Dobra niematerialne stanowią pewną wartość, nie są rzeczami i nie mają postaci materialnej. Istnieją zatem niezależnie od rzeczy, natomiast rzecz jest dla nich substratem. Dzięki temu substratowi możemy dobro materialne poznać i korzystać z niego. W ramach kategorii możemy wyróżnić: utwory (utwory literackie, artystyczne, naukowe w rozumieniu prawa autorskiego) rozwiązania (wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych) oznaczenia (oznaczenia przedsiębiorstwa, firma, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne)

Między własnością rzeczy a własnością intelektualną istnieją zasadnicze różnice: 1) przedmiot (rzeczy- dobra niematerialne) 2) charakter uprawnień (majątkowy- prawa natury osobistej (niezbywalne)) 3) uprawnienia majątkowe przy dobrach niematerialnych zazwyczaj ograniczone są w czasie i przestrzeni na terytorium. Klasyfikacja dóbr niematerialnych:

1 Kryterium podziału: ze względu na ładunek intelektualny, który towarzyszy powstaniu dobra niematerialnego (jest przesłanką do przyznania ochrony) I Kategoria- dobra o charakterze intelektualnym, które są przejawem działalności twórczej człowieka o indywidualnym charakterze, może być to dobro ustalone w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia, sposobu wyrażenia. Ochronie podlegają: utwory literackie, artystyczne, naukowe wyrażone słowem i symbolami materialnymi. Dla ochrony tych dóbr potrzebny jest twórczy wysiłek człowieka i cecha nowości i oryginalności II Kategoria- symbole, są nośnikiem pewnych informacji o przedsiębiorcy, o pochodzeniu towaru bądź usługi czy pochodzeniu geograficznym towaru lub usługi. Są zdolne do wywoływania określonych skojarzeń. Wyróżniamy ze względu na pełnione funkcje. Nie muszą być nowością: Funkcje: indywidualizującą towary lub usługi w obrocie- znak towarowy indywidualizująca przedsiębiorców- firma wskazywanie pochodzenia geograficznego, funkcje te posiadają oznaczenia geograficzne- skąd pochodzi dany towar. 2 Kryterium podziału: ze względu na przeznaczenie dóbr I Kategoria- dobra, które są przedmiotem ochrony niezależnie od ich wartości i przeznaczenia czyli utwory II Kategoria- obejmuje wszystkie pozostałe dobra dlatego, że cechują się zdolnością do przemysłowego zastosowania. Ze względu na przemysłowe zastosowanie ukształtowano kategorię nazwaną mianem własności przemysłowej, której zakres został wyznaczony przez konwencję paryską z 20.03.1883r. W tej kategorii mieszczą się: patenty na wynalazki, wzory użytkowe, wzory, przemysłowe, znaki towarowe, nazwy handlowe, geograficzne oznaczenia pochodzenia, zwalczanie nieuczciwej konkurencji. W 1963r dołączono znaki usługowe. 2 modele ochrony dla dóbr własności przemysłowej (ze względu na sposób): I za pomocą przyznanego prawa podmiotowego. Na gruncie prawa polskiego przysługuje: wynalazkom, wzorom użytkowym, wzorom przemysłowym, zarejestrowanym znakom towarowym i usługowym, zarejestrowanym oznaczeniom geograficznym, topografiom układów scalonych. Ochrona za pom. przyznanego prawa podmiotowego spełnia następujące cechy: 1) wyłączne prawo- uprawnionemu przysługuje określona sfera uprawnień, która składa się na treść tego prawa, określona dla każdego z dóbr. 2) bezwzględne prawo- uprawniony może zakazać osobom trzecim wkraczania w sferę przysługującej wyłączności, czyli jest to prawo skuteczne erga omnis 3) prawo majątkowe- uprawniony może dysponować dobrem bezpośrednio i czerpać z tego korzyści, może też dokonać eksploatacji pośredniej, czyli dokonać obrotu dobrem na podstawie umów o przeniesienie prawa lub umów o upoważnienie do korzystania z dobra. II Ochrona za pomocą przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Jest to grupa dóbr niematerialnych, dla których wystarczająca jest ochrona o charakterze deliktowym (oznaczenia przedsiębiorstwa niezarejestrowane oznaczenia geograficzne, niezarejestrowane znaki towarowe, know-how)

Źródła prawa własności intelektualnej: 1) międzynarodowe prawa własności intelektualnej 2) prawo europejskie 3) regulacje prawa polskiego. Firma- jedno z dóbr niematerialnych. Aktualnie regulowana w kodeksie cywilnym art. 43²-43¹⁰. Zgodnie z artykułem 43² powiemy że przedsiębiorca działa pod firmą. Każdy przedsiębiorca niezależnie od jego formy organizacyjno prawnej korzysta z firmy. Firma jest oznaczeniem każdego przedsiębiorcy. Przedsiębiorca- zgodnie z art. 43¹ kodeksu cywilnego przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, która ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Pojęcie przedsiębiorcy wyznaczają 2 kryteria: podmiotowe i przedmiotowe. Podmiotowe- wiąże status przedsiębiorcy z rodzajem aktywności podmiotu prawa cywilnego 1) prowadzą działalności gospodarczą 2) aktywność ma być prowadzona we własnym imieniu, zarobkowa, zorganizowana, ciągła Przedmiotowe- przymiot przedsiębiorcy może przysługiwać każdemu podmiotowi prawa. Podstawową funkcją firmy jest indywidualizacja przedsiębiorcy w obrocie jako podmiotu prawnego i obowiązków i znaczenia firmy dla przedsiębiorcy tj. imię i nazwisko dla osoby fizycznej. Firma umożliwia odróżnianie przedsiębiorców działających na rynku. Możemy również powiedzieć, że firma może pełnić funkcje gospodarcze, w szczególności reklamową.
Budowa firmy: 1) rdzeń, inaczej korpus 2) dodatki: obligatoryjne, fakultatywne Korpus to ta część, która indywidualizuje przedsiębiorcę. Dodatek obligatoryjny: forma organizacyjno-prawna. Dodatek fakultatywny: siedziba, wskazanie przedmiotu działalności gospodarczej. Rodzaje firm (kryterium budowy): 1) firmy osobowe, czyli nazwisko osoby fizycznej, nazwa osoby prawnej, także określenia, które wskazują na więzi osobowe między osobami, które prowadzą działalność 2) firmy rzeczowe wskazują na przedmiot działalności np. bank handlowy 3) firmy fantazyjne składają się ze słów znaczeniowo obojętnych często słowa wymyślone np. Orlen. Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimów lub określeni wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jego prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych. Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Firma zawiera określenie formy prawnej osoby prawnej, która może być podana w skrócie. Ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę os. Prawnej oraz inne określenia dowolnie obrane. Firma os. Prawnej może zawierać nazwisko lub pseudonim os. Fizycznej jeśli służy to wskazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy i umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu os. Fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci, jej małżonka i dzieci. Firma ułomnych osób prawnych, to w jaki sposób jest ona konstruowana wskazują przepisy ustawy, która przyznaje zdolność tej jednostce. KSH, który określa w jaki sposób budowane są firmy handlowych spółek osobowych. Firma spółki osobowej zawiera przynajmniej nazwisko jednego wspólnika, który ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki oraz dodatek obligatoryjny wskazujący na rodzaj spółki. Zasady prawa firmowego: 1) zasada prawdziwości firmy- chodzi tu o zgodność firmy z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym. Firma musi odpowiadać prawdzie nie może wywoływać mylnego wyobrażenia co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia. 2) zasada jedności firmy- sprowadza się do zakazu posługiwania się przez przedsiębiorcę więcej niż jedną firmą ale nie wyłącza to posługiwania się przed przedsiębiorcę firmami oddziałowymi. Firma oddziału powinna mieć dodatek wskazujący na to, że jest to oddział oraz miejscowość, w której ma swoją siedzibę 3) zasada ciągłości firmy- stoi w sprzeczności z zasadą prawdziwości, przepisy ustawy pozwalają na zachowanie pod pewnymi warunkami dotychczasowej firmy mimo zmiany okoliczności faktycznych i prawnych. Są to przekształcenia osoby prawnej lub ułomnej osoby prawnej przy kontynuacji dotychczasowej działalności. Wystąpienie ze spółki wspólnika, którego nazwisko było zamieszczone w firmie, kontynuacja działalności gosp. os. fizycznej przez inną osobę będącą jego następcą prawną. 4) zasada jawności firmy- firmę ujawnią się we właściwym rejestrze, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej, tzn. rejestr to Rejestr Przedsiębiorców KRS, ewidencja działalności (os.fizyczne). Firma ma być jawna dla osób trzecich, zmiana firmy musi być ujawniona w rejestrze 5) zasada wyłączności firmy- daną firmą może posługiwać się tylko jeden przedsiębiorca. Istnieje konieczność obierania firmy w taki sposób, aby odróżniała się ona dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. Możliwe jest istnienie takich samych lub podobnych firm na jakimś obszarze, byle by obszar ten nie stanowił tego samego rynku. Ocena wspólnego rynku powinna brać pod uwagę element geograficzny, przedmiotowy i czasowy.

Prawo do firmy: firma związana jest nierozerwalnie z przedsiębiorcą i ustawa wprowadza zakaz zbycia firmy. Dopuszczalne jest upoważnienie innego przedsiębiorcy do korzystania z firmy pod warunkiem że nie wprowadza to w błąd. Prawo do firmy jest prawem podmiotowym, bezwzględnym dla niektórych jest to dobro osobiste przedsiębiorcy, natomiast niektórzy autorzy twierdzą, że ma ono charakter osobisto- majątkowy, bądź majątkowy. Ochrona prawa do firm Przesłanki ochrony firmy: 1) zachowanie osoby trzeciej, która zagraża lub narusza firmę uprawnionego 2) w/w zachowanie jest bezprawne, czyli sprzeczne z domniemaniem bezprawności i że sprawdzenie ma wykazać, że istnieją okoliczności, które bezprawność wyłączają Roszczenia, przedsiębiorca może żądać: zaniechania działania powyższego, usunięcia skutków, jeśli doszło do naruszenia, złożenia odpowiedniego oświadczenia lub oświadczeń, naprawienia szkody, wydania uzyskanych korzyści. Oznaczenia przedsiębiorstwa- wszystkie oznaczenia służące wyróżnianiu działalności gosp. Mogą to być nazwy, różnego rodzaju symbole, skróty literowe, godło, logo, flaga, rysunki itp. Przedsiębiorca może używać wielu oznaczeń przedsiębiorstwa i nie można wykluczyć wykorzystania tej funkcji w firmie. Znak towarowy. Funkcje znaków towarowych: wskazywanie pochodzenia (odróżniająca)- funkcja podstawowa, którą każdy znak musi pełnić. Pozwala odróżnić produkty tego samego rodzaju pochodzące od różnych przedsiębiorstw. Funkcja gwarancyjna- może ale nie musi się pojawić. Towar może uzyskać aprobatę u klientów ze względu na jego cechę, jakość, niezawodność, estetykę. Znak towarowy staję się symbolem tych cech. Znak towarowy gwarantuje, że każdy egzemplarz towaru pochodzi z jednego źródła i zapewnia o stałym poziomie cech towarów. Funkcja reklamowa- może ale nie musi się pojawić. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli takie oznaczenie nadaję się do odróżniania towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Formy przedstawieniowe znaku towarowego. Ustawodawca podaje katalog, który nie jest zamknięty: znaki słowne (wyrazy, slogany, znaki), graficzne (rysunki, ornamenty, kompozycje kolorystyczne) oraz znaki trójwymiarowe (przestrzenne), w tym również opakowania, melodie lub inne sygnały dźwiękowe. Wymienione postacie znaku towarowego muszą posiadać cechy zdolności do odróżnienia (abstrakcyjna zdolność do odróżnienia) Aby oznaczenie mogło być znakiem towarowym, musi spełnić 4 kryteria:

Zmysłowa postrzegalność- musi być postrzegany za pomocą zmysłów, ma zapadać w pamięć i świadomość Jednolitość- znak musi być łatwy do zapamiętania, możliwy do objęcia jako całość za pomocą jednego aktu poznawczego Samodzielność względem towaru. Musimy oddzielić znak towarowy od towaru w znaczeniu pojęciowym, by nie było tożsamości znaku i towaru. Graficzna przedstawialność- określenie zakresu ochrony znaku towarowego, bowiem znak musi się dać odtworzyć w widocznej postaci, np. dostrzegalne wizualnie. Kategorie znaków towarowych: indywidualne i wspólne. Indywidualny- przeznaczony do używania przez 1 podmiot Wspólne (kolektywne)- mogą być używane przez wiele podmiotów ale prawo do znaku przyznawane jest 1 podmiotowi określonej organizacji. Zdolność rejestracyjna znaku towarowego. 3 czynniki: a) potencjalna zdolność znaku towarowego do odróżniania b) zdolność odróżniająca c) brak przeszkód rejestracyjnych

Zdolności odróżniających nie mają: znaki, które nie nadają się do odróżniania, w obrocie towarów dla których zostały zgłoszone. Znaki opisowe znamion odróżniających dostatecznych pozbawione są te oznaczenia, które składają się wyłącznie z elementów, które służą w obrocie do wskazywania w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości. Znaki wolne- oznaczenia, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych. Oznaczenia geograficzne. Można wskazać 2 podstawowe kategorie oznaczeń geograficznych, które znalazły swoje odzwierciedlenie w konwencji paryskiej. Są to: oznaczenia pochodzenia (indications de provenance) nazwy pochodzenia (appellations d' origine) Oznaczenia pochodzenia stanowią zatem prostą informację o pochodzeniu produktu, np. made In Italy, polski len. Natomiast nazwy pochodzenia pełnią drugą obligatoryjną funkcję- funkcję gwarancyjną. Zapewniają o tym, że istnieje obiektywna jakościowa więź między produktem a określonym miejscem geograficznym, co odzwierciedla właśnie nazwa pochodzenia, np. champagne, oscypek, bryndza podhalańska. Oznaczenia geograficzne mogą obejmować: nazwy geograficzne kraju, regionu, miejscowości, rzek, jezior, szczytów górskich. Najczęściej są to oznaczenia słowne, składające się z nazwy miejsca- rzeczowników lub przymiotników. Są to również niekiedy symboliczne odniesienia- zdjęcia, rysunki, mapy, które wskazują na miejsce lub obszar geograficzny. Modele ochrony oznaczeń geograficznych: 1) Model oparty o ochronę deliktową 2) Model oparty o przyznanie przez właściwy organ prawa podmiotowego 3) Model ochrony poprzez wydanie stosownych aktów prawnych przez państwo. Te modele mogą być łączone.

---