Wprowadzenie do psychologii - wykłady 06.03.2011 r.
Receptory w podziale na zmysły.
Eksteroreceptory. Smak i dotyk - fizyczny kontakt. Wzrok, słuch i węch -telereceptory.
Interoreceptory:
Lokoreceptory (przemieszczanie się) - dot. aparatu ruchu i równowagi, położenie ciała, pozycja ciała.
Wisceroreceptory - grupa receptorów dot. wszystkich układów, zbiera informacje od wszystkich układów.
Warunki odbioru bodźca przez receptor:
1. Zgodność bodźca z receptorem - kiedy chcemy poznać smak pokarm wkładamy do ust, a nie do ucha. Wszystkie receptory odbierają bodźce bólowe, te dzielimy na klasyczne, które wynikają z kontaktu z receptorem (np. uderzenie się) i telereceptory.
2. Natężenie, siła bodźca musi przekroczyć próg pobudzenia lub go choć osiągnąć. Próg pobudzenia to poziom naszej wrażliwości na konkretne bodźce. Ludzie mają różny poziom wrażliwości danego zmysłu, a w obrębie jednej osoby istnieją różne poziomy wrażliwości poszczególnych zmysłów - dobry węch, ale kiepski słuch. Ponadto skóra na swojej powierzchni ma w poszczególnych etapach różny poziom wrażliwości.
Analizator - to częśc mózgu, która anlizuje bodźce - centrum deszyfrujące.
Kiedy bodziec przekracza próg pobudzenia, receptor działa jak odbiornik i przekazuje informację o tym do analizatora, który dopiero określa, czy to dla nas jest zjawisko negatywne, pozytywne, czy obojętne. Istnieją różne analizatory (czuciowe, wzrokowe itp.). Analizator klasyfikuje i wysyła informację do efektora, który stwarza ewentualną reakcję człowieka, np. cofniecie dłoni przy zagrożeniu, zmrużenie powieki. Te trzy elementy nazywamy łukiem odruchowym.
PROCESY POZNAWCZE
Część procesów psychicznych, które mają na celu poznawanie otaczającej rzeczywistości. Wyróżniamy: wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, myślenie, uwaga.
Wrażenia: Najmniejsza informacja o świecie dot. jednostkowej cechy przedmiotu, wrażenia docierają do człowieka tylko zespołowo.
Spostrzeżenia: Złożony układ procesów, dzięki któremu powstaje subiektywny obraz rzeczywistości. Są wyższą, bardziej złożoną formą informacji o świecie. Przedmiot działając na różne receptory zostaje odzwierciedlony w całej swojej strukturze. Inaczej niż w mowie potocznej, spostrzeżenia w procesach poznawczych nie dotyczą tylko wzroku, ale wszystkich zmysłów, np. spostrzeżenia czuciowe, słuchowe, węchowe. Suma wrażeń przepuszczona przez pryzmat doświadczenia. Nasze doświadczenie gromadzone jest w kategoriach pojęciowych. Spostrzeżenia dotyczą wszystkich zmysłów.
Doświadczenia nabyte przyspieszają nam spostrzeganie. Dzięki doświadczeniu jesteśmy w stanie rozpoznać rzeczywistość nawet przy niepełnej informacji.
Wyobrażenia - Obrazy, które aktywizują się bez obecności ich obiektywnych odpowiedników, powstają jako odtwarzanie kiedyś spostrzeganych przedmiotów i zjawisk, tzw. powidok. Wyobrażenia to pamięciowe odpowiedniki spostrzeżeń.
Rodzaje wyobrażeń:
- twórcze - stworzenie czegoś nowego, ale w oparciu o nasze doświadczenie;
- odtwórcze - odtworzenie zjawiska, obrazu, które miało już miejsce;
- czynne - zakładają jakąś naszą aktywność, świadome założone działanie;
- bierne - marzenia senne, nie możemy pokierować snem;
- kierowane - połączenie czynnych i twórczych.
Myślenie - Od zwierząt nas ludzi odróżnia dwunożność, rozwinięta mowa oraz zdolność pisania. Człowiek tak silnie zmienia swoje środowisko, że potem musi sam się do niego dostosowywać i do tych zmian. Rozwinięta zdolność mówienia odróżnia człowieka dorosłego od dziecka. Myślenie obrazowe (symboliczne) jest domeną człowieka dorosłego. Dziecko także nie potrafi myśleć abstrakcyjnie (desygnat - namacalny model symbolu, np. krzesło jako symbol krzesła. W miarę rozwoju człowieka dochodzi do odchodzenia od konkretyzacji pojęć, od desygnatów do abstrakcyjnych pojęć, z konkretów na słowa. Dziecko i zwierze myśli w sposób działaniowy, bez planowania w dalekiej przyszłości. Dorośli myślą już wyobraźnią i potrafią rozwiązać problem w głowie. Dziecko zatem myśli w sposób sensoryczno-motorycznie, a dorosły w sposób wyobrażeniowo-abstrakcyjnie.
Myślenie realistyczne - Dotyczy otaczających nas realiów, o realnym świecie - wszyscy myślą o tym podobnie lub tak samo, co pozwala nam się porozumiewać.
Myślenie autystyczne - Nazwa pochodzi od autyzmu (życia we własnym świecie). Każdy z nas częściowo myśli własną wizją, w oderwaniu od realistycznego. Osoby o twórczych umysłach mają tego rodzaju myślenia więcej od „zwykłego śmiertelnika”.
Myśląc realistycznie uczymy się rozwiązywać problemy, przyswajamy algorytmy uczących sposobów rozwiązywania problemów. Poprzez takie schematy działań popadamy w stereotypię działania. Kiedy schematyzacja zawodzi, przydaje się nam myślenie autystyczne, które pozwala na spojrzenie na problem z innej strony niż nam zarzuca schemat.
Uwaga - Jest to proces poznawczy, który towarzyszy wszystkim innym procesom poznawczym, oparty na orientacyjnym odruchu bezwarunkowym, celem zorientowania się, czy działa na nas bodziec pozytywny, negatywny, czy obojętny. Uwaga to koncentracja świadomości na jakimś wybranym elemencie realności.
Uwaga mimowolna - Pomimo, że w sposób zamierzony próbujemy czegoś nie zauważać, to i tak skupiamy na tym uwagę. Nie wiąże się ona z naszym zamiarem, by skupić uwagę na czymś wyróżniającym się.
Uwaga dowolna - Świadomie i celowo próbuje się coś wychwycić.
Odruch badawczy - Przejście od uwagi mimowolnej do dowolnej.
Uwaga ma dwie funkcje:
- Selekcyjna: Polega na selekcji informacji i skupieniu się na nurcie, którego chcemy słuchać pośród wszystkich innych. Uwaga pozwala odkodować poszczególne dźwięki i je rozumieć. Wątku, którego nie chcemy słuchać, słyszymy, ale nie rozumiemy (nie wiemy, o czym mowa). Naszą uwagę przyciąga sensowność komunikatu, a także wyróżniające się dźwięki z otoczenia, jaskrawość elementów i ich dynamika. Także nasz stan biologiczny i psychiczny wpływa na naszą uwagę.
- Kontrolna. Ma za zadanie kontrolować, czy te bodźce, które napływają są zgodne z tym, co jest w naszym doświadczeniu, a tym, co napływa z zewnątrz. Pozwala wychwycić nieścisłości w otaczającym świecie.
Cechy uwagi:
- dodatnie: nietrwałość uwagi, podzielność uwagi, zakres uwagi * uwagi, * uwagi - możliwość kontroli kilku zmysłów, * uwagi - umiejętność w ramach jednego zmysłu koncentrowanie się na kolejnych bodźcach, * uwagi to liczba elementów, które możemy objąć jednorazowym * uwagi;
- negatywne: nadmierna trwałość uwagi (koncentracja), nadmierna * uwagi (roztargnienie).
Wyróżnianie się z otoczenia - potęguje zwracanie uwagi, np. jaskrawość koloru, głośniejszy dźwięk, coś w ruchu, gdy wszystko inne stoi.
Stan zdrowia i samopoczucie - ma wpływ na uwagę. Chory widzi mniej. Zmęczony widzi mniej.
Zainteresowanie - stopień zapamiętania treści jest zależny od zainteresowanie tematem.
* - jeśli coś potrzebujemy łatwiej do nas docierać. Jeśli coś lubię, to łatwiej znajdę w gazecie o tej rzeczy informację.
PROCESY EMOCJONALNE I MOTYWACYJNE
Procesy, które wzajemnie się przenikają. Jedna nie wystąpi bez drugich.
PROCESY EMOCJONALNE
Większość emocji ma siłę do motywowania. Jest czynnikiem aktywizującym i odwrotnie. Emocje są naszym odzwierciedleniem stosunku do czegoś. Nie powstają w przypadku neutralnego podejścia. Wartość musi mieć wartość „+” lub „—„. Emocje mają charakter subiektywny. Inna osoba nie przeżyje naszej radości, smutku. Nie można sobie zachcieć mieć emocje. Musi wystąpić bodziec.
Typologia emocji (wg psychoanalizy Freuda):
- wrodzone (strach, gniew/złość, zadowolenie);
- nabyte (zawstydzenie, zażenowanie).
Typologia emocji II:
- autopetyczne (bez myślenia o innych ludziach) - boli mnie ząb;
- heteropatyczne (z myśleniem, czynami innych) - ktoś mi powiedział o
(lęk (wyimaginowany) ≠ strach (realny).
Podział emocji ze względu na cechy:
- wartość emocji dodatnia lub ujemna;
- kierunkowość emocji - wiąże się z alternatywnym kierunkiem emocji, czy chce dążyć do pozytywnych/negatywnych emocji;
- ruchliwość emocji - mają moc aktywizującą do działania lub sprawiającą, że zaniechamy działanie;
- intensywność emocji - siła tych emocji;
- czas trwania emocji - krótkotrwałe i długotrwałe.
Afekt - silne krótkotrwałe emocje, silne pobudzenie jednego ośrodka w mózgu zaburza działanie innego ośrodka.
Koncepcje - Wł. Szewczuk
Emocje i ich cechy
Wartość emocji kierowanych od i do źródła pozytywnych emocji.
Kierunkowość - od i do,
Ruchliwość emocji - pobudzają czy dezaktywują?
Intensywność emocji.
Emocje długotrwałe Emocje zależnie od 4 sytuacji:
Zagrożenia - emocje zagrożenia,
Ograniczenia,
Pozbawienia,
Zaspokojenia.
Trzy prawa, którymi rządzą się emocje:
Prawo wprawy - wprowadzenie się w odczuwanie ciszy, prawo rozsmakowywania się.
Prawo stępienia emocji - im częstszy kontakt, to emocje się osłabiają.
Prawo irradiacji (promieniowania) -sytuacja, kiedy przedmiot obojętny, skojarzony w czasie i przestrzeni z czymś co ma zdolność do przeniesienia emocji. Działa w stronę pozytywną i negatywną.
Emocje - niższego rzędu.
Uczucia - wyższego rzędu.
3 rodzaje emocji:
Protopatyczna, pierwotna emocja. Mówimy że jest głęboka, pragnienie, zmęczenie, wypróżnienie, ulga. Instynkt samozachowawczy, popęd płciowy.
Emocjonalność archaiczna (prelogiczna) - wiąże się z prymitywnymi emocjami, związany z funkcjonowaniem człowieka w stadzie - chciwość, lęk, gniew, zawiść, popęd stadny- uczucia magiczne, talizmany, amulety.
Uczuciowość wyższa - intelektualizowana, intencjonalna -miłość, twórczość, wzniosła miłość, ciekawość naukowa, altruizm, uczucia moralne, estetyczno-artystyczne, religijne. Radość twórcza, poczucie sprawiedliwości.
PROCESY MOTYWACYJNE
Motywacje:
Odnosi się do wszelkich zachowań w pewnym kierunku. Chęć działania w kierunku do lub od. Coś co pobudza nas do działania.
Warunki powstania motywu jako takiego.
Pojawienie się jakiejś potrzeby - musi być uaktywniona,
Musi istnieć cos, co jest w stanie te potrzebę zaspokoić,
Ocena szansy na zdobycie: musi być wyższa od „0”.
Jesteśmy polimotywacyjni. Bliskość celu może oznaczać większa satysfakcję, ale nie koniecznie.