Justyna Maciołek
Trening twórczego myślenia na co dzień
Opis grupy
Ćwiczenia zostały stworzone z myślą o indywidualnym wykorzystaniu
Wiek: 18 -
Uczestnicy odbyli już grupowy trening twórczego myślenia
Ważna jest motywacja uczestników do dalszego rozwijania twórczego myślenia
Wszyscy mieszkają w dużym mieście i zwykle spędzają minimum 1,5 godziny w środkach miejskiej komunikacji
Cel zajęć
rozwinięcie twórczego nastawienia do rzeczywistości
pokonanie schematów w myśleniu, zyskanie swobody twórczej
zachęcenie do poszukiwania oryginalnych rozwiązań w życiu codziennym
pożyteczne wykorzystanie czasu traconego w tramwajach i innych środkach komunikacji miejskiej
wykorzystanie nabytych umiejętności
poćwiczenie twórczego myślenia
Okoliczności zajęć
Ćwiczenia mogą być wykorzystywane codziennie
Miejsce: tramwaj, autobus itp.
Wprowadzenie teoretyczne
Przez stulecia kreatywność była domeną uczonych i artystów, a twórczy umysł darem Bożym danym nielicznym jednostkom. Dziś jednak wiemy, że kreatywność można wyćwiczyć i, że jest ona dostępna dla każdego z nas. Ważne jest, by wiedzieć jak ćwiczyć. Temu ma służyć poniższe wprowadzenie teoretyczne.
Kreatywność opiera się zarówno na naszej wiedzy, jak i myśleniu. Jak powiedział Norman Podhoretz jest to cud połączenia dziecięcej, niczym nie ograniczonej energii z czymś przeciwnym i wrogim - poczuciem porządku wynikającym ze zdyscyplinowanej inteligencji dorosłego.” Nie można stworzyć niczego nowego nie mając solidnej bazy. W przeciwnym wypadku wpadamy w pułapkę „błądzenia myślami”. By myślenie było twórcze musimy wiedzieć do czego zmierzamy, tylko wtedy jesteśmy w stanie zadać odpowiednie pytania i wybrać najistotniejsze informacje. Nasze myślenie powinno być również pełne i przyjemne (de Bono). By tak się stało E. Nęcka opracował sześć zasad, które ułatwiają nam twórcze myślenie.
Zasada różnorodności oznacza, że należy zawsze szukać jak największej liczby rozwiązań, niezależnie od ich jakości. Im więcej, tym lepiej”
Zasad odroczonego wartościowania to powstrzymanie się od oceniania, które jest jedną z najważniejszych przeszkód w myśleniu twórczym.
Zasada racjonalnej irracjonalności polega na umiejętnym korzystaniu z emocji i intuicji w fazie wymyślania rozwiązania, rozum staje się przydatny dopiero w momencie oceniania.
Zasada kompetentnej niekompetencji oznacza, że każdy może rozwiązać problem nawet z dziedziny , na której się nie zna, jeśli tylko może liczyć na pomoc eksperta.
Zasada zabawy. Jeśli zadanie ma być przyjemne nie może być nudne. Jeśli zadanie jest ciekawe, to łatwiej jest znaleźć rozwiązanie problemu.
Zasada aktualności. „Liczy się tylko to, co tu i teraz”. Należy zapomnieć o otaczającej rzeczywistości i skoncentrować się na problemie.
Janelle Barlow w swojej książce „Mind flexors” dodaje jeszcze dwie zasady
Tolerancja wieloznaczności, która polega na umiejętności spoglądania na różne strony problemu
Elastyczność i wyobraźnia. Zdolność przenoszenia rozwiązań pomiędzy niezwiązanymi ze sobą dziedzinami
W poniżej przedstawionym szczegółowym planie treningu staram się postępować zgodnie z wyżej wymienionymi zasadami. Dlatego też proponuję więcej ćwiczeń niż jest się być może w stanie wykonać w ciągu 1,5 godziny. Chciałam by zadania były różnorodne, a uczestnicy nie nudzili się wykonując ćwiczenia (zasada zabawy). Zadania opierają się także na zasadzie różnorodności oraz odroczonego wartościowania (wiele ćwiczeń polega na wymyśleniu jak największej liczby rozwiązań) oraz zasadzie aktualności (uczestnicy muszą skoncentrować się na zadaniu i oderwać się od świata zewnętrznego).
Drugą podstawą teoretyczną treningu twórczości na co dzień jest teoria M. Chruszczewskiego mówiąca, że istnieją dwa rodzaje myślenia - dywergencyjne i konwergencyjne. Pierwsze z nich polega na wielokierunkowości, natomiast drugie na stworzeniu jednego, właściwego rozwiązania. Ponieważ większość z przedstawionych poniżej ćwiczeń ma charakter problemów otwartych, proponuję by uczestnicy ćwiczyli myślenie dywergencyjne wg cech podanych przez Guilforda - płynność, giętkość, oryginalność, elaborację oraz zdolność. W szczegółowym planie zajęć podane są ćwiczenia kształcące każdą z tych czterech cech.
Płynność to umiejętność szybkiego stwarzania nowych pomysłów
Giętkość polega na różnorodności tych pomysłów.
Oryginalność to zdolność do tworzenia zaskakujących połączeń, niebanalnych skojarzeń.
Elaboracja natomiast to umiejętność dopracowania pomysłu
Plan zajęć
Warunkiem jest ukończenie grupowego treningu twórczego myślenia:
Na poprzednich zajęciach zostały przeprowadzone ćwiczenia rozwijające motywację do szukania nowych rozwiązań (np. ciekawość poznawczą, wyobraźnia) oraz ćwiczenia dotyczące konkretnych umiejętności ( np. dedukcja, abstrahowanie, skojarzenia, transformacje)
Uczestnicy dowiedzieli się także, co przeszkadza w twórczym myśleniu (idea killers)
Została przekazana również podstawa teoretyczna
Te zajęcia są kontynuacją grupowego treningu twórczego myślenia.
Ćwiczenia mogą być przeprowadzane w dowolnej kolejności oraz w dowolnym czasie
Plan szczegółowy - 1,5 h
Zamiast od razu wsiadać do tramwaju, przejdź na nogach pierwszy przystanek, spróbuj dostrzec wszystkie szczegóły twojego otoczenia np. nowa zasłonka w oknie sąsiada
Czas ćwiczenia 10 minut
Cel:
Rozwinięcie spostrzegawczości
Dotlenienie organizmu
Inne spojrzenie na rzeczywistość
Stojąc na przystanku spróbuj połączyć w jedną całość liczby i cyfry zatrzymujących się tam autobusów i tramwajów (np. jeśli zatrzymuje się w na tym przystanku 7, 9 i 16 to możemy połączyć je w następujący sposób 7 + 9 = 16 albo 9-7=2, 2+9=11, 11+7=18 18-2=16)
Czas ćwiczenia 5 minut
Cel
Aktywacja lewej półkuli
Płynność i giętkość myślenia
Tworzenie nowych, nieschematycznych połączeń
Teraz wsiądź do tramwaju, stań lub usiądź wygodnie. Zamknij oczy. Posłuchaj odgłosów dochodzących z zewnątrz, spróbuj sobie wyobrazić co się dzieje dookoła, ale nie otwieraj oczu. Wszystkie skojarzenia, nawet niecodzienne są dopuszczalne. A teraz wyobraź sobie, że jesteś tramwajem. Jak się czujesz, czy drażnią cię zimne szyny, a może jesteś zadowolony z prądu, który dociera do Ciebie od góry ?
Czas ćwiczenia 10 minut
Cel
Ćwiczenie giętkości myślenia
Aktywacja prawej półkuli
Ćwiczenie wyobraźni
Przyjmowanie innych punktów widzenia
Teraz rozejrzyj się dookoła siebie i znajdź jedną rzecz, która sprawia problemy. W miarę możliwości wypisz na kartce wszystkie wady danej rzeczy. Im więcej tym lepiej.
Czas ćwiczenia 10 minut
Cel
Umiejętność sformułowania problemu
Płynność myślenia
A teraz spróbuj problem rozwiązać. Zapisz wszystkie pomysły na ulepszenie danej rzeczy. Nie oceniaj, nie licz się z kosztami. Im więcej tym lepiej
Czas ćwiczenia 10 minut
Cel
Przełamywanie barier
Płynność, giętkość myślenia
Poszukiwanie twórczych rozwiązań
Ćwiczenie wyobraźni
wariant ćwiczenia - by poćwiczyć elaborację, możesz wybrać jedno rozwiązanie i dopracować tak, by powstał gotowy projekt
Spójrz na tablice rejestracyjne samochodów i wybierz jedną. Z podanych tam liter spróbuj utworzyć jak najwięcej zdań i zapisz je na kartce. Ważne by słowa się nie powtarzały. Np. WPR - Woźny przebiegł rączo.
Czas ćwiczenia 5 minut
Cel
Ćwiczenie słownictwa
Przełamywanie barier
Ćwiczenie płynności i giętkości
Spójrz na plakaty i spróbuj im nadać nowe, ciekawe tytuły. A może reklamują zupełnie coś innego ? Wszystko zależy od twojej inwencji
Czas ćwiczenia 10 minut
Cel
Przełamywanie barier
Giętkość myślenia
Uwolnienie się od narzuconych schematów
Podobno cyfry, które czyta się wspak tak samo jak i wprzód przynoszą szczęście - znajdź samochody o rejestracjach zawierających te same cyfry np. WXE 555
Czas ćwiczenia 10 minut
Cel
Umiejętność koncentracji
Spostrzegawczość
A teraz pomyśl dlaczego kochasz najbliższą ci osobę (żonę, dziewczynę ...) i wymyśl na każdą literę alfabetu przymiotnik dobrze ją określający, np. atrakcyjna, boska ...
Czas ćwiczenia 5 minut
Cel
Ćwiczenie słownictwa
Ćwiczenie wyobraźni
Płynność myślenia
Spójrz na otaczające Cię budynki i spróbuj je w wyobraźni przebudować - pomaluj na niecodzienny kolor, dodaj zaskakujący szczegół.
Czas ćwiczenia 10 minut
Cel
Ćwiczenie wyobraźni
Przełamywanie barier
Poszukiwanie nowych rozwiązań
Na koniec spróbuj na jednym obrazku namalować swój dzień i nadać jakiś niekonwencjonalny tytuł
Czas 15 minut
Cel
Przełamanie wewnętrznych zahamowań
Zyskanie swobody twórczej
Elaboracja
Podane czasy ćwiczeń są czasami orientacyjnymi. Od uczestników zależy ile czasu spędzą na rozwijaniu twórczego myślenia.
„Możliwość tworzenia można określić jeszcze inaczej. Jest to gotowość, by rodzić się na nowo każdego dnia.” Erich Fromm
Przy opracowywaniu teorii korzystałam z:
Materiały opracowane przez mgr Paulinę Rytelewską
Nęcka, E. (1992). Trening twórczości. Olsztyn: PTP.