Finanse - wykład (WSHE) dn. 16.12.2007
Finanse publiczne to działania prowadzone w dziedzinie gospodarki finansowej sektora publicznego oraz wszelkie działania związane z tworzeniem i wykorzystywaniem funduszy publicznych.
Fundusze publiczne są podstawowym źródłem środków finansowych niezbędnych do wykonywania przez organy państwowe i organy samorządowe ich funkcji.
Funkcje państwa:
publiczne,
socjalne,
gospodarcze
Państwo pełni funkcje publiczne sensu stricto w takich tradycyjnych dziedzinach jak:
utrzymanie aparatu państwowego,
utrzymanie porządku publicznego,
bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego,
utrzymanie wymiaru sprawiedliwości,
ochrona zasobów naturalnych,
reprezentowanie państwa na zewnątrz
Funkcje socjalne państwa są związane z koniecznością zaspokojenia potrzeb zbiorowych w takich dziedzinach jak: zdrowie, mieszkalnictwo, edukacja i zatrudnienie.
Pełnienie przez państwo funkcji gospodarczych nadaje wyraz m.in. w:
Ustalaniu zasad funkcjonowania różnych rynków (rynków towarowych, finansowych i rynku pracy)
Regulowaniu stosunków gospodarczych z zagranicą.
Pośredni sposób określania sektora publicznego mówi, że „działalność aparatu państwowego oraz innych związków publicznoprawnych, wchodzących w skład tzw. sektora publicznego, wymaga ponoszenia różnego rodzaju wydatków”.
Różnica miedzy sektorem publicznym a prywatnym sprowadza się do różnic w finansowaniu wydatków obu sektorów.
W jednostkach należących do sektora publicznego ponoszone przez nie koszty stanowią zarazem zużycie dochodów wytworzonych przez inne podmioty.
Jednostki należące do sektora publicznego to:
jednostki budżetowe oraz
jednostki gospodarki pozabudżetowej.
Jednostki budżetowe pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa (gminy), a uzyskane dochody odprowadzają do budżetu.
Gospodarka pozabudżetowa prowadzona może być w formie:
jednostek wyodrębnionych organizacyjnie (jak zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze)
jednostek wyodrębnionych finansowo (środków specjalnych).
Zakład budżetowy prowadzi działalność gospodarczą na zasadach samowystarczalności i pokrywa swoje wydatki z uzyskanych dochodów (prawo budżetowe dopuszcza możliwość dotowania zakładów budżetowych).
W formie gospodarstwa pomocniczego może być prowadzona:
działalność uboczna lub
część podstawowej działalności jednostki budżetowej, wyodrębniona organizacyjnie z takiej jednostki i finansowana z dochodów własnych.
Gromadzenie środków specjalnych wiąże się z tym, ze dochody budżetu państwa (gminy), związane z określonym rodzajem działalności jednostki budżetowej, nie są odprowadzane bezpośrednio do budżetu, lecz są gromadzone na specjalnym rachunku, z którego pokrywa się koszty tej działalności.
Państwowe i komunalne instytucje kultury, posiadają osobowość prawną a wiec maja prawo do własnych dochodów i do własnego majątku.
Grupy dochodów publicznych:
dochody z własności publicznej,
dochody z podatków i opłat publicznych
dochody z kredytów i pożyczek
W sektorze publicznym wyodrębniamy majątek:
służący organom władzy i administracji,
służący publicznym instytucjom usługowym,
zaangażowany w infrastrukturze,
zaangażowany w zarobkowej działalności gospodarczej.
Zaangażowanie państwa w zarobkowej działalności gospodarczej może mieć charakter:
bezpośredni, w formie aktywów rzeczowych przedsiębiorstw publicznych lub
pośredni, w formie aktywów finansowych.
Majątek rzeczowy sektora publicznego może być wykorzystany do uzyskania dochodów w drodze:
sprzedaży
dzierżawy, najmu i użytkowania
kreowania nowych podmiotów
prywatyzacji podmiotów gospodarczych
Podatki to przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie pieniężne nakładane przez państwo na osoby fizyczne lub prawne w celu uzyskania dochodów dla pokrycia wydatków związanych z zadaniami państwa.
Opłaty są nakładane na podmioty, które korzystają bezpośrednio z usług publicznych i czynności urzędowych wykonywanych przez organy państwa; np.: opłaty skarbowe, kary i grzywny.
Podatki i opłaty różnią się od innych dochodów publicznych tym, że nie podlegają zwrotowi.
Pożyczki i kredyty nie są to dochody publiczne sensu stricto. Inne są przesłanki i mechanizm ich pozyskiwania niż w przypadku dochodów podatkowych i z własności publicznej.
Determinanty źródeł i wysokości podatków:
wielkość pożądanych dochodów publicznych,
poziom dobrobytu społeczeństwa,
optymalna alokacja czynników wytwórczych,
sprawne funkcjonowanie rynków
Wydatki publiczne oznaczają rozchodowanie środków pieniężnych przez państwo i inne związki publicznoprawne w celu wykonywania ich funkcji.
Wydatki publiczne można podzielić na:
bieżące,
majątkowe (głownie wydatki inwestycyjne).
wydatki bieżące obejmują:
wydatki na utrzymanie jednostek budżetowych,
dotacje na wydatki bieżące dla jednostek gospodarki pozabudżetowej,
dotacje dla szkół wyższych i jednostek upowszechniania kultury.
wydatki majątkowe w układzie przedmiotowym dzielimy na:
zakupy środków trwałych
wydatki na roboty budowlano-montażowe przez budżet kredytów na finansowanie inwestycji.
wydatki majątkowe w układzie podmiotowym dzielimy na:
wydatki na finansowanie inwestycji jednostek budżetowych, przedsiębiorstw i innych podmiotów gospodarujących oraz jednostek organizacyjnych,
spłaty poręczonych przez budżet kredytów na finansowanie inwestycji.
Przepisał: Piotr Kijewski / WSHE
piotrkijewski@interia.eu