RW - zaj. 7
„SŁONECZNA BIBLIOTEKA” - METODA NATURALNEJ NAUKI JĘZYKA W. PYE
„Jeżeli dorośli nie czytają ze zrozumieniem, to znaczy, że coś zostało źle przekazane w pierwszym kontakcie z książką lub dzieci podjęły ten kontakt zbyt późno i w stresujących warunkach” - mówi Irena Chrzanowska, autorka serii książeczek dla dzieci i poradników metodycznych dla nauczycieli „Słoneczna Biblioteka”, opartych na naturalnej nauce czytania.
By przezwyciężyć ten stereotyp, proponuje wprowadzenie nowej metody wśród dzieci polskich.
Jako wzór pokazuje Nową Zelandię (inicjatorka Wendy Pye), skąd zaadaptowano nowy program. Czytają tam już dzieci cztero-, pięcioletnie, a naukę czytania wprowadzono już w przedszkolu. Dzieci, prowadzone wg naturalnej nauki języka, osiągają w szkole znacznie lepsze warunki niż ich rówieśnicy uczeni wg innych programów i robią to mniejszym kosztem w swobodny, niewymuszony sposób.
Dzieje się tak dzięki bardzo prostej i bardzo skutecznej metodzie nauki czytania w myśl której rozumienie oraz satysfakcja płynąca z lektury jest ważniejsza niż drobiazgowa znajomość elementów pisma, jak litery, sylaby, znaki interpunkcyjne.
Twórca tej metody Brian Cutting zauważył, że podstawowym kryterium nauki czytania jest rozwój procesów poznawczych, takich jak spostrzeganie i pamięć. W wieku przedszkolnym dzieci cechuje synkretyzm - to, co spostrzegają, ujmują globalnie. Dziecko postrzega bowiem całe przedmioty i całe wyrazy, a nie ich elementy. U większości dzieci mamy do czynienia z pamięcią wzrokową, co warunkuje łatwiejsze zapamiętywanie całych wyrazów, a także lepsze zrozumienie treści. Przy takim założeniu naturalna nauka czytania polega na ujmowaniu całych jednostek językowych i przechodzeniu kolejno do ich elementów, a istotą czytania jest zrozumienie czytanych treści.
Nauczanie czytania i pisania jest już prowadzone w szkołach i przedszkolach, zaś metoda naturalnej nauki języka została zastosowana w kilkudziesięciu przedszkolach w Polsce. Modelowy sposób tej metody został sprawdzony w Przedszkolu nr 6 we Wrześni.
Autorka proponuje kilka etapów pracy z najmłodszymi:
etap I - czytanie wspólne
Rozpoczyna się od omówienia jednej z wybranych książeczek „Słonecznej Biblioteki”; o czym książeczka może być, co może się wydarzyć. Nauczyciel zwraca uwagę na ilustrację, okładkę i tytuł. Nie odkrywa treści opowiadania. Czyta z odpowiednią intonacją, mimiką, gestem, odkrywając tajemniczo następną stronę. W czasie tego czytania może zadać jedno czy dwa pytania, np.: ciekawe, co się stanie dalej? - tak, aby wzbudzić większe zainteresowanie dzieci, ale nie zgubić sensu. Następnie zachęca dzieci do wspólnego przeczytania książki. Może przeczytać niektóre trudniejsze wyrazy, ale potem powinien wyszukać z dzieckiem powtarzające się w tekście wyrazy, zdania i znaki. Najważniejsze jest jednak to, aby dziecko cieszyło się treścią i odczuwało satysfakcję z jej przyswojenia.
etap II - czytanie zespołowe (kierowane)
Jest to praca nauczyciela z grupką 3 - 5 dzieci polegająca na czytaniu jednakowych książeczek i wskazywaniu poszczególnych wyrazów w tekście. Czytaniu temu, podobnie jak przy czytaniu wspólnym, towarzyszy rozmowa, omawianie obrazków, rozumienie treści, wyszukiwanie powtarzających się struktur zdaniowych i liter. Książki, które są wykorzystywane w tym sposobie czytania, można wypożyczyć dzieciom do domu, aby mogły pochwalić się własną umiejętnością czytania. Nauczycielka powinna wyjaśnić rodzicom, na czym polega jej metoda czytania i prosić o to, aby nie uczyć dziecka innym sposobem.
etap III - czytanie samodzielne
Dziecko powinno mieć czas na to, aby każdego dnia mogło czytać samodzielnie różne materiały do tego przeznaczone, jak : karty poetyckie, rymowanki, foliogramy, podpisy pod pracami, książki w kąciku bibliotecznym i naukowym oraz duże książki wykonane przez nauczyciela i dzieci. Podczas czytania samodzielnego nauczyciel dokonuje obserwacji, jakie książeczki dziecko wybiera, z czym sobie nie radzi, jakie napotyka trudności. W ten sposób ustala dalszy program czytania dla każdego dziecka.
Niezbędnym elementem postępowania jest czytanie dzieciom: bajek, baśni, opowiadań, itp. Zarówno tych, które są dostępne w przedszkolu, jak i tych przyniesionych przez dzieci. Dziecko zdaje sobie sprawę, że czytanie czemuś służy.
Integralną częścią nauki czytania jest nauka pisania. Rodzaje ćwiczeń w zakresie pisania są podobne jak przy czytaniu. Etapy są identyczne:
pisanie wspólne
Polega na tym, że trudniejsze części wyrazu, np. dwuznaki, zmiękczenia pisze nauczyciel, łatwiejsze dziecko. Każda litera jest pisana oddzielnie, bez połączeń, aby dziecko mogło łatwiej uświadomić sobie, że wyraz składa się z części, czyli liter.
pisanie indywidualne
Może to być podpisywanie obrazków, własnych rysunków, nadawanie tytułów książkom, pisanie własnych historii. Przy pisaniu samodzielnym dziecko posługuje się alfabetem obrazkowo - literowym, który ułatwia mu wyszukiwanie odpowiednich liter. Nauczyciel pomaga dziecku w dokonaniu analizy i syntezy słuchowej. Nauczyciel nie poprawia błędów, nie skreśla, nie podkreśla błędnie napisanego wyrazu, lecz pod tekstem dziecka pisze wyraz bądź też całe zdanie.
pisanie dla dzieci
Nauczyciel pisze jakąś informację, np. zaproszenie na bal, list do Pani Wiosny, do dzieci. Tekst taki powinien być krótki, zrozumiały, aby dzieci mogły go przeczytać same.
Wszystkie te formy pracy stanowią integralną część naturalnej nauki czytania. Do nich zaliczają się również tak zwane kąciki, które ułatwiają organizację działań nauczyciela.
Podstawowe z nich to:
Kącik z grafoskopem, ekranem, foliogramem. Stwarza on dziecku możliwości manipulowania sprzętem, uczenia, jak należy ułożyć folię, napisy, by tekst można było odczytać. Dziecko uświadamia sobie, gdzie jest początek tekstu, strona lewa, prawa, uświadamia sobie zależność oglądania takiego a nie innego obrazu (obraz odwrócony, zmieniony układ postaci itp.). Ma ono okazję do czytania, do podejmowania prób pisania na folii, by później móc podziwiać własne znaki graficzne na dużym ekranie.
Kącik alfabetyczny, w którym gromadzi się pomoce kształcące analizę i syntezę wzrokową, przygotowujące dziecko do czytania, np. litery magnetyczne, rozsypanki literowo - wyrazowe, suwaki sylabowe.
Karty poetyckie, rymowanki, piosenki, teksty napisane na wielkich płaszczyznach (A3) przeznaczone do czytania.
Kącik „czytanie dookoła sali”, mogą to być wskazówki, napisy, podpisy pod pracami dzieci umieszczone w całej sali, inspirujące działalność wychowanków. Dziecko ma kontakt z tekstem w każdej sytuacji.
Innym kącikiem jest miejsce do słuchania kaset magnetofonowych. Działalność dziecka zależy od pomysłowości nauczyciela. Może on nagrać na kasecie tekst książki znanej dziecku, aby mogło ją czytać wspólnie z lektorem, może to być propozycja gry słuchowej, np. w poszukiwaniu wyrazów przeciwstawnych. Mogą to być piosenki do słuchania czy wspólnego śpiewania.
„Naturalna nauka języka wymaga od nauczycieli atrakcyjności zajęć, zaangażowania. Stawia na inną aktywność wychowanków, w tym na aktywność muzyczną, ruchową. Uczy odporności emocjonalnej. Naturalny model nauczania języka to rozwijanie chęci uczenia się, odwagi, cierpliwości. W Nowej Zelandii nie było później przypadków dysleksji i dysortografii wśród dzieci rozpoczynających naukę czytania tą właśnie metodą. Są one w taki sposób przygotowane do ostrego drylu szkolnego, a pierwsze emocje związane z poznawaniem czytania mają już za sobą” - mówi Irena Chrzanowska.