TRZY ZNACZENIA TREŚCIOWO - ZAKRESOWE POJĘCIA WYCHOWANIE:
SZEROKIE - „Poprzez wychowanie rozumie wszystkie rodzaje działań społecznych, które charakteryzują się następującymi właściwościami, cechami konstytutywnymi: akomodacją, aproksymacją oraz indoktrynacją.” De Tchorzewski
Akomodacja - przystosowanie jednostek bądź grup do zastanych warunków i wymagań społecznych
Aproksymacja - przybliżanie jednostkom ich możliwości oraz form zachowań, które przyjmują postać określonych powinności, jakich dopełniać powinien człowiek przynależący do określonej społeczności
Indoktrynacja - systematyczny i zorganizowany wpływ na poglądy i przekonania jednostek bądź grup.
Szerokie ujęcie wychowania jest dość niebezpieczne i łatwo może wprowadzić dezorientację, ponieważ mieści w sobie wszelakie oddziaływania człowieka na człowieka, co nie zawsze posiada aspekty pozytywnych wpływów rozwoju jednostki, jej wzrostu moralnego. (Konarzewski)
WĄSKIE - aspekt teleologiczny (musi być wyraźnie określony cel) i prakseologiczny (musi być wyraźnie określony rodzaj działalności wychowawczej), np.: De Tchorzewski:
„ Wychowanie to byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach którego podmiot wychowujący, kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu osiągnąć wzrost własnej tożsamości”
aspekt teleologiczny: osiągnięcie wzrostu tożsamości przez podmiot wychowywany
aspekt prakseologiczny: dwustronna, dwukierunkowa, dynamiczna relacja międzypodmiotowa.
Źródłem dla tej koncepcji jest uniwersalistyczna filozofia arystotelesowsko - tomistyczna: czynniki sprawcze:
- czynnik podmiotowy: podmiot wychowujący (działający - Filek) oraz podmiot wychowywany (doznający - Filek)
- czynnik dobra
Bonum unite - dobro pożyteczne
Bonum defectabile - dobro przyjemne
Bonum honestam - dobro godziwe, zacne
Wyjaśnienie definicji De Tchorzewskiego przez d. Zająca:
Podmiot wychowujący (działający, nauczyciel) przyczynia się do ukazywania podmiotowi wychowywanemu określonych wartości, a podmiot wychowywany, w sposób wolny i świadomy, włącza te wartości do swojego indywidualnego systemu wartości i w ten sposób kształtuje własną osobowość.
TO NIE JEST ODDZIAŁYWNIE!
Wychowanie polega na tym, że działanie podmiotu wychowującego wywołuje współdoznawanie podmiotu wychowywanego, a ten z racji swojej aktywności odwzajemnia się działaniem na podmiot wychowujący. Istotą wychowania jako bytu społecznego jest wychowanie - współdziałanie i doznawanie współ podmiotu wychowującego i wychowywanego.

NAJWĘŻSZE
Tego rodzaju definicje były stosowane w systemach totalitarnych, np.: Muszyński: „zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno - wolicjonalną osobowości człowieka”
AMBIWALENTNOŚĆ WYCHOWANIA:
Ambiwalentność wychowania - dwuznaczność, dwuwartościowość, przeciwstawność.
Przejawy ambiwalencji:
Wychowanie może być środkiem zniewolenia człowieka <> Wychowanie może być środkiem wyzwalania człowieka
Wychowanie może być dialogiem <>Wychowanie może być monologiem
Spotkanie dwóch wolności: uczeń - nauczyciel Walka nauczyciela z uczniem
Wspólnota działania nauczyciela z uczniem Jednostronna aplikacja zewnętrznych celów kulturowych
Przezwyciężyć ambiwalentność wychowania to wyzwolić wychowanie, to dojść do pedagogiki humanistycznej. Trzeba podjąć walkę o nowy kształt wychowania (odejść od przymusu w kierunku tworzenia wspólnotowych więzi interpersonalnych) oraz zmienić, przekształcić kwalifikacje nauczycielskie - nauczyciel ma stać się doradcą dzieci, animatorem, terapeutą, artystą w dziele edukacji. Podstawowe środki wychowania dla nauczyciela to: wolność i odpowiedzialność.

---