PRZEDMIOT BADAŃ CZYTELNICZYCH:

Badania nad czytelnictwem pojawiły się pod koniec XIX w. (wtedy powstały pierwsze takie opracowania), wiąże się to z alfabetyzacją społeczeństwa.

Badania czytelnicze podlegają wszystkim ogólnym normom i regułom prac badawczych, różniąc się od innych analiz głównie problematyką i przedmiotem oraz polem dociekań. Mimo pewnych zbieżności i tożsamości z obiektem innych analiz, zakres badań czytelniczych jest wyraźny i autonomiczny.

Przedmiotem badań czytelniczych są różnorodne i kilku płaszczyznowe relacje między książką a czytelnikiem.

Pierwszy czynnik czytelnik (odbiorca) - nauka o literaturze mówi o różnych odbiorcach:

• czytelnik wirtualny (ten i tylko ten odbiorca istniejący w sygnałach tekstowych). Analiza tych sygnałów jest podstawą do opisu odbiorcy wirtualnego, zakłada się bowiem, że powinien on na owe sygnały odpowiedzieć

• odbiorca potencjalny - kreowany przez kulturę w danym czasie, też wyobrażany przez autora.

Dla potrzeb badań czytelnictwa - jest określenie czytelnik rzeczywisty - tworzący publiczność czytającą.

• zbieramy o nim informacje przeprowadzając wywiad, proponując wypełnienie ankiety

• poznajemy go analizując różnorodne dokumenty w tym dokumentację biblioteczną

• możemy określić jego cechy społeczno-demograficzne: wiek, płeć, wykształcenie, wzory uczestnictwa w kulturze, style życia

Drogą takich analiz zmierzamy do ujawnienia rzeczywistych czynników społecznych, psychospołecznych i kulturowych warunkujących zachowanie czytelnicze, stosunek do książki jako wytworu kultury i stosunek do konkretnych treści przenoszonych przez książkę.

Książka jeden z tekstów kultury, utrwalony graficznie zapis myśli ludzkiej przeznaczony do przekazywania i przechowywania tej myśli.

Relacje z jakimi kategoriami związków mamy do czynienia, ich wielkość i różnorodność można sprowadzić do zagadnienia:

1. dostępność i styczność - ustalenie ram społecznych obiegu książki, jej zasięgu w różnych kategoriach społecznych, wielkości publiczności czytającej, jej struktury i zróżnicowania, znaczenie i funkcja instytucji organizujących i uczestniczących w udostępnianiu źródeł informacji o książce, czyli w jakich ramach, jakimi drogami i dzięki jakim inspiracjom dokonuje się kontakt: książka - jej odbiorcach

2. wybory czytelnicze - rejestrowanie i charakteryzowanie lektur, rejestrowanie kręgów odbiorców odmiennych rodzajów książek, oznaczenie tych zespołów książek, ku którym zwraca się uwaga różnych kategorii czytelników

3. odbiór tekstów - sposoby czytania i odczytywania tekstów, postrzeganie specyfiki czy cech identyfikacji książki, rozumienie tekstu i rozpoznawanie konwencji literackich, motywacje, doświadczenie i oczekiwania czytelnicze.

Generalnie w badaniach czytelnictwa chodzi o ustalenie rzeczywistej funkcji społecznej książki - różnego rodzaju książek. Pojęcie „funkcja rzeczywista” występuje jako komplementarne wobec funkcji intencjonalnych i nadanych.

Dobór naczelnej perspektywy badawczej, narzędzi badania i języka opisu, czyli pojęcia i kategorie analizy, możliwości wskazania mechanizmów owe zjawiska kształtujące.

Przedmiot badań czytelnictwa przekonuje, że w polu zainteresowań znajdują się fakty i zjawiska bardzo niejednorodne: instytucje, organizacje, układy społeczne, zachowania, doznania ludzkie.