Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące - są to wszystkie rodzaje promieniowania, które wywołują jonizację ośrodka materialnego, tj. oderwanie przynajmniej jednego elektronu od atomu lub cząsteczki albo wybicie go ze struktury krystalicznej. Za promieniowanie elektromagnetyczne jonizujące uznaje się promieniowanie, którego fotony(tj. światło) mają energię większą od energii fotonów światła widzialnego.

Promieniowanie jonizujące może jonizować materię dwojako:

- bezpośrednio

- pośrednio

 Promieniowanie jonizujące bezpośrednio to strumień cząsteczek obdarzonych ładunkiem elektrycznym jonizujących głównie przez oddziaływanie kulombowskie (czyli wzajemne oddziaływanie ciał lub cząsteczek) Może to być m.in.

promieniowanie alfa α

promieniowanie beta β

 Promieniowanie jonizujące pośrednio to promieniowanie składające się z obiektów nie posiadających ładunku elektrycznego. Jonizuje ono materię poprzez oddziaływania inne niż kulombowskie.

Jonizacja - zjawisko powstawania jonu czyli kationu bądź anionu z obojętnego atomu lub cząsteczki.

Źródła promieniowania jonizującego w środowisku to:

a) Źródła naturalne : izotopy promieniotwórcze w skorupie ziemskiej, promieniowanie kosmiczne, izotopy promieniotwórcze powstające w wyniku reakcji jądrowych w atmosferze pod wpływem promieniowania kosmicznego,

b) Wzmożone promieniowanie naturalne (wskutek działania człowieka) : wydobycie i przeróbka rud uranu, wydobycie i przeróbka innych surowców mineralnych, spalanie paliw kopalnych, stosowanie niektórych nawozów sztucznych,

c) Źródła sztuczne : produkcja i zastosowanie izotopów promieniotwórczych w medycynie, przemyśle, badaniach naukowych(odpady promieniotwórcze, próbne wybuchy jądrowe, eksploatacja reaktorów jądrowych).

Wpływ promieniowania jonizującego na człowieka

 Promieniowanie jonizujące powoduje przede wszystkim uszkodzenia jądra komórkowego, zaburzenia w podziale komórkowym i w kodzie genetycznym, co może prowadzić do powstania mutacji genetycznych.

 Częstym schorzeniem osób narażonych na duże dawki promieniowania jest białaczka, czyli nowotwór krwi. Rodzaj i nasilenie reakcji popromiennych zależą w dużym stopniu od rodzaju promieniowania i czasu oddziaływania.

Zabezpieczenia pracowników przed promieniowaniem jonizującym (ochrona radiologiczna)

Na stanowiskach pracy z obecnymi substancjami promieniotwórczymi, z uwagi na zagrożenia, powinny być przestrzegane następujące zasady:

 pracę przy otwartych źródłach promieniowania należy wykonywać wyłącznie na terenie przeznaczonym na ten cel,

 manipulacje substancjami promieniotwórczą przeprowadza się w rękawicach i fartuchach ochronnych,

 poruszanie się po terenie aktywnym dozwolone jest tylko w odpowiednich kaloszach,

 na terenie pracowni nie wolno spożywać pokarmów i napojów,

 w pracowni powinna być odpowiednia wentylacja (np.w pracowni rentgenowskiej),

 po pracy obowiązuje umycie rąk i twarzy, a w zakładach I kategorii zagrożenia kąpiel pod prysznicem,

 sprzątanie pomieszczenia powinno być prowadzone na mokro,

 odpady promieniotwórcze powinny być przechowywane w specjalnych, szczelnych naczyniach w przeznaczonym na ten cel,

 w przypadku, gdy istnieje konieczność pracy w środowisku, gdzie powietrze lub samo pomieszczenie jest skażone (np. podczas awarii), należy stosować odpowiednie kombinezony ochronne z dopływem filtrowanego powietrza,

 należy wyznaczyć i oznakować strefy niebezpieczne,

 musi działać sygnalizacja włączenia źródła,

 należy przestrzegać badań profilaktycznych przewidzianych dla osób narażonych na promieniowanie jonizujące.

Do obowiązków zakładu pracy należy :

a) uzyskanie zezwolenia na nabycie i stosowanie źródeł promieniowania oraz na uruchomienie wszelkich urządzeń z tym związanych,

b) szkolenie pracowników,

c) zapewnienie im specjalistycznej opieki lekarskiej,

d )zapewnienie środków ochrony indywidualnej,

e) prowadzenie kontroli środowiska pracy i dawek indywidualnych oraz zatrudnienie inspektora ochrony radiologicznej.

Za stan ochrony radiologicznej odpowiada kierownik zakładu, natomiast inspektor ochrony radiologicznej prowadzi bezpośredni nadzór nad pracami z promieniowaniem.

3

---