Temat: Nowotwory złośliwe.
Do najczęściej spotykanych nowotworów złośliwych skóry należą raki skóry wychodzące z naskórka i czerniak złośliwy, rozwijający się z melanocytów. Nowotwory złośliwe wykazują tendencję do wzrostu i naciekania otaczającej tkanki. Niektóre nowotwory mają znaczne zdolności do przerzutów (np. czerniak złośliwy). Inne, np. rak podstawno komórkowy daje przerzuty wyjątkowo rzadko. Rak kolczysto komórkowy wykazuje zróżnicowane zdolności do przerzutów, np. te, które rozwijają się na tle rogowacenia słonecznego dają rzadko przerzuty (1-3%), zaś te, które powstają ze zdrowej skóry, narządów płciowych lub na tle owrzodzeń czy blizn wykazują wysoki stopień zdolności do przerzutów.
Czynniki powodujące powstanie nowotworów złośliwych:
czynniki genetyczne i środowiskowe (np. jasna karnacja)
promieniowanie UVB
promienie jonizujące
substancje chemiczne, tzw. kancerogenne (dziegcie, węglowodory)
Rak podstawnokomórkowy:
Rak podstawno komórkowy rozwija się z komórek podstawnych naskórka lub zewnętrznej pochewki mieszka włosowego, która również jest zbudowana z komórek podstawnych. Wykazuje on zdolność do miejscowego naciekania i destrukcji tkanki. Zwykle nie daje on przerzutów.
Wśród czynników genetycznych istotna rolę odgrywa kolor skóry i jej proces starzenia się. Rak podstawnokomórkowy występuje głównie u ludzi po 40 r.ż., z jasną karnacją, jasnymi włosami, niebieskimi oczami.
Rak ten lokalizuje się na skórze odsłoniętej narażonej na nasłonecznienie. A więc przede wszystkim twarz, tułów, rzadziej owłosiona skóra głowy.
Cechy podstawowe tego raka to grudka lub drobny guzek przejrzysty lub koloru perłowego z licznymi teleangiektazjami na powierzchni. Zmiana powiększa się bardzo wolno.
W zależności od obrazu klinicznego wyróżnia się odmiany:
rak podstawno komórkowy guzkowy lub guzkowo wrzodziejący
jego zaawansowana postać nosi nazwę rak podstawno komórkowego żrącego - owrzodzenie i destrukcja tkanek jest bardzo rozległa i głęboka
rak podstawnokomórkowy powierzchowny, jego odmianą jest rak podstawno komórkowy powierzchowny wieloogniskowy
rak podstawno komórkowy twardzino podobny
rak podstawno komórkowy barwnikowy
rak podstawno komórkowy przerosły
Rokowanie:
wysoka skuteczność leczenia raków podstawnokomórkowych prowadzi do pełnego wyleczenia. Dynamiczny wzrost może powodować rozległe i głębokie zniszczenia, obejmujące nawet tkankę kostna, gałkę oczną, tkankę mózgową. Uszkodzenie naczyń krwionośnych może wywołać krwotoki groźne dla życia. Bardzo rzadko daje odległe przerzuty do narządów wewnętrznych.
Rak kolczysto komórkowy:
Raki te rozwijają się w obrębie nasłonecznionej skóry. W patogenezie istotna rolę odgrywają czynniki:
jasna karnacja, jasne włosy, niebieskie oczy
obecność stanów przedrakowych (rogowacenie słoneczne, rogowacenie białe, róg skórny)
przewlekłe stany zapalne (nie gojące się owrzodzenia, nie leczona gruźlica toczniowa i in.) - rak na tym podłożu wykazuje bardziej złośliwy charakter
przyjmowanie leków immunosupresyjnych po przeszczepie (np. nerki)
Rak kolczysto komórkowy występuje głównie na twarzy, rzadziej grzbiety dłoni, przedramiona (odsłonięte partie skóry). Gdy rozwija się na tle przewlekłych stanów zapalnych, owrzodzeń, blizn może wystąpić wszędzie.
Wyróżniamy trzy kliniczne odmiany:
rak kolczystokomórkowy zrogowaciały - płaskowyniosły lub kopulasty guzek o suchej, nierównej powierzchni złożonej z nawarstwień rogowych. Najczęściej występuje na twarzy, na dolej wardze, rzadziej an tułowiu, dystalnych częściach kończyn. Powstaje z ognisk rogowacenia słonecznego.
rak kolczystokomórkowy bujający - guz o dużej, nierównej, sączącej powierzchni z surowiczą lub ropną wydzieliną.
rak kolczysto komórkowy wrzodziejący
rak brodawkujący - jest szczególną odmianą raka kolczysto komórkowego - ma charakter płasko-wyniosłego ogniska lub guza o nierównej, bujającej i brodawkującej powierzchni. Nie ma skłonności do rozpadu.
Rokowanie:
Raki rozwijające się z przewlekłych owrzodzeń, przetok, blizn, przewlekłych stanów zapalnych (gruźlica toczniowa) wykazują większa zdolność do przerzutów (20-30%). Raki kolczystokomórkowe rozwijające się z ognisk rogowacenia słonecznego cechują się powolnym wzrostem i minimalnymi zdolnościami do przerzutów (3-6%). Raki kolczystokomórkowe zlokalizowane na błonach śluzowych maja przebieg i rokowanie jak raki kolczystokomórkowe skóry, wywodzące się z innych stanów niż rogowacenia słoneczne.
Czerniak złośliwy (Melanoma malignum).
Czerniak złośliwy rozwija się z melanocytów naskórka lub znamionowych komórek melanocytarnych w naskórku lub skórze właściwej. Występowanie:
90% przypadków - na powłokach skórnych
rzadko: gałka oczna, opony mózgowe, jama ustna.
Jest nowotworem o wysokim stopniu złośliwości. Złośliwość czerniaka wynika z cech biologicznych , zdolności do przerzutów już przy dostępie do powierzchownej sieci naczyń skóry, zdolności do naciekania w głąb i w szerz. Stopień złośliwości wyrażający się zdolnością do przerzutów jest uzależniony od głębokości naciekania skóry właściwej.
Wyróżnia się cztery odmiany czerniaka:
- czerniak wywodzący się ze złośliwej plamy soczewicowatej - objawem transformacji jest pojawienie się guzka, który wolno powiększa się i przybiera ciemniejsze zabarwienie.
- czerniak szerzący się powierzchownie - najczęstsza postać czerniaka. Występuje na tułowiu u mężczyzn i kończynach dolnych u kobiet. Cechą charakterystyczna jest różnorodność zabarwienia powierzchni zmiany, od czarnego, przez ciemnobrązową, jasny brąz, jak również obecność odbarwień. W obrębie blaszki pojawia się guzek -objaw transformacji. Okres wzrostu od kilku do 20 lat.
- czerniak guzkowy - ma charakter guzka, który powiększa się pionowo i poziomo. Lokalizuje się głównie na głowie i tułowiu. Powierzchnia staje się nadżerkowa i sącząca w miarę wzrostu. Wykazuje największą złośliwość.
- czerniak umiejscowiony na częściach akralnych - występuje na dłoniach, podeszwach stóp, na palcach i paluchu. Może rozpocząć się jako pigmentowa plamka płytki paznokciowej (10% wszystkich przypadków czerniaka).
W praktycznej ocenie histopatologicznej stosuje się równocześnie dwa podziały klasyfikacyjne:
podział i skala Breslowa - ocena głębokości nacieku:
T1 - 0,75 mm lub mniej
T2 - 0,76 do 1,5 mm
T3 - 1,51 do 3,0 mm
T4 - powyżej 3,0 mm
podział Clarka:
I - zajęcie naskórka
II - zajęcie górnych partii warstwy brodawkowatej
III - zajęcie całej warstwy brodawkowatej
IV - zajęcie warstwy siateczkowatej
V - penetracja do tkanki podskórnej
Rokowanie:
Rokowanie zależy o wczesnej diagnostyki. Czerniak leczony w fazie T1 daje 100% gwarancji wyleczenia. Dobrze też rokują zmiany o głębokości naciekania do 1,5 mm. Gorzej rokuje przenikanie nacieku na głębokość między 1,5 a 3 mm. Źle rokuje naciekanie powyżej 3 mm. Rokowanie pogarsza obecność przerzutów do węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych.
1