J.Scott - Władza - s. 7-42.
Wzorce władzy
Władza(najogólniej) - wywoływanie skutków, czyli to forma związku przyczynowego. Rozumienie jako władza kauzalna.
Władza społeczna - rodzaj związku przyczynowego, a jej skutki ujawniają się zarówno w obrębie stos społecznych jak i poprzez nie. Jest intencjonalnym użyciem przez podmiot sprawczy władzy kauzalnej w celu wywarcia wpływu na zachowanie innych uczestników w wiążących ich relacjach społ. zakłada możliwość pojawienia się oporu.
Władza (w najprostszej postaci) - stosunek społeczny między dwoma podmiotami sprawczymi, które można nazwać „zwierzchnikiem” i „podwładnym”. Zwierzchnik - nadrzędny podmiot sprawczy, posiada albo sprawuje władzę. Podwładny - podmiot zajmujący pozycję podrzędną, jest przedmiotem działania władzy. Stosunek władzy zakłada więc intencję wywołania określonego skutku albo chęć jego ujrzenia. Władza jest zamierzonym lub pożądanym skutkiem: skutkiem urzeczywistniającym pewien cel. Zwierzchnicy jak i podwładni są zasadniczo wolni jako podmioty sprawcze: przysługuje im pewien zakres autonomii w wyborze między możliwymi trybami postępowania, niezależnie od jego ograniczoności.--> rozpatrywanie władzy w relacji do możliwego oporu, jaki inni mogą stawiać. Do działania władzy dochodzi też gdy zwierzchnicy potrafią ograniczyć wybór, którego podwładni są zdolni dokonać.
Rozróżnienie : sprawowanie władzy a jej posiadanie.
Sprawowanie: stosunki władzy zakładają przemyślaną, zamierzoną interwencję zwierzchnika w przebieg interakcji, by wywołać skutek u podwładnego.
Posiadanie: np. przy antycypowanych reakcjach, gdy podmiot sprawczy zachowuje się tak tylko dlatego, ze sadzi iż w przeciwnym razie narazi się na jakieś konsekwencje. Takie reakcje mogą wzmocnić władzę jednostki. Władza może więc wywoływać określone skutki nie będąc nawet stosowana.
Władza więc u swego źródła jest zdolności. Zwierzchnik może np. posiadać zdolność działania w pewien sposób, wcale go nie podejmując.
Nurt główny i nurt poboczny
Podstawowa koncepcja władzy rozwinęła się w 2 rozwidlających się kierunkach:
Główny nurt (pouvoir) - zajmował się okazjonalnie sprawowaną władzą jednego podmiotu sprawczego nad drugim.
Poboczny (puissance) - skupia się na władzy traktowanej jako zdolność do działania o charakterze dyspozycji - w centrum uwagi leży tu zatem przysługująca aktorom zdolność ułatwiania pewnych rzeczy.
Główny nurt:
Dominująca koncepcja władzy za wzór obiera suwerenną władzę państwową. Znajdziemy to w weberowskiej analizie kształtowania się władzy, autorytetu, admin.
Późniejsze prace podążały jednak za weberowskim rozpoznaniem, że władza istnieje również w innych organizacjach suwerennych, np. kościołach czy spółkach.
Weber: władza ujawnia się w możliwości narzucenia woli aktora innym uczestnikom relacji społecznej, nawet wbrew stawianemu oporowi. aktorzy chcą zmusić innych do zrobienia czegoś, czego w innych okolicznościach by nie zrobili, albo w sprzeczności z ich preferencjami.
Koncepcje władzy o `stałej' bądź `zerowej sumie' rozpatrywane jako asymetryczne i hierarchiczne relacje nadrzędności i podrzędności.
Taka koncepcja władzy została przekuta w model formalny przez Lasswella i Kaplana, a matematyczną postać uzyskała przez Sinona, Dahla i Polsby'ego.
Rozwijane na szeroką skalę w oparciu o indywidualistyczne i racjonalistyczne koncepcje działania, które kładą nacisk na autonomię i racjonalność podmiotów sprawczych, dokonujących wyboru wśród możliwości działania. weberowski typ instrumentalnego, celowo-racjonalnego działania. realizacja kosztem innych. jak największe korzyści dla podmiotu.
2 wymiary: formalny aspekt podejmowania decyzji i ukryte, zakulisowe procesy stanowienia.
Krytyka (Lukes): powinien być 3 aspekt, kładący nacisk na `rzeczywiste interesy', których zwykle aktorzy są nieświadomi. badacze dodali do tego potrzebę poważniejszego potraktowania struktury społecznej. Władza nie ogranicza się do dyskretnej interencji podmiotu w życie innego, lecz może dotyczyć też istnienia trwałych strukturalnych ograniczeń, jakim podlega działanie. (dla Lukesa to „władza ułatwiająca”)
Nurt poboczny:
Wypływa z tej samej zasadniczej koncepcji włądzy, lecz prowadzi ją w innym kierunku.
Skupia się nie na organizacjach władzy, lecz na jej strategiach i technikach. Władza raczej roproszona w społ niż ograniczona do suwerennych org.
Władz jako zbiorowa własność wszelkich systemów współpracujących ze sobą aktorów oraz pól stosunków społ, w których są usytuowani.
Nacisk na aspekty ułatwiające czy produktywne władzy. Waga: mechanizy wspólnotowe, będące rezultatem kulturowych, ideologicznych formacji, poprzez które osiągany jest konsens.
Koncepcja władzy `o sumie zmiennej' albo `niezerowej'.
Gramsci kluczowy koncepcja hegemonii: mechanizm władzy, poprzez który klasas panująca może uzyskać przyzwolenie klas podporządkowanych bez potrzeby zastosowania ucisku, przymusu.
Arendt: nacisk na zbiorowe zdolności właściwe wspólnotom politycznym. Stosunki władzy kształtują się przez działania komunikacyjne w obrębie wspólnot dyskursywnych. Władza wyłania się tam, gdzie członkowie pewnej grupy zostają złączeni tego rodzaju więzami solidarności i organizują się w celu zbiorowego działania. Habermas dodaje: podstawę tego rodzaju włądzy stanowią dyskursywne struktury społ-kult. Świata.
Par sons: władza opiera się na konstrukcji społ zaufania i wspólnych wartościach w obrębie wspólnoty społ. Zakotwiczon jest w podzielanych wartościach określających cele i zamiary wspólnoty. Rozproszony charakter władzy czyni z niej krążące medium, środek płatniczy na wzór pieniądza. krytyka: przecenianie wartości konsensu, socjalizacja członków niekoniecznie musi zajść.
Barnes: zmienia to podejście: podstawa ładu społ w podzielanych poznawczych znaczeniach, a nie wspólnych wartościach, zatem władza musi być powiązana z symbolicznymi porządkami znaczenia stanowiącymi fundament korpusów władzy.
Foucault - najbardziej wpływowa teoria. Analiza represyjnej władzy kierowania w ramach państwa i innych suw org stanowi jedynie ułamek obrazu całości. Władza istniej wszędzie w sferze społ otaczającej i przenikającej publiczną, polit sferę suwerennej włądzy. „Formacje dyskursywne: działają poprzez mechanizmy socjalizacji i uwodzenia prowadzące do kulturowego ukształtowania jednostki. Powołują do istnienia szczególne rodzaje umysłowej orientacji i rutynowych działań. Władza tylko źródłem społ kontroli i dyscypliny. Dyskurs ustanawia ludzi jako podmioty które są uprawnione do dyscyplinowania innych.
Podstawowe formy władzy społecznej
2 dopełniające się modalności władzy:
Badania czerpiące z nurtu głównego - kładą nacisk na to, co można nazwać korekcyjnymi wpływami kauzalnymi.
Wpływ korekcyjny - działa przez wykorzystanie zasobów, które mogą posłużyć za sankcje karzące bądź nagradzające, mogą wiązać się z siłą fizyczną wykorzystaną w osobistym spotkaniu. Podtypy: siła i manipulacja.
Siła - zastosowanie negatywnych sankcji fiz w celu zapobieżenia działaniom podwładnych (broń, więzienie itp.)
Manipulacja - zastosowanie skacji pozytywnych i negatywnych (pieniądz, kredyty, zatrudnienie itd.). za przykład manipulacji: reklama, propaganda…
Za ich pomocą nakłania się do działania bądź zaniechania
Z nurtu pobocznego - perswazyjny wpływ kauzalny.
Wpływ perswazyjny - dostarczenie i nakłanianie do akceptacji motywów działania w pewien określony sposób. Opierać się może na sile osobowości i jej atrakcyjności dla innych, ale zależy w głównej mierze od społecznie ustrukturyzowanych symboli odnoszących się do sfery poznania i wartości. Bourdieu: kapitał kulturowy, kapitał symboliczny.
Oba stanowią podstawowe postaci władzy społ.
Podczas gdy wpływ korekcyjny zależy od racjonalnych przewidywań, wpływ perswazyjny opiera się na argumentacji, prośbach i motywach, skłaniających podwładnych do tego by uwierzyli, że jeden sposób działania jest właściwszy od innego.
//Tu jest fragment co to jest siła, ale w tak banalny sposób napisany że nie będę tych oczywistości tu pisać, ok.? :D//
Perswazja działająca poprzez symbole poznawcze (idee i przedstawienia) - przybiera postać nadawania znaczeń. Działająca poprzez konstruowanie wartościujących zobowiązań wobec konkretnych idei - postać uprawomocnienia.
Siła, manipulacja, nadawanie znaczeń i uprawomocnienie - podstawowe formy władzy.
Wzorce władzy mogą tworzyć struktury panowania oraz przybierać formę przeciwdziałania wobec panowania.
Struktury panowania
Panowanie - tam gdzie władza jest ustrukturowana w postaci stabilnych i trwałych stos społ, które składają się na społ struktury w makroskali. To władza `skanalizowana', działająca przez instytucje w celu wytworzenia regularnych i trwałych wzorców postępowania.
Przywództwo w ramach struktur panowania realizuje się przez rozszerzenie podst form władzy.
Siła i manipulacja mogą zostać zorganizowane w bardziej złożone struktury:
Przymusu i zachęty: struktury panowania opierające się na konstelacji interesów, „panowanie alokacyjne” (Giddens) - są to str ograniczenia, w ramach których zwierzchnicy mogą wpływać na podwładnych bez użycia formalnych nakazów czy udzielania wskazówek.
Wpływ perswazyjny zorganizowany w postaci złożonych struktur kierowania i władzy eksperckiej. Weberowskie panowanie oparte na autorytecie. Struktury formacji dyskursywnej.
Przymus - zasadza się na groźbie użycia siły, i przekonanie jakie żywią podwładni, że on jest zdolny jej użyć. Musi się odwoływać do ciągłego stosowania rzeczywistej przemocy, przynajmniej tak długo jak podwładni wierzą w możliwość jej użycia. Podwładni muszą wierzyć w gotowość użycia stanowiącej groźbę siły. Rzeczywista zdolność jej stosowania nie musi dorównywać wysuwanym groźbom. Jeśli np. podwładni wierzą, że siła nie zostanie użyta lub nie w takiej skali, wówczas będą oni w większym stopniu skłonni przeciwstawić się władzy zwierzchnika.
Przymus - cechy pozytywne jak i negatywne. Można zarówno nakłonić podwładnego do zrobienia czegoś, jak i odwieść go od takiego działania.
Przywództwo sprawowane za pomocą zachęty wymaga manipulowania podmiotami sprawczymi za pośr nagród obiecywanych za podporządkowanie się.
Postacie panowania (nie wiem tylko czy je dobrze wyodrębniłam, więc słuchajcie u Ścigaja ;):
Przymus
Zachęta (omówione wyżej)
Panowanie sprawowane jako kierowanie - opiera się na idei prawa do wydawania nakazów czy poleceń i dopowiadającemu mu obowiązkowi posłuszeństwa. Po str podwładnego: dobrowolne podporządkowanie się ze względu na uznanie prawomocności źródła kierowana. Władza jest prawomocna dlatego, że uznaje się ją za prawowitą, legalną. Prawomocność wypływa z uwewnętrznienia istotnych kulturowych znaczeń oraz identyfikacji z tymi, którzy uważani są za ich strażników. Kierowanie wymaga pewnego konsensu co do wartości pomiędzy zwierzchnikami i podwładnymi.
Relacja: kierowanie - wpływ korekcyjny (uwidoczniona przez J. Scotta). Dowodzi on, że stosunki panowania są w stanie zapewnić prawomocność za pomocą szczególnych „publicznych scenariuszy”, które zarazem uzasadniają i ukrywają rzeczywistość przymusu i zachęty, stanowiącą fundament politycznego przywództwa.
W warunkach kierowania publiczny scenariusz w systematyczny sposób ulega odkształceniu na korzyść interesów zwierzchnika, odzwierciedlając fakt włączenia podwładnego w dominujący dyskurs. Współistnienie kierowania z przymusem i zachętą uwidacznia się w istnieniu tego, co Scott nazywa „scenariuszami ukrytymi”, poprzez które podwładni prywatnie kwestionują lub rewidują to, co pojawia się w scenariuszu publicznym.
Władza ekspercka - gdy symbole poznawcze ustrukturowane są w postaci uporządkowanych korpusów wiedzy, dzięki którym niektórzy uznawani są za ekspertów a inni zdają się na ich ponadprzeciętną wiedzę i umiejętności. Zaufanie do specjalistycznej wiedzy bądź umiejętności zwierzchnika. Stanowi postać wpływu perswazyjnego i zasadza się na istotnym zaufaniu do kompetencji tego, kto wydaje nakazy i odpowiadającym mu pogodzeniu się z własnym brakiem kompetencji.
Empiryczne badania nad władzą - panowanie:
Ekonomiczne (umocowane w sposób najbardziej bezpośredni w procesach panowania alokacyjnego, o ile zakłada wykalkulowane wykorzystanie materialnych zasobów, na ogół pod postacią dóbr, będących w posiadaniu podmiotów gosp, w stosunkach wymiany i stos rynkowych. Funkcjonujące przez stosunki zachęty opiera się na konstelacji interesów.
Polityczne (skupia się na instytucjach państwowych procesy autorytatywnego panowania represyjne aspekty instytucji p i aspekty kierownicze ---- władza wojskowa i węższa, cywilna forma to w obrębie społ zachodnich)
Ideologiczne ( symboliczne zasoby zaangażowane w procesy nadawania znaczeń i uprawomocnienia stanowiące podstawę koncepcji statusu społ. „władza symboliczna”, kulturowa i społ. zakorzeniona jest w ideologicznych aparatach
Przeciwdziałanie
Władza zakłada OPÓR. indywidualne i zbiorowe formy. Wpólny sprzeciw lub rywalizacja próba wywarcia wpływu na posiadaną i sprawowaną suwerenną władzę. To raczej władza oddolna.
2 podstawowe formy:
Opozycyjne działanie o charakterze zinstytucjonalizowanym, a grupy są rozpoznane jako pełnoprawni członkowie szerszego systemu działania wokół struktury panowania. To część ustroju mpolitycznego. Uczestniczą w systemie, lecz nie w samej włądzy państwowej, są ogniwem prawomocnie funkcjonującego procesu polit, lecz nie integralną częścią państwa. Walczą o wpływ na politykę: co można określić formą „nacisk”.
Pozaintytucjonalne - konkurenci dążący do przeformowania wzorca panowania oraz wzmocnienia własnej pozycji włądzy poprzez wysuwanie roszczeń o uznanie dla nich samych bądź radykalną reformę władzy. Mogą przeciwstawiać się członkom istniejącej struktury włądzy lub podjąć współpracę z niektórymi z nich w celu zrealizowania własnych szerszych celów. Stosują raczej protest niż nacisk uciekając się do przymusu i zachety.
Ruchy społ - to złożony sojusz grup uczestniczących we władzy z gr konkurującymi
Nacisk i protest - 2 zasadnicze postaci przeciwdziałania.
Protest - organizowany jako skureczne zbiorowe dzialanie poprzez konstruowanie autonomicznych tożsamości i form świadomośc, które w sposób otwarty podają w wątpliwość publiczne scenariusze. Protest wymaga stworzenia „przeciwhegemonii” (Gramsci) wobec dominujących dyskursów i ich scenariuszy
Nacisk - domaganie się wysłuchania życzeń bądź żądań przez panujących; uznana lub zinstytucjonalizowana postać przeciwdziałania wobec tych, którzy sprawują władzę kierowania. Pozbawieni są prawa kierowania innymi z uwzględnienie m ich poglądów czy preferencji bezpośrednio przełożonych na działanie. Mimo to używają oni wpływui perswazyjnego i różnorodnych form zachęty po to, by nakłonić do swych racji. To przeciwmobilizacja wobec istniejącej struktury panowania. Najskuteczniejszy wyraz w formie zbiorowego działania org i ruchów społ.
Władza międzyosobowa
Władza też w syt międzyosobowych, gdzie jednostki znacząco wpływają na siebie. To władza w stos rodziców do dzieci, relacjach z towarzyszami zabaw, przyjaciółmi itd.
Umocowana w bezpośrednich kontekstach interakcji. Postawą jest osobiste przymioty jednostki, wydającej nakaz. Ludzie potrafią odnosić się do siebie jako do jednostkowych jaźn, a nie tylko do zajmujących określoną pozycję społ.
Funkcjonuje dzięki osobistym zasobom ciała i osobowości, które jedn wznoszą w swe spotkania
Jedna osoba może zmusić inną do poddania się swej woli
Jaźń i tożsamość są zjawiskami ucieleśnionymi i właśnie ta ich cielesna charakterystyka pozwala jednostkom na wchodzenie w stosunki społ albo rpowadzi do ich społ wykluczenia.
Samo prezentacje konstruowane na bazie wspólnych kult znaczeń dostępnych człowiekowi.
Goffman: porządek interakcyjny - wyłania się z wzajemnych samo prezentacji ucieleśnionych jednostek konstruujących i rkonstr swe tożsamości i plany życiowe w odpowiedzi na prezentacje i działania innych.
Wszelkjie stos społ ujawniają się przez bezpośrednie stos osobiste jakie zachodzą między jednostkami (Weber: niezidentyfikowane i rozproszone relacje władzy) Foucault dopiero wniósł wiele w badania: zainteresowanie ciałem i podmiotowością jako przedmiotami stosunków władzy. Dopełnił dzieła GOffamana. Władza międzyosobowa realizuje się w bezpośrednich kontekstach osobistych spotkań, jednak się do nich nie ogranicza. Dużo ważniejszą od fiz obecności jest czasowa i przestrzenna dostępność innych na miejscu nawet jeśli nie są oni w danej chwili fiz obecni. Słabnie wraz z czasoprzestrzennym oddaleniem. Pismo i elektroniczne rozpowszechnianie powiększa zakres włądzy.
Ale władza miedzyosobowa zostaje łatwiej i szybciej wchłonięta przez str panowania: ludzie spotykają się ze sobą w większym stopniu jako odcieleśnione konkretne jednostki zajmujące pozycje społ. niż jako konkretne osoby.
1