Ideał wychowania socjalistyczny Muszyńskiego a ideał wychowania Nalaskowskiego
Ideał wychowania stanowi zawsze odbicie rzeczywistości uznawanej ideologii to właśnie wpływa na to jak wygląda kształcenia, w jaki sposób przygotowywane są programy szkolne i jakiego człowieka chcemy stworzyć. Mamy dwa ideały wychowania ideał socjalistyczny oraz ideał nowego wychowania.
Według socjalistycznego ideału wychowania najważniejszy jest humanizm, lecz abstrahujący od humanizmu chrześcijańskiego w którym obecna była metafizyczność oraz rozumowanie poza zmysłowe gdzie ogól był nie szczęśliwy, a jednostki dostrzegały niedoskonałości owego systemu lecz nic mogły nic zrobić ponieważ były jednostką, a owych systemach rządziła masa. Pokusić się można o stwierdzenie ze pewna dwoistość natury ludzkiej uznawana tak za koncepcje chrześcijańską unieszczęśliwiła ludzi, tak przynajmniej myślał Marks. Przeciwstawiał się tej idei. Ten zaczątek naturalizmu mówiący ze człowiek jest częścią natury, ale częścią uspołecznioną wymagała tego by porzucić duchowości i skupić się na człowieku jako na nim samym. Koncepcja Marksa jest nie jako punktem wyjścia dla programu socjalistycznego. Człowiek jako jednostka, samodzielna nie może odrywać się od ogółu społeczeństwa, by być szczęśliwym musi w nim żyć, dawać mu siebie. Wtedy gdy każdy pojedynczy człowiek będzie społeczeństwu dawał siebie wtedy społeczeństwo jako ogól będzie szczęśliwe. Wszystkie zasady dość proste, mające uczynić go zadowolonym z życia...
Jak kształtować człowieka, system edukacji, by odpowiadał on realiom socjalistycznego państwa? Trzeba ukierunkować ludzi na to co mają robić, jak działać i czym zajmować się w przyszłości? Trzeb to usystematyzować. System socjalistyczny nazwał to rolami społecznymi. Gdyby się zastanowić istnieją zasadnicze trzy role społeczne, te podstawowe, tworzące społeczeństwo jako takie. Pierwsza to rola rodzica, tego który przekazuje dobre wzorce, kolejna to małżonka, ten który tworzy tą najprostszą komórkę społeczeństwa oraz rola pracownika osoby która swoją pracą będzie wzbogacała państwo oraz dawał swojej rodzinie środki na utrzymanie i godne życie. Są też role inne co nie znaczy mniej ważne.
Rola obywatela - [...] socjalizm z samego założenia postuluje taki model ustroju, w którym ogół członków społeczeństwa bierze udział w rozstrzyganiu spraw dotyczących danego społeczeństwa, pociąga to za sobą konieczność położenia nacisku w wychowaniu na wdrożeniu jednostki do aktywnego współuczestniczenia we wszystkich dziedzinach własnego kraju.
Społeczna rola człowieka pracy - W państwie socjalistycznym to właśnie praca tworzyła jednostki, była podstawą życia. Z reszta jest tak do tej pory czy to ze względy na aspekt typowo ekonomiczny czy także psychiczny. To praca ma dawać satysfakcje, a tym samym czynić człowieka szczęśliwym dawać mu szansę do samo rozwoju i samo zadowolenia, a co za tym idzie dawać korzyści państwu i społeczeństwu
Rola racjonalnego konsumenta - jak dla mnie zasadniczą i bardzo ważną role w tym wyrażeniu spełnia wyraz „racjonalnego” według państwa socjalistycznego nie może być to działalność konsumpcyjna ślepa i bez kontroli, czołowa rola to „ wszyscy korzystają z owoców pracy wszystkich” tak by korzyści były odczuwane dla wszystkich stron.
Rola aktywnego uczestnika życia ideowo - politycznego - najprościej można powiedzieć, że postawa zakładała uczestnictwo w klubach partyjnych, o zabarwieniu politycznym. Angażowaniu się w życie polityczne państwa
Rola współtwórcy kultury - jak każda rola zakładała aktywne uczestnictwo w życiu kulturowym. Udzielanie się oraz uczestniczenie w nim.
Rola członka zespołu - większość naszego życia spędzamy w różnorakich grupach tych bardziej lub mniej formalnych. Rola ta miała za zadanie konstruktywne działanie w tych grupach, efektywność i zdolność do pracy w zespole
Społeczna rola partnera - zbliżona do roli małżonka lub dalej, członka rodziny. Rola ta ma za zadanie przygotowywanie ludzi do roli członka rodziny. Biorąc pod uwagę że rola ta jest bardzo dynamiczna i ciągle się przeobraża potrzebne są ciągłe nowości i innowacje.
Role które zostały przedstawione to te które powinien posiadać wzorowy obywatel państwa socjalistycznego, postawy które powinien wpajać system edukacji.
Prócz ról istnieją postawy składające się na ideał socjalistycznego wychowanie. Postawy te są także naczelnymi celami wychowania, są tym do czego dążyć w wychowywaniu człowieka na co zwracać uwagę i jak postępować.
Postawy ideowe:
Priorytetem jest to jaka ideologia kieruje człowiekiem, najważniejszym jest by to była postaw ideologicznie dobra i zgodna z systemem. Faktem jest, jest to postrzeganie znacznie subiektywne. Biorąc pod uwagę socjalistyczny system najważniejsza postawa to postawa humanizmu to ona określa co dla człowieka jest najważniejsze. A według postawy socjalistycznej najważniejsze jest „(...) uznanie człowieka, jego szczęścia i rozwoju za najwyższa wartość”. Postawą poboczną jest postawa internacjonalizmu czyli postawa braterstwa i solidarności oraz pokojowe życie w społeczeństwie. Bardzo ważny jest także egalitaryzm oraz demokratyzm. Istotnym jest wolność człowieka czyli uznawanie prawa jednostki do decydowanie o sobie. Tak by ta wolność nie godziła w inne jednostki.
Postawy społeczne:
Elementem charakterystycznym jest to że w systemie socjalistycznym uznaję się społeczeństwo jako całość.
Priorytetem jest postawa patriotyzmu. Poczucie wspólnoty z państwem, społeczeństwem, przynależność do tej zbiorowości do której należy jednostka. Kluczem do socjalistycznego pojmowanie patriotyzmu jest emocjonalny związek z ojczyzną z jej kultura tradycją i obyczajami.
Postawy interpersonalne:
Czyli najprościej mówiąc to te postawy które, istnieją w kontaktach z innymi. Życzliwość, to ta postawa w państwie socjalistycznym nakazuje czynić dobro ludziom, ale w taki sposób by nie stało w sprzeczności z dobrem innych ludzi. Postawa poszanowanie cudzej godności. Kolejna z zasad mówi o tym ze każdemu należy się uwaga, godność osobista. Warte wymienienia są jeszcze, postawa poszanowanie życia, tolerancji, opiekuńczości, poszanowania cudzej własności, rzetelności informacji, lojalności, współ odczuwania, poszanowanie autonomii.
Postawy intrapersonalne:
Określają stosunek człowieka do samego siebie.
Nurt perfekcjonizmu odegrał bardzo ważna role w socjalistycznej koncepcji wychowania. Po to trzeba dążyć do doskonałości by być doskonałym dla samego siebie, ale także dla interesu ogółu.
Czołowa rola w postawach interpersonalnych to poszanowanie własnej godności, mniej więcej chodzi o dbanie by własne postępowanie nie urągało godności istoty ludzkiej i by to, co czynimy nie odejmowało nikomu, a przede wszystkim sobie godności człowieka.
Kolejna postawa to postawa samodzielności, ściśle związana z perfekcjonizmem. Według zasady samodzielności człowiek musi być samowystarczalny w umiejętnościach i zdolnościach. Ważna jest tez zasada osobistej odwagi. Jest to gotowość do otwartego trwanie przy własnych celach, poglądach, czy przekonaniach mimo przewidywanych sprzeciwów, utrudnień czy nawet przykrych konsekwencji.
Postawy egzystencjalne:
Postawy te nadają celowość w życiu człowieka. Człowiek sam sobie nadaje sen i cel swojego życia. Jest to na tyle krucha sfera, że nie można zastosować tutaj żadnego szablonu. Każdy człowiek indywidualne, określa co jest dla niego pełnią szczęścia. Celem wychowanie jest tutaj tylko to, by przygotować wychowanka na to by sam zdobywał i określał to co nazwie kiedyś szczęściem i z czego uczyni sobie cel życia. Człowiek nie może żyć bez sensu i celu życia, jego życie nie posiada wtedy celowości co prowadzi do destrukcji jednostki w sensie psychicznym, a co za tym idzie w konsekwencji destrukcji czysto fizycznej po przez popadanie w choroby somatyczne. System socjalistyczny ma za zadanie jedynie przygotować jednostkę do autorealizacji. Najważniejsze jest wykształcić u człowieka postaw egzystencjalnych takich jak:
Postawa Introspektywność - tendencja do analizowania zycia psychicznego.
Postawa orientacji na cele - chęć stawiana sobie celów i dążenia do ich realizacji
Postawa autonomii - najprościej mówiąc chęć posiadania własnego terytorium i to w znaczeniu czysto fizycznym (mieszkanie) jak i psychicznym czyli zadowolenie z siebie realizacja celów przez samego siebie
Postawy intelektualne
Odnosimy je do rozumu i części intelektualnej człowieka. Dzięki nim technika się rozwija świat idzie na przód, a państwo może rosnąć w zdobycze techniki. Dlatego kształtowanie tych postaw jest tak ważne. Ważnymi zasadami postawy intelektualnej jest dociekliwość, czyli naturalna chęć poznawanie i dążenia do nowych rozwiązań.
Postawa racjonalizmu czyli postawa mówiąca ze wszystko trzeba postrzegać za pomocą rozumu, problemy także rozwiązywać za pomocą rozumu. Każda pozarozumowa próba rozwiązanie problemu z natury jest już zła.
Postawa krytycyzmu wymaga zawsze uzasadnienia i potwierdzeni przekonań.
Postawa otwartego umysłu czyli otwartość na nowe informacje lub punkt widzenia. Charakterystyczną cechą jest interesowanie się nowymi informacjami
Zostały przedstawione cele, ideały i postawy według modelu socjalistycznego opierającego się na filozofii marksizmu. Co z niej wynika? Człowiek musi być nauczony jak żyć by jemu i tym co z nim żyją było dobrze. Musi opanować zasady i umiejętności by być produktywnym i przydatnym w społeczeństwie. Co więcej ma czerpać z tego prawdziwą radość i zadowolenie. Człowiek wychowania socjalistycznego musi być wszechstronny, musi uczestniczyć we wszystkich aspektach życia społecznego, aktywnie i z zaangażowaniem.
Przyjrzyjmy się teraz nowemu ideałowi wychowania. Tak innemu w tym co głosi. Mający całkowicie inne idee takie jak wolność, odpowiedzialność i godność. Są to cechy które zostały zastąpione przez te typowo socjalistyczne takie jak autorytet, siła, władza. Można spytać dlaczego zaistniała potrzeba zastępowanie „starych” idei nowymi. Jak zostało wspomniane na początku, ideał wychowanie jest odbiciem systemu który obecnie sprawuje władze. Wraz z upadkiem systemu socjalistycznego straciły wartość większość jak nie wszystkie idee obowiązujące w tym systemie. Nowy ideał wychowanie zdaję się być prostszy, a przynajmniej w swojej strukturze łatwiejszy do zrozumienia. Opiera się niejako na trzech filarach.
Na wychowaniu do wolności, do odpowiedzialności, oraz do godności. Porównując to z modelem socjalistycznym przynajmiej z pozoru okazuje się, że tych elementów jest mniej i ich budowa typowo strukturalna jest mniejsza i łatwiejsza. Jak ideał nowego wychowanie skupił się na tych trzech zasadach, tak i ja postaram się je pokrótce opisać oraz o ile to będzie możliwe na bieżąco okazywać różnice pomiędzy tym ideałem, a ideałem socjalistycznym
Wychowanie do wolności
Nie może zaistnieć bez otwierania się naprawdę. Można go porównać do postawy otwartego umysłu w wychowaniu socjalistycznym czyli nie zamykanie się na poglądy argumenty inne niż nasze. Dzięki temu nauka idzie na przód i nie zamyka horyzontów przed nowymi osiągnięciami. Zasadnicza różnica tego myślenia z myśleniem socjalistycznym jest odrzucenie bardzo mocnego racjonalizmu, gdyż ograniczał on poznanie tego co może wykraczać poza ramy umysłu i poznawania rozumowego. Człowiek w nowym wychowaniu musi żyć i pojmować globalnie, gdyż określenie „globalna wioska” staje się tu jak najbardziej adekwatne. W nowym wychowaniu wszystko trzeba pojmować w skali makro. Problematykę trzeba postrzegać w skali świata, planety. Myślę ze najważniejszym elementem otwartego umysłu, a tym samym wychowywanie do wolności jest obiektywizm. Bez niego nie można całościowo dążyć do poznania, ponieważ wpływ subiektywnych odczuć mógłby zakłócić pojmowanie całościowe i prawdzie. Ważnym jest by jednostka nie doświadczała przymusu w żadnej formie. Idzie w nim o eliminacje przymusu zewnętrznego i biopsychologicznego oraz o wewnętrzną wolność i gotowość intelektualną, emocjonalną i wolicjonalną Jeżeli mówimy o wolności to oczywiście trzeba te pojmować ją jako odpowiedzialność za samego siebie czyli wkroczenie w społeczeństwo a tym samym posiadanie w sobie konformizmu, poczuciu obowiązku w stosunku do tych z którymi żyjemy
Wychowanie do odpowiedzialności.
Ściśle z pojęciem odpowiedzialności wiąże się pojęcie obowiązku, moralnym grupowo - społecznym, czy na przykład obowiązku wyznawcy jakiejś religii. Odnosi się on do ogółu i może być pojmowany jako norma. Pojecie normy jest istotne w społeczeństwie bez niego nie może istnieć porządek. Istotnym jest to by wychowanie budziło w człowieku odpowiedzialność samą w sobie jak i odpowiedzialność za obowiązujące normy i zarówno ich przestrzeganie. „Odpowiedzialność [...] jest po prostu motywem stanowiącym o decyzji i działaniu.” Odpowiedzialność w wychowaniu pełni dwie funkcje:
odpowiedzialność w znaczeniu poczucia psychicznego wpływa na podjęcie decyzji, aby ona uwzględniała realizacje obowiązku sprawcy
odpowiedzialność w znaczenie realnego ponoszenia sankcji jako czynnik melioratywny
ważnym jest by początkowo wyegzekwowana odpowiedzialność z czasem stawała się osobistą norma i determinowała człowieka do dobrych i słusznych postępowań. Rozwija wtedy u jednostki poczucie samokontroli które dodatnio wpływa na ucznia. Gdy uczeń nie zrobi czegoś lub zrobi to niedbale powstaje u niego „sumienie naukowe” które obiektywnie ocenia prace wykonaną przez samego siebie. I nie jako zmusza go do jej poprawienia lub wykonania jej dobrze.
Idea godności jako element wychowania
Jest to myślę najważniejsza zasada która pozwala nazywać kraj lub społeczeństwo demokratycznym. W godności zawierają się pojęcia takie jak tolerancja, poszanowanie godności. Prawo do godności powinno być prawem tak nie zmywalnym jak prawo do życia. Powinno ono przysługiwać każdemu bez względu na wszystko. „Godność człowieka jest nie naruszalna” w każdym demokratycznym państwie taki zapis w konstytucji istnieje. Niestety w szkołach, godność ludzka nie jest wysokim priorytetem. Odnosząc się do modelu socjalistycznego odnajdujemy tam postawę tolerancji które mówią ze człowiekowi należy się tolerancja o ile nie godzi to w ład społeczny. Warto zadać sobie pytanie do jakiego stopnia powinna istnieć tolerancja która jest atrybutem godności. Jak dla mnie odpowiedz jest prosta do momentu należy się człowiekowi tolerancja do kiedy nikomu z powodu jego odmienności nie dzieje się żadna krzywda.
Zostały przedstawione dwa systemy wychowania. System socjalistyczny oraz ideał nowego wychowania.
Oby dwa systemy są dobre, lecz tylko wtedy gdy funkcjonują one w czasie gdy sytuacja i ustrój był do nich dostosowany, lub inaczej gdy ustrój polityczny dostosował je do siebie.
System socjalistyczny był bardzo rozbudowany. Posiadał wiele postaw społecznych jak i postaw ideowych, określały one niejako jakim człowiek być powinien. Dawały mu określone wytyczne jak postępować. Wychowanie socjalistyczne kładło nacisk na jednostkę, ale w pojęciu społeczeństwa gdzie to człowiek stawał się szczęśliwy w tym, że czynnie bierze udział w tym wszystkim co społeczeństwo buduje na przykład życie kulturalne, polityczne. Zakładało że człowiek realizować się może tylko przez „społeczne prace”. Oczywiście zawierał w sobie elementy demokracji, nakazywał poszanowanie godności i szacunku dla innych oraz także dla siebie. Człowiek musiał być wszechstronny posiadać w sobie te wszystkie ideowe postawy by stać się dobry obywatelem. Socjalistyczny model wychowania eliminował życie duchowe. Wykreślał postrzeganie pozazmysłowe, określał że szczęście człowiek może osiągnąć tu i teraz. Wszelkie pozarozumowe postrzeganie i myślenie było złe stąd pojawił się skrajny racjonalizm który miał pomagać w postrzeganiu i rozumieniu, a tak naprawdę ograniczał poznawanie. Kolejnym systemem było idea nowego wychowania tak prosty bo opierający się tak naprawdę na tylko trzech filarach, czyli w porównaniu z socjalistycznym wychowaniem tak dobry w swej prostocie. Można pokusić się o stwierdzenie ze w obu systemach obwiązywał humanizm. Jednak w socjalistycznym została nie jako amputowana część humanizmu mówiąca o metafizyczności. Czyli tym samym wykluczająca dualizm człowieka, w nowym ideale wychowanie nie nastąpiło takie rozczłonkowanie humanizmu. W nowym ideale było najważniejszy człowiek, lecz jako indywiduum zważający na jego podstawowe prawa, nie ograniczające i nie tworzące żadnych wzorców postawa. W ideale nowego wychowania dawano tylko wskazówki i nakierowywano człowieka na to jak osiągnąć pewne ważne wartości. W nowy ideale nie było nacisku na prace w społeczeństwie kładziono raczej nacisk na to by człowiek sam dokonywał wyborów jak i z kim być szczęśliwym lecz w duchu odpowiedzialności i roztropności.
Mariusz Soboniak
PPSiR rok II
Grupa II
Uniwersytet Szczeciński
Bibliografia:
H. Muszyński „ Zarys teorii wychowania” PWN Warszaw 1977
S. Nalaskowski „ O ideale wychowania i celach kształcenie”
Konstytucja Niemiec.
Konstytucja Polski z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Muszyński „Zarys teorii wychowania str. 163
Myszyński „Zarys teorii wychowania str. 170
Myszyński „Zarys teorii wychowania str. 171
Muszyński „Zarys teorii wychowania str. 175
Muszyński „Zarys teorii wychowania str 182
„O ideale wychowania i celach kształcenia” S. Nalaskowski str. 45
„O ideale wychowania i celach kształcenia” S. Nalaskowski str. 47
„O ideale wychowania i celach kształcenia” S. Nalaskowski str 48
Konstytucja Niemiec Art. 1 pkt.1