Nerwice
Nerwice, pojęcie zbiorcze dla różnego rodzaju zaburzeń psychogennych o obrazie czynnościowym. Nie stwierdza się zazwyczaj zmian somatycznych, poza objawami wegetatywnymi. Nerwice wywoływane są konfliktami wewnętrznymi, często nieświadomymi, wrodzonymi czynnikami osobowości, a przede wszystkim urazem psychicznym o różnej głębokości i nasileniu. Rzadko są to urazy jednorazowe, częściej chodzi o sytuację długotrwałą i kilka wzajemnie wpływających na siebie czynników. Konflikty emocjonalne, niepowodzenia uczuciowe, frustracje zawodowe, rodzinne mogą w sprzyjających warunkach wywołać reakcję nerwicową, która w wypadku dalszego działania czynników stresowych może wykazać tendencję do utrwalenia.
Nie bez znaczenia w dynamice rozwoju nerwic są patologiczne układy rodzinne, szkolne, zawodowe. Reakcje nerwicowe wywołane np. egzaminem, gwałtownym niespodziewanym zdarzeniem, trudną sytuacją psychiczną ustępują zwykle szybko i nie wymagają leczenia. Niekiedy jednak rozwija się nerwica, której pewne postacie są przewlekłe i trudne do leczenia.
Dotyczy to nerwicy natręctw, nerwicy depresyjnej, nerwicy lękowej. Rozpowszechnienie nerwicy w populacji ocenia się na 20-30%, w tym tylko nieliczne wymagają leczenia psychiatrycznego. Głównymi objawami nerwicy są lęk, egocentryzm, objawy wegetatywne oraz objaw błędnego koła. Oznacza to, że objawy somatyczne i psychiczne wpływają wzajemnie na siebie powodując pogłębienie się dolegliwości.
Nerwica prowadzi często do zaburzeń kontaktów, trudności adaptacyjnych, zdarza się, że utrudnia - a nawet uniemożliwia - naukę i pracę. Lęk jest objawem podstawowym, ale zwykle występują również napięcia psychiczne: uczucie stałego znużenia, poczucie mniejszej wartości, nadmierna pobudliwość nerwowa, obniżenie nastroju, szybkie wyczerpywanie się, nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne. Często pojawiają się zaburzenia snu, subiektywne poczucie osłabienia pamięci, liczne objawy wegetatywne w postaci bólów i zawrotów głowy, dolegliwości układu krążenia, pokarmowego itp. Czasem występują trudności seksualne. W nerwicy histerycznej (histeria) znamienne są konwersje.
Istnieje wiele podziałów nerwicy. Najczęściej przyjmuje się występowanie nerwicy: 1) neurastenicznej (neurastenia), 2) histerycznej, 3) psychastenicznej (psychastenia), 4) depresyjnej, 5) lękowej, 6) nerwicy natręctw, 7) hipochondrycznej.
Najlepsze wyniki dają oddziaływania psychoterapeutyczne począwszy od psychoterapii podtrzymującej do różnego rodzaju psychoterapii grupowej. Leczenie szpitalne jest niezbędne tylko w nielicznych przypadkach najcięższych postaci nerwicy natręctw, depresyjnej czy lękowej. Zwykle wystarczy leczenie ambulatoryjne lub na oddziale dziennym. Zazwyczaj rokowanie jest pomyślne, wiele nerwic ustępuje bez leczenia lub po krótkim leczeniu, wobec jednak częstości występowania nerwic ich leczenie staje się problemem społecznym.
Nerwica natręctw
Nerwica natręctw, nerwica, której głównym objawem są natręctwa ruchowe lub myśli natrętne. Do najczęstszych form należy np. przymus mycia rąk, często kilkadziesiąt lub kilkaset razy dziennie. Czasem nerwica osiąga takie nasilenie, iż uniemożliwia pracę, a nawet wychodzenie z domu. Oporna na leczenie, wymaga długotrwałej terapii szpitalnej, może być przyczyną inwalidztwa. Nieraz łączy się z psychastenicznym lub obsesyjnym typem osobowości.
Nerwica lękowa
Nerwica lękowa, lęk jest osiowym objawem wszystkich nerwic, występuje również w psychozach. W nerwicy lękowej wysuwa się na pierwszy plan. Chory skarży się na uogólniony niepokój, napięcie, stałe poczucie zagrożenia, występują u niego nieuzasadnione obawy o swoją przyszłość, o los najbliższych. Lęk tym różni się od strachu, że w tym ostatnim istnieją rzeczywiste czy też możliwe zagrożenia.
W nerwicy lękowej chory ma obniżoną samoocenę, poczucie mniejszej wartości, stale nastawiony jest na możliwość porażki czy niepowodzenia. Jest przeczulony na punkcie opinii innych, wycofuje się z kontaktów z otoczeniem. Zwykle towarzyszy temu obniżony nastrój. Jednym z objawów mogą być różnego rodzaju fobie, np. wysokości, przebywania w zamkniętym pomieszczeniu, otwartej przestrzeni, jazdy różnymi środkami lokomocji i wiele innych. Niekiedy towarzyszą fobiom również natręctwa. Chory zdaje sobie sprawę z bezsensowności swoich obaw, ale nie jest w stanie zapanować nad nimi.
Czasem w nerwicy lękowej występują stany paniki, z paraliżującym lękiem, z poczuciem krańcowego zagrożenia, silnymi objawami wegetatywnymi, z reakcjami ucieczkowymi. Panika może wystąpić indywidualnie, częściej w całej grupie osób. Nerwica lękowa jest obecnie uważana za najczęstszą postać nerwicy. Głównymi metodami leczenia są psychoterapia indywidualna i grupowa, psychoanaliza. Skuteczne, ale nadużywane środki przeciwlękowe w znacznej mierze mogą doprowadzić do uzależnienia, dlatego powinny być stosowane okresowo i pod stałą kontrolą lekarza.
Nerwica hipochondryczna
Nerwica hipochondryczna, przez niektórych autorów wyróżniona jako osobny rodzaj nerwicy. W obrazie chorobowym górują przesadne skargi na różne dolegliwości somatyczne, przewrażliwienie, skłonność do wyolbrzymiania swoich dolegliwości przy braku etiologicznego podłoża somatycznego. Czasem wywołana jest jatrogennie, przez niewłaściwą postawę lekarza.
Nerwica wegetatywna, narządowa
Nerwica wegetatywna, nerwica narządowa, termin używany nie przez psychiatrów, lecz przez lekarzy ogólnych i internistów. Oznacza zespół objawów wegetatywnych, takich jak: nadmierne pocenie się, kołatanie serca, objawy żołądkowo-jelitowe, czerwienienie się, dermografizm, drżenie rąk, nagłe stany osłabienia czy omdleń, które nie znajdują uzasadnienia w stanie somatycznym.
Objawy wegetatywne są osiowym objawem wszystkich nerwic, nigdy nie występują w izolacji, towarzyszy im zawsze lęk, zaburzenia nastroju, egocentryzm, czasem fobie i natręctwa, drażliwość, wybuchowość.
Czasem używa się jako synonimów określeń: dystonia neurowegetatywna, stygmatyzacja wegetatywna, zespół psychowegetatywny. Równie błędne jest określenie: nerwica narządowa, mające oznaczać objawy dotyczące tylko jednego narządu czy układu, np. nerwica serca, nerwica żołądkowo-jelitowa, itp.
Nerwice pourazowe
Nerwice pourazowe, objawy występujące po urazach somatycznych lub psychicznych. W obrazie chorobowym górują objawy wegetatywne, lęk, uczucie zmęczenia, osłabienia.
1