Ekonomia: ćwiczenia nr 4, 12 III 2001 r.

Podział dochodu narodowego:

1. pierwotny - odbywa się w miejscu wytworzenia dochodu, np. w przedsiębiorstwie; nie dzieli się między pracowników i przedsiębiorców. W wyniku pierwotnego podziału tworzą się płace pracowników najemnych i zyski przedsiębiorstwa;

2. wtórny - tworzony poprzez rynek (mechanizm rynkowy) i budżet państwa. Tworzony poprzez system cen i system podatków. Co się tworzy w wyniku wtórnego podziału dochodów? Tworzy się dochody właścicieli przedsiębiorstw i jednostek usługowych, pracowników sfery nieprodukcyjnej i państwa. Mamy trzy grupy podmiotów, które otrzymują dochody w wyniku wtórnego podziału dochodów.

Jeżeli państwo dysponuje własnymi dochodami, to realizuje zadania polityki gospodarczej i społecznej:

• finansuje administracje państwową, wymiar sprawiedliwości, ochronę porządku publicznego;

• obronę narodową, powszechną i publiczną oświatę, naukę i kulturę;

• obciążenia z tytułów kredytów zagranicznych, publiczną ochronę zdrowia i opiekę społeczną.

Zadania te wynikają z koncepcji państwa dobrobytu, które przychodzi z pomocą swoim obywatelom.

3. ostateczny - tworzy się fundusz konsumpcji i akumulacji, który tworzy się za pomocą redystrybucji dochodów, podatków i kredytów.

Fundusz konsumpcji - dzieli się na konsumpcję indywidualną i grupową (administracja, oświata, służba zdrowia, nauka, kultura - zaspokajają potrzeby społeczności). Podmioty sfery realnej: konsumpcji, produkcji, wymiany,

Fundusz akumulacji - powiększanie zasobów kapitałowych w gospodarce jako całości. Wydatki finansowane z funduszu akumulacji: inwestycje powiększające zdolności produkcyjne gospodarki, inwestycje w sferze usług nieprodukcyjnych, wydatki powiększające zapasy i rezerwy w gospodarce, wydatki na powiększenie środków obrotowych w gospodarce i finansowanie ujemnego salda bilansu płatniczego. To są wydatki, które możemy sfinansować w gospodarce dzięki akumulacji. (Mamy środki, aby sfinansować ujemny wynik salda, gdy wypływy są większe od obrotów. Jeżeli będziemy finansować inwestycje powiększające zdolności produkcyjne i inwestycje w sferze usług nieprodukcyjnych to będziemy sprzyjali rozwojowi produkcji eksportowej i wtedy możemy doprowadzić do zmian w saldzie bilansu płatniczego kraju).

Jak mówimy o analizie ekonomicznej mierników zmian dochodów narodowych to wprowadzamy pojęcie

PKB

PKB per capito = ------------------------------------

Liczba mieszkańców kraju

PKB per capito - produkt krajowy brutto podzielony przez liczbę mieszkańców danego kraju, świadczy on o jakości życia danego społeczeństwa, nie jest to obiektywny miernik, bo podaje średni dochód na jedną osobę. (w Polsce około 4500 $, jest to trzykrotnie mniej niż w najbiedniejszym kraje UE).

Okazuje się, że ekonomiczne pomiary jakości życia są niedoskonałe.

GNP (PNB) - Produkt Narodowy Brutto, miernik niedoskonały, wady:

• nie ujmuje efektów pracy, które nie znalazły się w obiegu rynkowym ( pracy w gosp. domowym, na własnej działce etc.);

• nie ujmują rezultatów gospodarki cienia (szarej i czarnej strefy);

• nie ujmuje czasu wolnego jako dobra istotnego i będącego istotnym elementem dobrobytu społecznego;

• nie obejmuje korzyści z bogactwa nabytego przez gospodarstwa domowe w poprzednich okresach;

• ujmuje tzw. antydobra (broń, tytoń, alkohol, narkotyki), które nie służą człowiekowi, wobec tego nie powiększają dobrobytu społecznego.

Alternatywne metody, które uwzględniają te elementy które nie są brane pod uwagę w analizie ekonomicznej:

Metoda genewska poziomu życia - wyróżnia zmienne endogeniczne i egzogeniczne (wewnętrzne i zewnętrzne).

• endogeniczne (wew.) - opisują społeczne aspekty poziomu życia, uwzględniając poziom zaspokojenia potrzeb materialnych i kulturalnych w danym okresie,

• egzogeniczne (zew.) - zmienne losowe i nielosowe wyjaśniające przyczyny zmienności stopnia zaspokojenia potrzeb.

Głównie uwzględnia się czynniki endogeniczne. Pierwszą ich wersję w 1966r. opracował Drewnowski i Scott i do zmiennych endogenicznych zaliczyli wówczas: wyżywienie, osłonę (czyli mieszkanie, odzież i obuwie), ochronę zdrowia, wykształcenie, rekreacje, zabezpieczenie społecznie i zagospodarowanie mapy kraju.

Druga wersja została sformułowana w 1974r. przez Drewnowskiego. Rozszerzył on klasyfikację tworząc 3 segmenty (agregaty) potrzeb, które warunkują samoocenę poziomu życia:

• potrzeby konsumpcyjne,

• potrzeby ochrony,

• potrzeby środowiska (socjalnego i przyrodniczego)

W latach '90 agendy ONZ opracowały nowego miernika poziomu życia:

HDI - wskaźnik ludzkiego rozwoju, oceny poziomu życia przez człowieka. Wskaźnik ten ocenia poziom życia mieszkańców krajów zrzeszonych w ONZ, opracowany przez uczonych z Oxfordu. Wskaźnik ten nie uwzględnia stanu jakości środowiska przyrodniczego (jego wada). Stanowi on kombinacje 3 wskaźników:

• PKB na jednego mieszkańca (PKB per capita);

• przewidywaną długość życia;

• poziom wykształcenia.

Na podstawie tych wskaźników opracowuje się ranking krajów pod względem rozwoju.

Miernik NEW - najbardziej znana próba modyfikacji wskaźnika PNB w sensie dobrobytu ekonomicznego netto. Uwzględnia przy obliczaniu NEW nierynkowe dobra i straty. Modyfikuje PNB w następujący sposób:

• odejmuje z PNB negatywne skutki oddziaływań na jakość życia: zanieczyszczenia środowiska (powietrza, ziemia, wody), a także hałas i zaśmiecenie;

• wyklucza z PNB niektóre usługi pośrednie np. ochronę policyjną i przeciwpożarową;

• dodaje do PNB efekty pracy gospodarstw domowych i czas wolny.

Miernik NEW jest szeroko wykorzystywany w krajach rozwiniętych i w Japonii. Ma on też szereg wad, wynikających z tego iż koncentruje się wyłącznie na pomiarze dobrobytu ekonomicznego, eliminując tak istotne dla spokoju społecznego usługi jak policyjne, czy przeciwpożarowe.

Nie ma idealnego wskaźnika w sensie ekonomicznym ani w sensie społecznym. Uwzględniając jedne aspekty musimy pominąć inne.

Jeżeli dochód narodowy jest wyrażony w formie pieniężnej, to podlega on zjawiskom aprecjacji lub deprecjacji. Jeżeli mówimy o aprecjacji lub deprecjacji to zyskuje na wartości lub traci w wyniku wystąpienia zjawiska inflacji.

Jeżeli obrazujemy zmiany w poziomie cen to musimy przeprowadzić:

Analiza deflatora : Df - wskaźnik zmian poziomu cen.

NPNB

Df= ----------- x 100

RPNB

NPNB - normalny PNB, ujęty w cenach bieżących, uwzględnia wpływ inflacji,

RPNB - realny PNB, ujęty w cenach stałych, koryguje nominalny PNB o wpływ inflacji, przyjmuje, że ceny z pewnego okresu są cenami bazowymi, i na podstawie tych cen śledzi się zmiany wskaźnika w czasie.

Jeżeli:

Df > 100 , inflacja.

Df < 100, deflacja (spadek ogólnego poziomu cen).

ZADANIE I:

C (wydatki konsumpcyjne)= 1200 PKB w cenach rynkowych = C + I + G = 1900

I (wydatki inwestycyjne) = 400 Nx (eksport netto) = Ex - Im = -30

G (wydatki rządowe) = 300 PNB w cenach rynkowych = C + I + G + Nx = 1870

Ex (eksport) = 120 PNN w cenach rynkowych = C + I + G + Nx - A =

Im (import) = 150 1800

T (podatki) = 500 PKB w cenach czynników wytwórczych = C + I + G +

B (płatności transferowe) = 50 B - T = 1450

A (amortyzacja) = 70 PNB w cenach czynników wytwórczych =

Nx (Ex - Im) = -30 = PKB (C + I + I + G + B - T) + Nx = 1420

PNN w cenach czynników wytwórczych =

= PNB (C + I + I + G + B - T + Nx) - A = 1350

ZADANIE II:

Dobro	Wielkość produkcji			Cena			NPNB wartość prod. w cenach bieżących.			RPNB wartość prod. w cenach rynkowych.
		`90	`95	`00	`90	`95	`00	`90	`95	`00	`90	`95	`00
A	50	60	65	4	3	2	200	180	130	200	240	260
B	40	45	50	3	5	7	120	225	350	120	135	150
C	35	50	60	2	5	2	70	250	120	700	100	120
390	655	600	390	475	530

NPNB

Df = ------------ x 100

RPNB

Df w roku 90 = (390/390) x 100 = 100;

95 = (655/475) x 100 = 137;

00 = (600/530) x 100 = 113.

---