EKONOMIKA OCHRONY ŚRODOWISKA VI 04/04/05

Determinanty przemian w gosp. wodnej:

1. wieloletnie zaniedbania gosp. wodnej i związana z tym degradacja środowiska

2. wymogi i standardy UE

3. bezwzględna potrzeba stosowania polityki ekorozwoju

4. infrastrukturalny charakter gosp. wodnej warunkujący możliwości przemian w całej gospodarce narodowej

Aby gospodarka narodowa mogła dobrze funkcjonować musi mieć odpowiednią infrastrukturę wodną, oznacza to, że pierwszymi inwestycjami muszą być inwestycje związane z gosp. wodną.

Tendencje europejskie wyrażają:

1. bezwzględną konieczność gosp. zasobami wodnymi w ich aspekcie ilościowym i jakościowym w układzie wyodrębnionych dorzeczy

2. potrzebę decentralizacji i uspołecznienia procesu zarządzania gosp. wodną

3. konieczność pozostawienia decyzji strategicznych i odpowiednich środków finansowania w gestii władz centralnych

4. zasadność utrzymania ustawowej kontroli i nadzoru adm. państwowej nad ogółem zasobów wodnych w kraju

5. potrzebę co raz szerszego wykorzystywania mechanizmów rynkowych w procesach gosp. zasobami wodnymi

Ochrona gleby

Gleba- przypowierzchniowa część kory Ziemi, na której jedynie może wstępować życie roślin.

Ochrona gleby wymaga racjonalnego nią gospodarowania zarówno w aspekcie

1. ilościowym- ozn. Dyrektywę niewykorzystywania najbardziej żyznych gruntów rolnych i leśnych dla celów innych niż uprawa roślin, a także odzyskiwania gruntów rolnych

2. jakościowym- ozn. Przeciwdziałanie procesom degradacji gleb, które dokonują się podczas:

• erozji gleb

• przesuszenia

• podtopienia

• nadmiernej chemizacji (jako skutek stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin oraz zaśmiecania Ziemi różnymi odpadami)

Podstawowe zabiegi ochronne:

• zalesianie terenów piaszczystych oraz tworzenie pasów leśnych wiatroochronnych, a także stokowych progów izolacyjnych

• stosowanie chemicznych stabilizatorów glebowych (zlepiają one poszczególne cząstki gleby)

• stosowanie właściwej agrotechniki tzn.

• właściwy płodozmian

• właściwe nawożenie

• odpowiednia technika orania gruntów

• kształtowanie odpowiednich stosunków wodnych (nawadnianie oraz osuszanie)

- rekultywacja gruntów zniszczonych

• zabiegi techniczne

• zabiegi biologiczne

• zabiegi chemiczne

Udział powierzchni gleb zdegradowanych:

*w stopniu bardzo dużym i dużym wynosi 0,5% powierzchni kraju

*w stopniu średnim i małym wynosi 2,2% powierzchni kraju

Zagrożonych degradacją jest 12,7% powierzchni kraju

OCHRONA I KSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW ODNAWIALNYCH BIOLOGICZNYCH

• regulowana wieloma aktami prawnymi min.

• ustawa o ochronie przyrody z 16 X 1991r (ze zmianami)

• ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z 31 I 1980r. (wielokrotnie nowelizowana)

• również liczne rozporządzenia

Wśród odnawialnych zasobów biologicznych specjalne miejsce zajmują lasy. Pełnią one funkcje:

1. produkcyjne (są źródłem surowców i opału)

2. pozaprodukcyjne:

• regulacja klimatu

• wzbogacenie atmosfery w tlen

• ochrona przed wiatrami

• wchłanianie zanieczyszczeń

• miejsce wypoczynku dla człowieka

Polska jest krajem o tzw. średniej lesistości, lasy stanowią ok. 28% powierzchni kraju. Powierzchnia lasów nieznacznie zwiększa się, ale ich struktura i jakość się pogarsza. Nadmierny wyręb powoduje zbyt duży udział młodego drzewostanu. Niekorzystne zmiany w proporcjach drzew iglastych i liściastych sprawiają, że lasy są mniej odporne na ataki szkodników. Gorsza kondycja drzew jest skutkiem narastającego zanieczyszczenia powietrza.

Zagrożenia lasów:

1. zanieczyszczenia powietrza

2. nadmierny wyręb

3. rosnąca liczba pożarów

4. marnotrawstwo w użytkowaniu

Specjalnej ochronie muszą podlegać:

1. 
   Parki Narodowe

2. Rezerwaty Przyrody

3. Pomniki Przyrody

4. Parki Krajobrazowe

5. Obszary chronionego krajobrazu

Ochrona poszczególnych gatunków roślin i zwierząt regulowana jest rozporządzaniem wielu ministrów min. Ds. środowiska, rolnictwa, leśnictwa, zdrowia. W oparciu o te rozporządzenia:

1. określa się gatunki roślin podlegających ochronie na terenie całego państwa

2. ustanawia się zakazy ich niszczenia, zrywania, sprzedaży, nabywania itp.

3. Ustanawia zakazy zabijania i chwytania zwierząt należących do gatunków chronionych, a także ich przetrzymywania, sprzedaży i nabywania

4. Wydaje się stosowne przepisy dotyczące tzw. zwierzyny łownej, w tym ryb i raków

Zasadniczym celem ochrony odnawialnych zasobów biologicznych, jest utrzymywanie we właściwym stanie dynamicznej równowagi ekosystemu i zapobieganie wymieraniu zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Ma to umożliwiać w sposób ciągły odtwarzanie biologicznych zasobów przyrody.

OCHRONA I UŻYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH NIEODNAWIALNYCH

Polska posiada bogate zasoby naturalne nieodnawialne w postaci:

1. 
   
   węgla kamiennego

2. węgla brunatnego

3. cynku

4. miedzi

5. siarki

6. soli kamiennej

Źródła odnawialne energii:

• energia wodna

• siła wiatru

• energia słoneczna

Niebezpieczeństwo wynikające z wyczerpywania się surowców nieodnawialnych wymaga:

1. wdrażania do produkcji technik i technologii materiało- i energo- oszczędnych

2. racjonalnego eksploatowania istniejących jeszcze złóż

3. zastępowanie naturalnych surowców nieodnawialnych surowcami syntetycznymi i coraz szersze wykorzystywanie innych, odnawialnych źródeł energii

4. konsekwentnego recyklingu surowców nieodnawialnych, które mogą być wielokrotnie wykorzystane

5. gdy potrzeba, to rezygnacja z dóbr zbytku, które pochłaniają duże ilości surowców nieodnawialnych

EKONOMICZNO - EKOLOGICZNE ZASADY GOSPODAROWANIA ODPADAMI

Odpady- zużyte przedmioty, substancje stałe lub ciekłe z wyłączeniem ścieków, powstające w wyniku bytowania oraz działalności gospodarczej człowieka, nieprzydatne w miejscu i czasie ich powstawania oraz uciążliwe dla środowiska

Podział:

I kryterium: skład i stan skupienia

II kryterium: miejsce powstawania

1. odpady komunalne (ok. 44mln t/r)

2. odpady przemysłowe (ok. 120mln t/r)

Wśród odpadów komunalnych i przemysłowych wyróżnia się tzw. odpady niebezpieczne wymagające odpowiedniego traktowania (składowania i unieszkodliwiania)

Uciążliwość odpadów:

1. zanieczyszczenie gleb, wód powierzchniowych i podziemnych, powietrza

2. szkodliwe oddziaływanie na organizmy żywe

3. wyłączony z użytkowania teren ich składowania

4. niszczenie walorów estetycznych i krajobrazowych środowiska

Odpady mogą podlegać procesom:

1. gospodarczego wtórnego wykorzystania

2. unieszkodliwiania

3. składowania

Racjonalne gospodarowanie wymaga:

1. wdrażania technik i technologii materiało- i energo- oszczdnych oraz niskoodpadowych

2. systematycznej segregacji odpadów i wtórnego ich wykorzystania

3. unieszkodliwiania odpadów poprzez : spalanie, pirolizę (odgazowywanie), kompostowanie, neutralizację chemiczną itp.

4. właściwe bezpieczeństwo składowania odpadów

e=A+B-C ; e>0

1. przychód roczny ze sprzedaży odzyskanych surowców naturalnych pochodzących z odpadów

2. zaoszczędzone nakłady na składowaniu odpadów w skali rocznej

3. roczne koszty poniesione na odzyskanie odpadów

EKONOMICZNO - KKOLOGICZNE METODY KSZTAŁTOWANIA ROZWOJU AGLOMERACJI MIEJSKICH I WIEJSKICH

Na świecie stale rośnie % ludności mieszkającej w miastach. W 2000r ok. 50% ludności świata zamieszkiwała miasta.

Ludność miejska w Polsce:

1945r 32,7%

1970r 52%

2000r 65%

Przyczyny występowania zagrożeń szybko wzrastającej ludności miejskiej wynikają z:

1. niewłaściwego rozwoju miast w przeszłości

2. rozwoju gospodarczego i towarzyszącemu mu procesowi przyspieszonej urbanizacji

Ad a)

• skupienie na jednym obszarze różnych funkcji miasta powodujący przemieszanie terenów przemysłowych i mieszkalnych oraz tendencje do występowania pasmowego układu zabudowy wzdłuż szlaków komunikacyjnych

• wadliwa zabudowa działek miejskich

• niedorozwój infrastruktury technicznej w dziedzinach zamieszkałych przez uboższą część ludności

• niekorzystny dla dostępu świeżego powietrza układ zabudowy miejskiej i niedostateczna ilość zieleni

Ad b)

• narastające trudności zaopatrzenia szybko rosnącej ludności miejskiej w niektóre dobra tj. wodę, ogrzewanie, pojemniki na śmieci itp.

• zwiększająca się niewydolność systemów komunikacyjnych wynikająca z ich niedoinwestowania

• gromadzenie się coraz większej ilości odpadów komunalnych

• rosnące zanieczyszczenie powietrza w postaci smogów nad miastami

• nadmierny chaos stanowi istotne zagrożenie zdrowia

• rosnące zagrożenie promieniowaniem radioaktywnym, elektromagnetycznym jako wynik coraz większej ilości urządzeń, które mogą je wywoływać, jeśli nie posiadają odpowiednich zabezpieczeń

5

Zachowanie ich w odpowiednim stanie ma znaczenie dla rozwoju turystyki kraju

Zaspokajają one potrzeby krajowe oraz są eksportowane

Tego nie trzeba wiedzieć na zaliczenie!!!

10 najbogatszych kopalni- łącznie ma 96% wszystkich zasobów. Ocenia się ich wartość na 61 309 mld zł (=x)

1. węgiel kamienny to 64%x, powinno go starczyć na ok. 50 lat

2. kamienie drogowe i budowlane to 9%x

3. sól kamienna to 8,5%x

4. rudy miedzi to 4%x, powinno starczyć na ok. 20 lat

5. węgiel brunatny to 3,5%x, powinno starczyć na ok. 45 lat

6. wapń to 3%x

7. siarka to 1,5%x, powinno starczyć na ok. 70 lat

8. kruszywa naturalne to 1%x

Szacuje się, że w 2030r. ponad 50% energii dostarczać będą elektrownie jądrowe (ale brak ich w Polsce)

efekty uzyskane

tylko wtedy działanie jest racjonalne

nakłady poniesione