CO TO JEST ZDROWIE? Samodzielne, aktywne i twórcze życie bez chorób i niepełnej sprawności, a nawet wraz z chorobą i niepełną sprawnością, jeśli nie udało się ich wyeliminować. CHOROBA Odchylenie od stanu normalnego (norm fizjologicznych) w zakresie dających się zaobserwować funkcji organizmu lub wystąpienie objawów uważanych przez klinicystów za patologiczne (definicja z biologicznego punktu widzenia). CO TO ZNACZY „PUBLICZNE” ? EWOLUCJA KONCEPCJI ZDROWIA A) model mechanistyczno-redukcjonistyczny - „maszyna do naprawy”, w oparciu o rozwój nauk ścisłych B) model holistyczny - uwzględnienie czynników społecznych - na obszar medycyny wkraczają nauki społeczne (socjologia, psychologia, ekonomia) i ekologia DEFINICJA ZDROWIA (WHO): Zdrowie to kompletny, fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan człowieka DOBROSTAN Pojęcie dobrostanu integruje wszystkie komponenty zdrowia - fizyczne, społeczne, umysłowe, emocjonalne i duchowe - na każdym poziomie zdrowia lub choroby i w konsekwencji przyczyniło się do określania i pomiaru zdrowia w kategoriach jakości. CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE *czynniki genetyczne - 20 % *ochrona zdrowia - 10-15% *środowisko 20% *styl życia 50-60% WYDATKI NA OPIEKĘ ZDROWOTNĄ (1984) *opieka szpitalna - 40% *badania medyczne - 6% *inne - 9% *domy opieki - 8% *leki - 8% *leczenie stomatologiczne - 6% *usługi lekarskie - 19% *programy profilaktyczne - 4%
Zdrowie publiczne historycznie wywodzi się z medycyny społecznej. Zdrowie publiczne to pojęcie szersze niż medycyna społeczna. Dzięki interdyscyplinarnemu wykorzystaniu i zintegrowaniu możliwości wielu nauk powstała nowoczesna odpowiadająca potrzebom społecznym nauka o zdrowiu publicznym. lub krótko: Zdrowie publiczne to zorganizowany wysiłek społeczeństwa na rzecz ochrony, promowania i przywracania zdrowia ludziom. (1975)
W szerokim znaczeniu zdrowie publiczne obejmuje (WHO, 1973 r.):
EPIDEMIOLOGIA Nauka, która zajmuje się badaniem czynników wywierających wpływ na stan ludności i jej zdrowie. EPI = na, nad DEMOS = ludność LOGOS = nauka
Epidemiologia to nauka o rozpowszechnianiu, czyli o częstości występowania i rozmieszczenia chorób, inwalidztwa, zgonów i ewentualnie innych zjawisk biologicznych w populacjach ludzkich oraz o czynnikach wpływających na ich rozmieszczenie lub warunkujących ich występowanie. - J. Kostrzewski
Podejście epidemiologiczne polegające na opisie naturalnej historii choroby w populacji skupia uwagę na współuczestnictwie trzech głównych elementów odpowiedzialnych za wystąpienie choroby: * Czynników gospodarza, * Swoistych czynników chorobotwórczych, * Środowiska JAKIE NAUKI WSPÓŁTWORZĄ ZDROWIE PUBLICZNE ? 1. Polityka społeczna 2. Ekonomia 3. Informatyka medyczna 4. Higiena 5. Epidemiologia 6. Teoria organizacji 7. Demografia 8. Pedagogika 9. Socjologia 10. Psychologia 11. Etyka 12. Prawo 13. Administracja
Metodologia działań w zakresie zdrowia publicznego w najbardziej ogólnym i globalnym ujęciu obejmować winna następujące etapy: 1. Analiza Sytuacji 2. Identyfikacja potrzeb 3. Określenie priorytetów 4. Identyfikacja zbiorowości mającej potrzeby 5. Określenie celów 6. Ustalenie strategii działań 7. Uruchomienie zasobów 8. Realizacja 9. Ewaluacja 10. Refleksja do dalszych działań Działania na rzecz ochrony zdrowia ogółu ludności 1. Monitorowanie stanu zdrowia oraz określanie potrzeb zdrowotnych ludności, 2. Identyfikacja i zwalczanie czynników ryzyka zdrowotnego w środowisku, miejscu zamieszkania, pracy, nauki oraz w placówkach służby zdrowia, 3. Zapobieganie wypadkom i urazom, zapewnienie pomocy ofiarom klęsk żywiołowych, 4. Zapewnienie nadzoru epidemiologicznego, 5. Promowanie zdrowego stylu życia, za szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży, 6. Kształcenie i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego personelu medycznego, 7. Zapewnienie jednolitych regulacji prawnych dotyczących systemu organizacji, finansowania i zarzadzania placówkami opieki medycznej, 8. Monitorowanie jakości świadczeń medycznych, 9. Ocena sytuacji zdrowotnej kraju na tle porównań międzynarodowych, Działania na rzecz ochrony zdrowia indywidualnych osób 1. Zapewnienie pełnej dostępności szczepień ochronnych, wczesnego wykrywania i leczenia chorób zakaźnych, 2. Zapewnienie pełnej dostępności pomocy medycznej dla bezrobotnych, bezdomnych i innych grup wykluczonych, 3. Objęcie niezbędnym zakresem w pełni bezpłatnych świadczeń leczniczych wybranych chorób o znaczeniu społecznym, uzależnień, AIDS, gruźlicy, chorób wenerycznych, cukrzycy, etc. 4. Objęcie badaniami skriningowymi i czynnym poradnictwem grup wysokiego ryzyka zachorowania na wybrane choroby o znaczeniu społecznym, Nadzór merytoryczny i pomoc finansowa dla instytucji charytatywnych Grupy czynników kształtujących stan zdrowia jednostki i populacji A) Czynniki środowiska naturalnego (geograficznego), B) Czynniki demograficzne, C) Czynniki społeczno-ekeonomiczne, D) Czynniki psychologiczno-kulturowe, E) Czynniki polityczno-administracyjne, F) Czynniki związane z organizacją i funkcjonowaniem systemu opieki zdrowotnej. ZAPOBIEGANIE, PREWENCJA, PROFILAKTYKA Zapobieganie I-szej fazy jest przeciwdziałaniem powstawaniu choroby przez zwiększenie odporności osobniczej na zachorowania lub zmniejszenie ekspozycji osób wrażliwych na czynniki szkodliwe. Zapobieganie II-fazy (w stadium przedklinicznym choroby) polega na możliwie wczesnym wykrywaniu choroby i jej skutecznym leczeniu. Zapobieganie III-fazy (w stadium zaawansowanym choroby) zmierza do przywrócenia choremu pełnego zdrowia lub całkowitej sprawności czynnościowej.
Prewencja = profilaktyka Pierwotna (I-szej fazy) - obejmuje działania nastawione na umacnianie zdrowia, np. szczepienia ochronne, promowanie zdrowego stylu życia, Wtórna (II-fazy) - działania nastawione na wykrywanie chorób i ich przyczyn np. badania przeglądowe, Wtórna (III-fazy) - działania wobec samej choroby, która zaistniała, przeciwdziałanie powikłaniom, kalectwu etc. ZDROWOTNOŚĆ POPLUACJI DEFINICJE WSPÓŁCZYNNIKÓW Umieralność, Zapadalność, Chorobowość, Śmiertelność, Umieralność niemowląt, Umieralność noworodków
Ogólny współczynnik umieralności Obliczamy zwykle dla zgonów z powodu poszczególnych chorób zarejestrowanych na danym terenie w ciągu roku. (Liczba wszystkich zgonów w analizowanym okresie na danym terenie / Liczba osób w populacji w analizowanym okresie na danym terenie) x C
Współczynnik zachorowalności Określa liczbę nowych zachorowań, które wystąpiły w danym okresie w stosunku do średniej liczby ludności narażonej na ryzyko zachorowania (Liczba nowych zachorowań w danym okresie / Populacja osób narażonych na ryzyko zachorowania) x C
Współczynnik chorobowości Określa całkowitą liczbę osób, które chorowały w danym okresie, w stosunku do średniej liczby ludności narażonej na ryzyko zachorowania. (Liczba osób chorych w danym okresie / Populacja osób narażonych na ryzyko zachorowania) x C
Współczynnik śmiertelności przedstawia odsetek zgonów na dana chorobę w stosunku do ogólnej liczby zachorowań; jest miarą częstości zgonów z powodu danej choroby do populacji chorych na tę chorobę (Liczba zgonów na daną chorobę / Populacja osób chorych na daną chorobę) x 100%
Współczynnik umieralności niemowląt (Zgony dzieci do 1 roku życia w danym roku / Urodzenia żywe w danym roku) x 1000
Współczynnik umieralności noworodków (Zgony dzieci do w ciągu pierwszego miesiąca życia / Liczba żywych urodzeń w danym okresie czasu) x 1000
|