SPOŁECZNE DZIAŁANIE PRAWA
O skuteczności prawa można mówić w następujących znaczeniach:
skuteczność finalna - prawo jest skuteczne w tym znaczeniu, gdy za jego pomocą realizuje się pewne założone cele społeczne.
skuteczność behawioralna - polega na tym, że adresaci zachowują się w sposób zgodnie z prawem (adresaci świadomie przestrzegają prawa).
skuteczność aksjologiczna - prawo jest skuteczne, jeżeli realizuje pewne uznane i cenione wartości społeczne.
Przestrzeganie prawa polega na tym, że adresaci zachowują się w sposób zgodny z prawem.
Warunkiem niezbędnym do tego, aby adresaci przestrzegali prawa jest znajomość prawa. Duże znaczenie ma rozpowszechnianie informacji o prawie. Wyróżnia się:
oficjalne kanały informacji o prawie - Dziennik Ustaw, Monitor Polski.
tzw. nieoficjalne (wtórne) kanały informacji o prawie - TV, radio, prasa, publikacje. Adresaci częściej korzystają z nieoficjalnych kanałów informacji o prawie, ale nieoficjalne kanały mogą podawać informacje zniekształcone, mylne, wyrwane z kontekstu.
Postawa wobec prawa to termin zaczerpnięty z psychologii społecznej i oznacza trwałą psychiczną gotowość reakcji na określoną bodźce, w tym wypadku reakcję na prawo.
postawa legalistyczna, która charakteryzuje się trwałym posłuchem wobec prawa.
legalizm formalny, który charakteryzuje się tym, że adresat zachowuje się w sposób zgodny z prawem, bo to jest prawo.
legalizm materialny, u podstaw którego leżą pozytywne oceny prawa (prawo jest dobre, słuszne, sprawiedliwe).
postawa oportunistyczna, która opiera się na kalkulacji zysków i strat, tzn. jeżeli przestrzeganie prawa się opłaca, to wówczas adresat postępuje zgodnie z prawem, natomiast jeżeli przestrzeganie prawa się nie opłaca to adresat postępuje niezgodnie z prawem.
postawa konformistyczna, która charakteryzuje się naśladowaniem innych osób, człowiek orientuje się na zachowanie innych.
Czasami, jeżeli chodzi o zachowania związane z prawem wyróżnia się:
motywację bezinteresowną, która wiąże się głównie z postawą legalistyczną,
motywację interesowną, która wiąże się głównie z postawą oportunistyczną.
Wpływ na przestrzeganie prawa maja także sankcje, przede wszystkim sankcje karne.
1