|
są to mieszaniny ciał stałych złożonych z jednego lub kilku składników mających właściwości gaśnicze, które stanowią bazę proszków oraz dodatków, których celem jest nadanie sproszkowanej bazie odpowiednich właściwości techniczno-użytkowych, takich jak: płynność, odporność na zbrylenie, higroskopijność itp.
Proszki możemy podzielić na dwa sposoby:
- ze względu na zastosowane surowce (np. proszek fosforanowy, węglanowy, mocznikowy, chlorowy, potasowy i inne);
- ze względu na zastosowanie do gaszenia odpowiednich grup pożarów (pożary A - pożary ciał stałych palących się z udziałem żarzenia ; pożary B - pożary cieczy ; pożary C - pożary gazów ; pożary D - pożary metali).
A więc proszek "ABC" ma zastosowanie do gaszenia pożarów ciał stałych, cieczy i gazów, a proszek "D" stosuje się do gaszenia metali. W symbolu proszku może także wystąpić w dolnym indeksie litera "E" (np.BCE). Jeżeli przy indeksie "E" nie ma wartości, oznacza to, że proszek taki może być stosowany do gaszenia pożarów urządzeń pod napięciem bez ograniczenia górnej wartości tego napięcia. Jeżeli natomiast obok litery "E" jest podana jakaś wartość np.ABCE-100 to wskazuje ona, do jakiego napięcia można gasić danym proszkiem pożar, w zasięgu którego znajduje się urządzenie będące pod napięciem.
Prawie wszystkie proszki przyspieszają w znacznym stopniu niszczenie pian gaśniczych, kwas stearynowy i jego sole. Niektórzy producenci stosują, zamiast kwasu stearynowego bądź jego soli, inne środki hydrofobujące, np. silikony. Proszki gaśnicze zawierające silikony niszczą pianę gaśniczą znacznie słabiej i nia ma obaw, że ugaszony proszkiem pożar a następnie zabezpieczony przed ponownym rozpaleniem, przy pomocy piany, nie spowoduje jej zniszczenia. Proszki które nie niszczą piany (są z nią zgodne) oznacza się symbolem "Sv" (np. ABCE - Sv).
Skład chemiczny surowca stanowi zasadniczy element proszku gaśniczego, jednak walory techniczno-użytkowe uzyskują proszki dzięki odpowiedniej technologii i dodatkom, które zapewniają im trwałość w czasie przechowywania, zabezpieczają przed wilgocią i nadmiernemu osadzaniu się oraz nadają sypkość umożliwiającą przetłaczanie ich przez przewody o długości osiągającej nieraz kilkadziesiąt metrów.
Nowoczesne proszki gaśnicze muszą spełniać określone wysokie wymagania, do których należy:
- wysoka efektywność gaśnicza wynikająca z właściwości chemicznych i stopnia rozdrobnienia,
- zdolność do przepływania proszku przez przewody rurowe i węże pożarnicze i zdolność do wytwarzania jednorodnego obłoku gaśniczego proszku,
- zdolność do długotrwałego przechowywania bez negatywnych zmian,
- odporność na działanie wilgoci zawartej w powietrzu,
- odporność na zmiany temperatury i możliwość stosowania w ekstremalnych warunkach atmosferycznych i termicznych,
- mała toksyczność,
- brak działania korozyjnego,
- niskie przewodnictwo elektryczne,
- niska zagęszczalność,
- zgodność reakcji z pianami gaśniczymi,
- możliwie niska cena wytwarzania.
Właściwości gaśnicze proszków polegają na:
- dezaktywacji wolnych rodników i przerwaniu łańcuchowej reakcji spalania,
- niskiej temperaturze topnienia powodującej szybkie przejście proszku w stan cieczy i "oblepianie" powierzchni palącego się ciała, nie dopuszczając tym samym powietrza,
- obecność chmury rozdrobnionego proszku nad powierzchnią palącego się ciała i spowodowaniu zmniejszania zawartości tlenu w otoczeniu,
- mechanicznemu zdmuchnięciu płomieni strumieniem proszku rzuconego pod ciśnieniem.
W ramach neutralizacji wstępnej stosowane są następujące techniki:
- rozcieńczanie
- chemiczna neutralizacja
Neutralizacja poprzez rozcieńczanie polega na zmniejszaniu stężenia substancji niebezpiecznej poprzez jej rozproszenie w rozcieńczalniku.
Na terenie akcji najczęściej dostępnym rozcieńczalnikiem jest woda i głównie o niej będziemy myśleli przy omawianiu tej metody. Rozcieńczanie w praktyce wykonane jest przy użyciu rozproszonego strumienia wody podawanego z prądownicy wodnej. Zaletą tej metody jest szybkość i ekonomiczność wykonania. Woda jest powszechnie dostępna, nie wymaga stosowania specjalistycznego sprzętu. Praktycznie w warunkach polowych rozproszony prąd wody jest wystarczającym rozwiązaniem dla osiągnięcia właściwego celu.
Wadą tej metody jest ograniczenie w stosowaniu, wynikające z możliwości wystąpienia reakcji chemicznej wody z określonym związkiem chemicznym. W większości przypadków powstałe związki będą szkodliwe dla środowiska, należy wtedy zastosować na twardym podłożu rękawy sorpcyjne wypełnione granulatem lub włókniny, a na nieutwardzonym podłożu po prostu tej metody nie należy stosować. Pamiętajmy, że zastosowanie wody obniża stężenie związku chemicznego, lecz nie zmienia go pod względem jego składu.
Neutralizacja chemiczna to najogólniej rzecz biorąc proces zobojętniania. Najczęściej w układzie chemicznym spotykamy neutralizacje w postaci reakcji wzajemnego oddziaływania zasady i kwasu, w wyniku której powstaje obojętna sól i woda.
Roztwory neutralizujące są wodnymi roztworami związków chemicznych wchodzącymi w reakcję ze skażeniami, w wyniku której następuje ich neutralizacja. Poziom neutralizacji może być różny tzn. że agresywność związku chemicznego może być sprowadzona do zera lub znacznie ograniczona. Zależy to między innymi od ilości podanego neutralizatora w stosunku do ilości związku chemicznego, temperatury i czasu reakcji zachodzącej między obydwoma związkami.
5% roztwór Na2CO3 (węglan sodowy) + 5% Na3PO4 (fosforan sodu)
- kwasy nieorganiczne
- odpady procesu przeróbki metali
- rozpuszczalniki i związki organiczne takie jak: trójchloroetylen, chloroform, trójchloroetan i toluen
- dwufenyle polichlorowane i polibromowane
- materiały chorobotwórcze
10% roztwór Ca(ClO)2 (podchloryn wapnia)
- metale cięzkie: rtęć, ołów, kadm, itp.
- pestycydy, chlorowane fenole, środki chwastobójcze, dwufenole polichlorowane
- cyjanki, amoniak i inne niekwaśne i nieorganiczne odpady
- materiały chorobotwórcze
5% roztwór Na3PO4 (fosforan sodu)
- rozpuszczalniki i związki organiczne takie jak: trójchloroetylen, chloroform, trójchloroetan i toluen
- dwufenyle polichlorowane i polibromowane
- oleje natłuszczone i inne odpady nie skażone pestycydami
1% roztwór HCl (kwas solny)
- nieorganiczne zasady (wodorotlenki)
- alkaliczne i żrące odpady
wodne roztwory detergentu (najlepiej domowego użytku takie jak: mydła, płyny, proszki do prania, możemy także wykożystać roztwór środka pianotwórczego)
- materiały radioaktywne
W celu neutralizacji możemy również zastosować następujące związki chemiczne:
podchloryn sodu - jest to płyn o barwie żółtej do seledynowej. Stosuje się go do neutralizacji cyjanków (organicznych i nieorganicznych). Jest on silnym utleniaczem, który w normalnych warunkach rozkłada się z wydzielaniem tlenu, a w temperaturze 70C rozkłada się wybuchowo. Pod wpływem kwasu rozkłada się z wydzielaniem chloru. W przypadku rozlania cyjanków organicznych należy miejsca skażone polać technicznym podchlorynem sodu. Stosować nadmiar podchlorynu. W czasie przebiegu reakcji sprawdzić pH środowiska przy pomocy papierka lakmusowego. Papierek powinien zabarwić się na kolor ciemno niebieski. Korektę przeprowadzić przy pomocy roztworu wapna gaszonego. Zakończenie neutralizacji - sprawdzić papierkiem jednoskrobiowym - powinien zabarwić się na kolor jasno niebieski.
W przypadku rozsypania cyjanków nieorganicznych, należy cyjanki zebrać do hoboków, a miejsce skażone neutralizować jak przy cyjankach organicznych. Przybliżony czas trwania reakcji to 3-4 godziny. Podchloryn sodu działa drażniąco na skórę. Osoby biorące udział w akcji ratowniczej lub w likwidacji awarii muszą być wyposażone w maski przeciwgazowe z pochłaniaczem na HCN oraz gazoszczelne ubranie przeciwgazowe.
kwaśny węglan sodu - stosuje się do neutralizacji kwasów. W przypadku rozlania kwasu, miejsca skażone posypypać kwaśnym ęglanem sodu i polać obficie wodą. Osoby biorące udział w akcji ratowniczej lub w likwidacji zdarzenia muszą być wyposażone w aparaty ODO oraz gazoszczelne ubrania ochronne.
żel krzemowy - netralizator czteroetylku ołowiu (UWAGA!!! niszczy odzież gumową). W przypadku rozlania czteroetylku ołowiu lub płynu etylowego należy zasypać ciecz żelem krzemowym i dkładnie zebrać do hoboka. Osoby biorące udział w akcji ratowniczej lub w likwidacji zdarzenia muszą być wyposażone w aparaty ODO oraz gazoszczelne ubrania ochronne.
tiosiarczan sodu (antychlor) - neutralizuje chlor i fluor. Roztwór tiosiarczanu sodu może być stosowany jako neutralizator przy wyciekach małych ilości chloru. Miejsce wycieku chloru polewać obficie tiosiarczanem sodu lub obłożyć tamponem nasyconym tym roztworem.
Osoby biorące udział w akcji ratowniczej lub w likwidacji zdarzenia muszą być wyposażone w aparaty ODO oraz kwasoodporne ubrania ochronne.
wapno gaszone - neutralizator kwasu fluorowodorowego, siarkowego, dwutlenku siarki i siarczanu dwumetylu. W przypadku rozlania wymienionych substancji, miejsca skażone polać mlekiem wapiennym lub posypać wapnem gaszonym i polać obficie wodą.
Osoby biorące udział w akcji ratowniczej lub w likwidacji zdarzenia muszą być wyposażone w aparaty ODO oraz gazoszczelne ubrania ochronne.
siarczan sodu - neutralizuje związki baru. W przypadku rozsypania związków baru należy teren skażony polać obficie roztworem siarczanu sodu.
Osoby biorące udział w akcji ratowniczej lub w likwidacji zdarzenia muszą być wyposażone w aparaty ODO oraz gazoszczelne ubrania ochronne.
SORPCJA - jest to pochłanianie gazów, par, cieczy i ciał rozpuszczonych lub znajdujących się w cieczy przez porowate ciała stałe. Jeśli sorpcja polega na utworzeniu cienkiej cząsteczkowej warstwy na powierzchni sorbenta, mówimy o adsorpcji, jeśli zaś substancja pochłaniana przenika w głąb sorbenta, mówimy o absorpcji. Gdy oba te zjawiska nakładają się, to jest to sorpcja. Sorpcja oleju to zjawisko pochłaniania jego cząstek przez porowate ciała stałe. Cząstki oleju wnikają głęboko w mikrokanały i przyklejają się do ich ścianek. Dzięki temu efektywnie wykorzystywana jest cała objętość użytego sorbentu. Tak jest w teorii, w praktyce jednak mikrokanały, o których mowa zatykają się cząstkami stałymi obecnymi w oleju lub samym olejem, jeśli jego lepkość jest zbyt duża. W czasie mrozów woda obecna w mikrokanałach zamarza i zapora traci swe sorpcyjne własności.
Sorbenty są to ciała zdolne do wchłaniania pewnej ograniczonej ilości substancji zanieczyszczającej środowisko. Najczęściej używane przy usuwaniu węglowodorów ze środowiska wodnego oraz z podłoża stałego (np. z asfaltu). Sorbentami olejów i chemikaliów są materiały pochodzenia naturalnego i syntetycznego, organicznego i nieorganicznego, posiadające zdolność zatrzymywania toksycznych mediów na zewnątrz swojej powierzchni lub wewnątrz przestrzeni porów.
Podział sorbentów:
a. Sorbenty pochodzenia organicznego:
NATURALNE, do których zaliczamy:
» słoma zbożowa,
» siano,
» trzcina,
» trociny,
» torf,
» otręby zbożowe,
» sieczka zbożowa,
» zmielona kora drzew,
» wysuszone liście oraz igliwie drzew iglastych,
» zmielone kolby kukurydzy itp.
SYNTETYCZNE, do których zaliczamy:
» pianki poliuretanowe,
» pianki mocznikowo - formaldehydowe,
» pianki polieterowe,
» włókna nylonowe,
» włókna polipropranowe,
» włókna polistyrenowe ,
» włókna polipropylenowe,
» strużyny polistyrenowe,
» strużyny politereftalanowoetylenowe i inne.
Syntetyczne sorbenty organiczne otrzymuje się w wyniku polimeryzacji, polikondensacji, poliaddycji oraz przekształcania istniejących już produktów chemicznych, np.: przez zmielenie na wióry zużytych opon samochodowych. Tego rodzaju sorbentom nadaje się zwykle postać pianek i włókien, ale również wykorzystywane są strzępki, granulki, wióry i pyły. Dają się z łatwością przygotować w najbardziej pożądanych postaciach, to jest mat, taśm, zapór, poduszek, kostek i sznurów.
b. Sorbenty pochodzenia nieorganicznego:
PŁYWAJĄCE, do których zaliczamy:
» wełna szklana,
» wełna mineralna,
» pumeks (spieniona masa szklana).
TONĄCE, do których zaliczamy:
» wernikult,
» łupana mika,
» popiół,
» węglan wapnia,
» glina,
» diatomit,
» piasek,
» tlenek wapnia,
» zeolity,
» cement itp.
Sorbenty pływające i tonące stosowane są również na gruntach natomiast przy skażeniach wód można stosować jedynie sorbenty pływające.
Sorbenty specjalnego przeznaczenia to:
» Uni - safe,
» Ekoperl 66,
» Ekoperl 99,
» Exsorbet,
» Sorbent Compact,
» Zugol,
» Oil - dry.
W/w sorbenty powstają w wyniku bardzo skomplikowanych i złożonych procesów chemicznych. Uniwersalność, łatwość stosowania oraz niszczenia po użyciu powoduje, że stosowane są do przeróżnych akcji związanych z ratownictwem chemiczno-ekologicznym zarówno na gruntach jak i wodach.
Podział sorbentów w/g przeznaczenia:
1. sorbenty uniwersalne:
» Uni - safe,
» Exsorbet,
» Chem - sorb,
» Sorbent Compact.
2. sorbenty do kwasów i ługów:
» Ekoperl 99,
» Dynusorb acidsafe.
3. sorbenty do substancji ropopochodnych:
» Ekoperl 66,
» Ekoperl 33,
» włókniny sorpcyjne,
» sorbenty pochodzenia organicznego,
» sorbenty pochodzenia nieorganicznego.
DOBÓR SORBENTÓW
Przy doborze sorbentów do określonych zastosowań pomocne są kryteria praktyczne takie jak:
1. Chłonność sorbentu - parametr ten jest teoretyczną miarą praktycznej przydatności sorbentu. Jest to stosunek masy wchłoniętego oleju do masy luźnego sorbentu, który go wchłonął.
2. Efektywność wykorzystania - rozumiana jako stosunek ciężaru zebranego oleju do faktycznie zużytego sorbentu. Wskaźnik ten w odniesieniu do sorbentów używanych luzem jest miarą poprawności dawkowania, w przypadku przetworzonych form sorbentów (maty, poduszki, zapory) efektywność wykorzystania jest miarą ich przydatności do przewidywanych warunków rozlewu.
3. Zatrzymywanie oleju - która to cecha umożliwia ocenę zagrożenia wtórnym skażeniem środowiska w skutek uwalniania się związanego pierwotnie oleju (np. pod wpływem temperatury otoczenia lub składowania w warstwach).
4. Pływalność - bardzo ważny parametr przy usuwaniu skutków rozlewisk oleju w wodzie, mniejsze natomiast ma znaczenie na lądzie. Sorbenty naturalne wykazują zdolność do tonięcia z upływem czasu, więc wymagają stosowania elementów wypornościowych (np. samopływalnych komór sorpcyjnych). Sorbenty syntetyczne nie wykazują skłonności do tonięcia i nie muszą mieć pływaków.
5. Oddziaływanie na środowisko. Sorbenty lub ich mieszaniny z olejami nie mogą rozpuszczać się przy kontakcie z wodą, tworzyć zawiesin, tonąć, uwalniać toksycznych związków.
6. Możliwość utylizacji sorbentu nasyconego - umożliwia ona określenie stopnia trudności w rozwiązaniu problemu zużytego sorbentu. Optymalnym rozwiązaniem jest spalanie zaolejonych, wilgotnych sorbentów na miejscu działań. Proces spalania nie powinien jednak wywołać ani nadmiernego zadymienia atmosfery, ani też uwalniania lotnych, toksycznych związków.
7. Dostępność - kryterium to ma istotne znaczenie przy dużych rozlewach olejowych. Dostępność znacznych ilości sorbentów w rejonie pola operacyjnego obniża znacznie koszty działań (transport zaopatrzeniowy).
|
|
|