyka treści: istota teorii systemowych, budowa systemu - komponenty, zasady tworzenia. Problem zmian systemowych - złożoność. Analiza porównawcza wybranych systemów edukacyjnych ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki.
5. Współczesne modele szkolnictwa i ich determinanty.
Charakterystyka treści: źródła i inspiracje współczesnych modeli edukacyjnych. Podstawowe modele edukacyjne - model tradycyjny, progresywistyczny i nowoczesny. Realizacja modeli w systemach europejskich i pozaeuropejskich. Tendencje do upowszechniania się modelu progresywistycznego w kontekście amerykanizacji świata.
6. System kształcenia w Polsce na tle rozwiązań stosowanych w wybranych krajach europejskich i pozaeuropejskich.
Charakterystyka treści: Kształt edukacji w Polsce - próba umocowania ideologicznego. Edukacja a współczesne wyzwania. Problemy systemu kształcenia po reformie i możliwości ich przezwyciężenia. Analizy porównawcze założeń ogólnych. Specyficzne cechy rozwiązań. Obecność Polski w globalnej przestrzeni edukacyjnej - programy UNESCO, OECD, Rady Europy. (4 godziny)
7. Poziom i kierunki rozwój edukacji na świecie.
Charakterystyka treści: zróżnicowanie poziomu rozwoju systemów edukacyjnych i ich źródła. Bieda edukacyjna a bieda ekonomiczna na przykładzie krajów afrykańskich i południowoamerykańskich. Niski poziom alfabetyzacji i segregacja jako podstawowe problemy. Niwelowanie różnic edukacyjnych poprzez międzynarodowe programy wyrównywania szans, na przykładzie działań UNESCO.
8. Podstawowe problemy kształcenia na świecie.
Charakterystyka treści: selekcja - źródło nierówności w edukacji?, próba zachowania elitarności edukacji? Rzeczywiste funkcje selekcji. Rozwiązania selekcyjne stosowane w europejskich i pozaeuropejskich systemach oświatowych.
9. Podstawowe problemy kształcenia na świecie - różne drogi selekcji.
Charakterystyka treści: dostęp do edukacji i równość szans - analiza pojęciowa. Problem dostępu do kształcenia i równości szans edukacyjnych w perspektywie ideologii konserwatywnej i liberalnej. Tendencje ogólne. Poziom upowszechnienia edukacji i wynikające z tego konsekwencje. „Ucz się albo giń” - rozwój edukacji permanentnej na świecie.
10. Podstawowe problemy kształcenia na świecie.
Charakterystyka treści: kształcenie i doskonalenie nauczycieli i pedagogów - teoria a praktyka. Przygotowanie pedagogiczne a możliwości sprostania wyzwaniom współczesnego świata. Doświadczenia wybranych krajów w zakresie przygotowania zawodowego pedagogów i nauczycieli.
11. Zmiany we współczesnych systemach edukacyjnych.
Charakterystyka treści: możliwości i ograniczenia wynikające z zastosowania techniki i technologii w kształceniu. Edukacja wirtualna a edukacja tradycyjna - obawy przed zmierzchem tradycyjnego nauczania i wychowania.
12. Analizy porównawcze a kierunki reform.
Charakterystyka treści: Polityka edukacyjna w Polsce i na świecie w perspektywie badań międzynarodowych. Rzeczywiste trendy w obszarze reform edukacyjnych w kontekście znanych modeli (Kupisiewicz) oraz dokumentów strategicznych. Główne problemy w kierowaniu oświatą.
Literatura podstawowa:
Gutek G., Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, GWP, Gdańsk 2003.
Pachociński R., Oświata XXI wieku. Kierunki przeobrażeń, IBE, Warszawa 1999.
Prucha J., Pedagogika porównawcza. Podstawy międzynarodowych badań oświatowych, PWN, Warszawa 2004.
Rabczuk W., Polityka edukacyjna Unii Europejskiej. Nowe konteksty, Wyd. Comandor, Warszawa 2007.
Raporty o stanie edukacji UNESCO i OECD i podstawowe dokumenty.
Świętochowska U., Systemy edukacyjne cywilizacji przełomu XX i XXI wieku, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2000.
Literatura dodatkowa:
Adamski M., Ładażyński A., Edukacja w krajach rozwiniętych. Skrypt dla studentów pedagogiki porównawczej, Stalowa Wola 1999.
Barczyk J. (red.), Dylematy komparystyki pedagogicznej, Impuls, Kraków 1998.
Bathin J. W., Uczyć się bez granic, Warszawa 1982.
Cylkowska-Nowak M. (red.), Selekcyjna funkcja szkolnictwa wyższego w krajach Europy Zachodniej, Poznań 2004.
Leppert R. (red.), Edukacja w świecie współczesnym, Impuls, Kraków 2000.
Murzyńska L., Hovenberg H., Wójtowicz W., Żerko J., Kształcenie nauczycieli w wybranych krajach świata, Gdańsk 1998.
Rola rodziców w systemach edukacyjnych Unii Europejskiej, Warszawa 1999.
Studia z pedagogiki porównawczej, Studia Pedagogiczne, t. XXVI.
Struktury systemów kształcenia ogólnego i zawodowego w Unii Europejskiej, Warszawa 1998.
Szczurkowska S., Kształcenie ogólne a kształcenie zawodowe w wybranych krajach, IBE, Warszawa 1996.
Thieme J., Szkolnictwo wyższe. Wyznawania XXI wieku, Wyd. Dyfin, Warszawa 2009.
Polecam również lekturę tekstów zamieszczonych w czasopismach oraz na stronach internetowych + raporty organizacji i instytucji (Instytuty Badawcze, Placówki Oświatowe, UNESCO, UNICEF, ONZ, UNHCR, Rada Europy, Stowarzyszenia).
Strony internetowe:
www.pisa.oecd.org
www.unesco.org
www.ibe.unesco.org
www.eurydice.org
www.hku.hk/cerc
www.eric.ed.gov
www.europa.eu.int
www.eera.ac.uk
www.worldbank.org/education/
www.iea.nl
www.youth.org.pl
www.men.gov.pl