"Z punktu widzenia problemów zdrowotnych,
trzecie tysiąclecie będzie okresem grzybic i alergii.
Spróbujcie mi uwierzyć, a ja wyprzedzę epokę."
- dr Josef Jonas " Zagadki Zdrowia"

Informacje ogólne

Grzybica, mikoza, choroba zakaźna wywołana miejscowym lub ogólnym zakażeniem grzybami chorobotwórczymi. Wyróżniamy grzybice powierzchowne - skóry, paznokci i głębokie - narządowe. Grzybice głębokie wywołują powstawanie w tkankach procesów zapalnych, a nawet martwiczych. Pozostałością po przewlekłych procesach grzybiczych są zmiany bliznowate.

Do zakażeń grzybiczych usposabiają choroby wyniszczające tj.: cukrzyca, dysbakterioza po długotrwałej terapii antybiotykowej czy kortykosterydowej i innych środkach immunosupresyjnych. Zakażenie grzybami może nastąpić poprzez uszkodzoną skórę, drogi oddechowe, przewód pokarmowy i drogi rodne.

Najczęściej spotykanymi grzybicami są: promienica, histoplazmoza, kropidlakowica, kokcydioidomikoza, sporotrychoza, kandydoza (szczególnie częsta u chorych z obniżoną odpornością m.in. chorzy na AIDS) i kryptokokoza.

Grzybica drobnozarodnikowa
Grzybica drobnozarodnikowa, bardzo zakaźna grzybica skóry głowy owłosionej i skóry gładkiej u dzieci, do niedawna rzadko występująca w Polsce (głównie Francja, USA, Rosja) obecnie u nas coraz częstsza.

Objawy kliniczne: na skórze głowy owłosionej widoczne są ogniska o różnie nasilonych cechach stanu zapalnego, w ich obrębie wszystkie włosy są jakby równo odcięte i otoczone szarawą pochewką. Na skórze gładkiej ostro odgraniczone, zapalne, okrągłe lub owalne ogniska, z pęcherzykami lub grudkami wysiękowymi na obwodzie.

Rozpoznanie opiera się na badaniu w lampie Wooda (silna zielonkawa fluorescencja ognisk) dodatniego wyniku bezpośredniego badania mikologicznego i posiewach.

Grzybica międzypalcowa
Grzybica między palcowa, bardzo częsta postać grzybiczego zakażenia skóry, wywołana najczęściej przez grzyby z rodzaju Trichophyton lub Epidermophyton (grzyby chorobotwórcze). Występuje najczęściej w przestrzeni między palcowej między III i IV oraz IV i V palcem na stopie.

Objawia się zmianami wyparzeniowymi (pęcherzyki ulegające pęknięciu, odwarstwianie się zmacerowanego naskórka, sączenie, głębokie pęknięcia), połączonymi z silnym świądem. Jako powikłanie może dochodzić do objawów spryszczenia, a także do wtórnego zakażenia bakteryjnego, np. róży.

Grzybica obrębna pachwin
Grzybica obrębna pachwin, schorzenie grzybicze skóry objawiające się jako wyraźnie ograniczone ognisko zapalne z zwłaszcza na obwodzie większym naciekiem oraz liczne wykwity grudkowe, pęcherzykowe, nadżerki i strupy. Umiejscowienie: okolice pachwinowe, skóra ud przylegająca do moszny, rzadziej inne fałdy ciała.

Grzybica paznokci
Grzybica paznokci, zakażenie paznokci (pojedynczych lub licznych) grzybami z rodzaju Trichophyton, Epidermophyton, Candida. Wszystkie te infekcje, z wyjątkiem kandydozy, cechują się wspólnym obrazem klinicznym. Paznokcie są żółte lub brunatnawe, łamliwe, ulegają pobruzdowaniu, pogrubieniu (związanemu z rogowaceniem podpaznokciowym), wykruszaniu. Kandydoza (drożdżyca) paznokci różni się wyraźnym stanem zapalnym wałów paznokciowych oraz częstym zajęciem płytki od strony jej bocznych powierzchni.
Grzybica stóp
Grzybica stóp, częste umiejscowienie zakażenia grzybiczego skóry. Grzyby zakażające: Trichophyton lub Epidermophyton. Rozróżnia się trzy odmiany kliniczne: międzypalcową, potnicową (różnej wielkości pęcherzyki i pęcherze na podłożu rumieniowym, drobne nadżerki, sączenie, złuszczanie) i złuszczającą (ogniska rumieniowo złuszczające lub hiperkeratotyczne). Zakażenie może się przenosić nie tylko przez kontakt bezpośredni, ale także przez używanie wspólnego obuwia, ręczników itp.

GRZYBICE GŁOWY:
Grzybica strzygąca
Grzybica strzygąca, najczęstsza obecnie w Polsce grzybica skóry głowy owłosionej, nie owłosionej oraz paznokci, wywołana przez różne grzyby z grupy Trichophyton. Zakażenie może nastąpić od chorego człowieka, zwierzęcia.

Objawy kliniczne: zależnie od nasilenia objawów zapalnych (co pozostaje w związku z rodzajem zakażającego grzyba i jego wewnątrz- lub zewnątrzwłosową lokalizacją) wyróżnia się dwie postacie kliniczne:

1) głęboką - cechującą się ostro zapalnymi guzami, o nierównej, czasem brodawkowatej powierzchni, pokrytymi wydzieliną ropną i strupami. Większość włosów w obrębie ognisk ulega wyropieniu, pozostałe dają się z łatwością usunąć. Postać ta może pozostawiać blizny. Ta postać grzybicy występuje najczęściej u dzieci i mężczyzn (głównie na brodzie).
2) powierzchowną - na skórze głowy owłosionej stwierdza się zwykle liczne ogniska, o słabo wyrażanych objawach zapalnych, łuszczące się otrębiasto, z włosami ułamanymi tuż nad powierzchnią skóry. Na skórze gładkiej występują okrągłe lub owalne: ostro odgraniczone ogniska, okazujące na obwodzie większe nasilenie stanu zapalnego oraz liczne pęcherzyki, grudki, strupy.
Zmianom tym towarzyszy świąd. Grzybica strzygąca może też zajmować paznokcie. Rozpoznanie opiera się na badaniu mikologicznym (preparat bezpośredni i posiew).

Grzybica woszczynowa
Grzybicę woszczynową wywołują przede wszystkim dermatofity z gatunków: Trichophyton schoenleinii, T. mentagrophytes v. granulosum, T. mentagrophytes v. quinckeanum, Microphyton gypseum.
Może występować na skórze gładkiej, lecz przeważnie zajmuje owłosioną skórę głowy. Jej charakterystycznym wykwitem jest okrągła, szarawożółta tarczka (scutulum), w środkowej części lekko wklęśnięta, silnie przylegająca do skóry, średnicy 1-2 cm, będąca w istocie strupem zawierającym nitki kolonii grzyba; włosy w obrębie zmian stają się szare, matowe, szorstkie, pokręcone, łatwo się łamią i tracą elastyczność. Infekcji towarzyszy cuchnący zapach. Tarczki tworzą na coraz większej powierzchni grube złogi, pod którymi przy dłuższym stadium choroby, powstają gładkie, lśniące blizny, całkowicie pozbawione włosów. Obok odmiany typowej (favus follicularis) istnieja też beztarczkowe odmiany choroby: łupieżopodobna (favus pityroides) i łuszczycopodobna (favus impetigoides). Zakażone włosy świecą matowozielono w świetle lampy Wooda. Obecnie w Polsce ta odmiana grzybicy jest rzadkością, nadal jest rozpowszechniona np. w krajach afrykańskich.

Łupież pstry
Powierzchowne zakażenie naskórka, objawiające się żółtobrunatnymi plamami zlokalizowanymi głównie na klatce piersiowej, wywołane przez drożdżaki z gatunku Pityrosporum ovale. Pojawia się zwykle po okresie dojrzewania płciowego, bardzo rzadko występuje u dzieci.
Objawy
? różowe lub żółtobrunatne plamy o typowej wielkości 3-4 mm, nieregularnego kształtu, dobrze odgraniczone, o tendencji do obwodowego szerzenia się i zlewania ze sobą, tak ze zajmują duże powierzchnie skóry;
? powierzchnia zmian ma skłonność do drobnego, otrębiastego złuszczania się;
? świąd występuje sporadycznie;
? plamy uwidaczniają się po posmarowaniu nalewką jodową, w lampie Wooda wykazują żółtawą lub ceglastą fluorescencję;
? zmiany mają tendencję do nawrotów;
? pod wpływem promieni słonecznych miejsca zmienione nie ulegają opaleniu, jest to związane z produkcją przez patogen inhibitora melanogenezy, kwasu azelainowego; stad nazwa "pstry" odnosząca się do białych ognisk w obrębie niezmienionej, opalonej skóry.
Najczęstsza lokalizacja to klatka piersiowa, tułów, szyja i owłosiona skóra głowy.
Leczenie
? miejscowe stosowanie leków przeciwgrzybiczych: maści zawierających klotrimazol i ketokonazol, szamponów z ketokonazolem;
? w razie oporności na leczenie: ogólne stosowanie ketokonazolu (10 dni), flukonazolu lub itrakonazolu (7 dni);
? mydła i szampony zawierające kwas salicylowy celem zapobiegania nawrotów.
Grzybica pochwy i sromu

Grzybica pochwy i sromu, stan zapalny pochwy i sromu wywołany zakażeniem drożdżakami (kandydoza). Do powstania choroby dochodzi najczęściej u osób z obniżoną odpornością, po długotrwałym stosowaniu antybiotyków prowadzących do dysbakteriozy (powoduje zachwianie równowagi pomiędzy nią a wnikającymi z zewnątrz drobnoustrojami chorobotwórczymi) oraz w trakcie ciąży.

Objawami są najczęściej świąd i pieczenie sromu, gęste serowate upławy, białawe naloty w przedsionku pochwy i w pochwie, leżące na zaczerwienionej i rozpulchnionej błonie śluzowej.

Rozpoznanie opiera się na wyniku badania mykologicznego rozmazu. Leczenie nystatyną dotyczy także partnera seksualnego. W czasie leczenia obowiązuje wstrzemięźliwość płciowa.

GRZYBICA - Jak się ustrzec ?

SKALA ZAGROŻENIA0-6 MOŻLIWE ZAGROŻENIE JAK SIĘ ZACHOWAĆ
Ręcznik 5 Możliwość zarażenia się grzybicą po użyciu ręcznika osoby chorej na grzybicę. Nie pożyczaj od nikogo ręcznika i sam nie pożyczaj nikomu swojego.
Myjka, gąbka 5 Możliwość zarażenia się grzybicą po użyciu myjki, gąbki przez osobę chorą na grzybicę. Myjka i gąbka to przedmioty osobistego użytku ? nie pożyczaj.
Nożyczki do paznokci, pilniczek, cążki 2-3 Możliwość zarażenia się grzybicą jeśli nożyczek, pilniczka używa się wspólnie z osobą zarażoną grzybicą. Nie pożyczaj nożyczek i pilniczka oraz innych przedmiotów wykorzystywanych w manicure i pedicure.
Pumeks 4 Trudniej utrzymać jego czystość, grzyby mają dobre warunki, przechowania i rozwoju. Raczej stosuj tarki metalowo--plastykowe, które łatwiej oczyścić i osuszyć.
Obuwie 5 Ze względu na potliwość stóp ? sprzyjające warunki do rozwoju grzybów chorobotwórczych. Nie pożyczaj obuwia.Nie kupuj, nie przyjmuj w prezencie obuwia używanego.Unikaj mierzenia obuwia na gołą stopę.Nie zakładaj ?w gościach? kapci, które proponują gospodarze.Wybieraj obuwie przewiewne, unikaj tworzyw sztucznych.Nie zakładaj tych samych butów dzień po dniu.Latem noś sandałki i klapki.
Skarpety 4 Wilgotne skarpety sprzyjają rozwojowi grzybów. Wybieraj skarpety z naturalnych włókien lub specjalistyczne sportowe.Regularnie zmieniaj skarpety i pierz je w temperaturze 60 st. CWilgotne skarpety, jeśli tylko możesz, zmieniaj na suche.
Kąpiel, prysznic 5 Rozwój grzybów w wilgotnym środowisku. Starannie wycieraj ciało po kąpieli, szczególnie między palcami stóp oraz w fałdach skórnych.
Ogólnodostępny natryskzwłaszcza z drewnianym podestem 6 Wolnostojąca woda to miejsce, które bardzo lubią grzyby chorobotwórcze, dodatkowym niebezpieczeństwem jest duża liczba korzystających osób W publicznych miejscach zawsze miej na nogach własne klapki.
Basen, siłownia, sauna, szatnie 6 Miejsca przebywania wielu osób, a także sprzyjające warunki do rozwoju grzybów(ciepło, wilgotność). Zakładaj klapki, gdy tylko możliwe. Unikaj chodzenia bosymi stopami.
Pokoje hotelowe,prywatne kwatery,ośrodki wczasowe,akademiki, sanatoria 5 Miejsca przebywania wielu osób, często także sprzyjające warunki do rozwoju grzybów.Grzyby mogą być obecne nawet w wykładzinach lub dywanach. Unikaj chodzenia bosymi stopami w pokojach, łazienkach.

W leczeniu grzybicy stosuje się leki doustne oraz zewnętrzne do stosowania miejscowego. Obecnie dysponujemy lekami przeciwgrzybicznymi, które znacznie poprawiły skuteczność zwalczania tego schorzenia. Są to, np. preparaty z terbinafiną: Terbiderm krem, Undofen Max, Tenasil, Lamisilat.

Bibliografia
? Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową PZWL 2005, ISBN 83-200-3367-5.
? Gernot Rassner Dermatologia. Podręcznik i atlas. Urban & Partner 1994 ISBN 83-85842-25-X

---