ZESPÓŁ NABYTEGO BRAKU ODPORNOŚCI

Acquired immune deficiency syndrome - AIDS

Czynnik wywołujący - human immunodeficiency virus HIV1 i HIV2 należące do rodziny Lentiviridae, grupa Retrovirus.

Rezerwuar - człowiek

Źródło zakażenia - zakażony człowiek od 2 tygodnia od zakażenia do śmierci.

Wrota zakażenia - naruszona ciągłość skóry lub błony śluzowej w miejscu kontaktu z HIV.

Wirus HIV - zakaża limfocyty T4, a także inne komórki posiadające receptor umożliwiający wniknięcie wirusa ( receptor ten to cząstka CD4).

Do komórek zakażonych przez HIV należą - monocyty, makrofagi, aktywowane limfocyty B, komórki nabłonkowe Langerhansa, nabłonkowe mózgu, komórki dendrytyczne i wiele innych.

Odporność populacji - wrażliwość na zakażenia HIV jest dość powszechna. Jednak niektóre osoby AIDS grupy wysokiego ryzyka nie ulegają zakażeniu - są to osoby homozygotyczne dla genu kodującego nieczynną postać koreceptora CCR5. Osoby heterozygotyczne - ulegają zakażeniu, ale postęp choroby łagodniejszy.

Cechy charakterystyczne wirusa HIV to - trofizm do niektórych rodzajów limfocytów ( tylko ludzkich lub szympansa) i wywoływane w powolnym i często wieloletnim przebiegu, zakażenia - spadek odporności przez niszczenie limfocytów CD4, które są głównymi komórkami odpowiedzialnymi w organizmie za zjawiska odpornościowe. Charakterystyczna cecha epidemiczna wirusa - długotrwałe nosicielstwo przedchorobowe - bardzo niebezpieczne.

Drogi zakażenia:

• kontakt płciowy - hetero i homoseksualny

• kontakty z ranami i krwią podczas zabiegów medycznych

• wspólne używanie igieł i strzykawek

• poprzez łożysko lub okołoporodowo z matki na dziecko

• krew i produkty krwiopochodne

• sztuczne zapłodnienie

• mleko kobiece

Epidemiologia zakażenia HIV w roku 1997
Dane światowe:
Nowe zakażenia HIV - 5.8 mln
Osoby żyjące z HIV i AIDS - 30.6 mln
Liczba zmarłych z powodu AIDS - 2.3 mln
Codziennie przybywało 16 000 nowych zakażeń HIV w tym 90% w krajach rozwijających się.
Dane krajowe:
Nowe zakażenia HIV - 496
Osoby żyjące AIDS HIV - 4990 ( 66% narkomanów )
Szacunek ekspertów - rzeczywista liczba w Polsce ok. 15000 - 20000

CHARAKTERYSTYKA KLINICZNA

• AIDS to późna faza zakażenia HIV

• okres wniknięcia wirusa do organizmu

• ostry zespół retrowirusowy

• po 2 - 4 tyg. po ekspozycji gorączka, zmęczenie, bóle mięśni AIDS stawów, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie gardła, biegunka, ubytek wagi, wymioty, owrzodzenie błon śluzowych i skóry, pleśniawki

• spadek liczby komórek CD4, wysoka wiremia

• po 1-4 tyg. kliniczne wyzdrowienie

• serokonwersja - po 3-12 tyg. ( 9 ) wykrywalne stają się przeciwciała anty-HIV u 95% pacjentów

• okres klinicznego zacisza bez lub przy trwałym uogólnionym powiększeniu węzłów chłonnych. W tym okresie duża replikacja HIV w narządach limfatycznych jest równoważona przez skuteczną odpowiedź immunologiczną

• wczesne objawy zakażenia HIV - niecharakterystyczne, leukoplakia włochata jamy ustnej, obwodowa neuropatia, idiopatyczna trombocytopenia

• objawy AIDS:

• obecność zakażeń oportunistycznych

• postępującego zespołu wyniszczenia ( dorośli) lub nieprzybierania na wadze (niemowlęta)

• częste i groźne zakażenia tj. nawracające zapalenie płuc, gruźlica płuc, nawracające zakażenia bakteryjne

• obecność specyficznych chorób nowotworowych np. mięsaka Kaposiego, chłoniaka nieziarniczego, inwazyjnego raka szyjki macicy

• liczba limfocytów CD4+ mniejszej nić 200/mm3

ZAKAŻENIA OPORTUNISTYCZNE ZWIĄZANE Z ZESPOŁEM AIDS

• Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carini (PCP)

• Przewlekła kryptosporydioza lub izosporoza wywołujące utrzymującą się długo biegunkę

• Toksoplazmoza

• Pozajelitowa strongyloidoza

• Kandydoza ( kandydoza jamy ustnej uznawana jest za marker rozwoju AIDS; kandydoza przełyku, oskrzeli i płuc są patognomoniczne dla AIDS )

• Kryptokokoza

• Histoplazmoza

• Zakażenia wywołane przez atypowe prątki, takie jak M. avium-intracellulare

• Płucna i pozapłucna postać gruźlicy ( często oporna na leczenie)

• Rozsiana postać zakażenia wirusem cytomegalii ( może objąć siatkówkę i spowodować ślepotę)

• Rozsiana postać zakażenia wirusem opryszczki pospolitej

• Półpasiec obejmujący kilka dermatomów

• Nawracająca bakteriemia wywołana przez Salmonella

• Postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia

• Inwazyjna nokardioza

DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA

• Izolacja wirusa - hodowla na liniach komórkowych pochodzących z limfocytów i monocytów mała czułość 40 - 97%

• Reakcja łańcuchowej polimerazy PCR - wykazanie obecności sekwencji kwasów nukleinowych genomu HIV

• Standardowy test - oznaczenie przeciwciał anty-HIV metodą enzymoimmunologiczną ELISA - dodatni wynik należy powtórzyć ( ujemnych się nie powtarza), po drugim dodatnim wyniku wykonuje się bardziej swoiste testy np. Western blot

LECZENIE PRZECIWRETROWIRUSOWE

1. nukloeotydowe i nukleozydowi inhibitory odwrotnej transkryptazy np. azydotymidyna, lamiwudyna i inne

2. nie nukloeotydowe i nukleozydowi inhibitory odwrotnej transkryptazy np. ewirapina, efawirenz

3. inhibitory protezy np. indinawir i inne

4. leki te przedłużają życie, ale nie eradykują wirusa

PROFILAKTYKA W PRZYPADKU EKSPOZYCJI NA ZARAŻENIE WIRUSEM HIV

1. Jak najszybsze umycie skóry wodą z mydłem oraz spłukanie błon śluzowych wodą.

2. Profilaktyczne podanie terapii przeciw retrowirusowej przez 28 dni dwoma lub trzema lekami np. azydotymidyna+lamiwidyna+indinawir 1-2 godz po ekspozycji, nie później niż po 48 godzinach.

3. Przed i po 6 tygodniach wykonanie badania na obecność anty-HIV, HBsAg i anty-HCV.

4. Szczepionka anty-HIV obecnie na etapie badań u ludzi.

ZAPOBIEGANIE ZAKAŻENIOM WIRUSAMI HIV

W warunkach życia codziennego:

• abstynencja seksualna

• jeden partner seksualny

• unikanie kontaktów bezpośrednich ( pocałunki, stosunki płciowe) z osobami obcymi, nieznanymi lub pochodzącymi z tzw. grup wysokiego ryzyka ( zagrożenia zakażeniem)

• stosowanie prezerwatyw w razie „ryzykownego zachowania się” - nie w pełni skuteczne

W warunkach zawodowych:

• szczególna ostrożność w kontaktach z ranami, krwią i w czasie zabiegów oraz udzielania pomocy rannym

• Wywiady z pacjentami z grup wysokiego ryzyka, wykrywanie nosicieli wirusów HIV

• Stosowanie środków ochrony osobistej, jak rękawiczki, maski, okulary i inne

• Praktycznie, w aktualnej sytuacji epidemicznej i prawnej w zakresie nosicielstwa wirusów HIV, każdego pacjenta należy traktować jak nosiciela i stosować odpowiednie sposoby postępowania lekarskiego i sanitarnego w kontaktach zawodowych.

SYTUACJE NIE POWODUJĄCE ZAKAŻENIA:

• Wspólne mieszkanie, wspólne posiłki, a także podróże publicznymi środkami lokomocji.

• Podanie ręki, głaskanie, pieszczoty przez dotykanie, jeśli skóra jest nieuszkodzona.

• Normalne pocałunki bez penetracji głębokiej.

• Spożywanie posiłków w restauracjach i stołówkach.

• Kichnięcie lub kaszel osoby zakażonej.

• Korzystanie z ubikacji publicznych, basenów kąpielowych, pralni - warunkiem jest jednak utrzymanie tych urządzeń we właściwym stanie sanitarnym. Wirus HIV jest wyjątkowo wrażliwy na wyższą temperaturę ( w 56ºC ginie po 30 minutach) oraz środki dezynfekcyjne ( utleniające lub chlorowe).

• Usługi w zakładach fryzjerskich i kosmetycznych, pod warunkiem przestrzegania zasad higieny przez zakład oraz bieżącej dezynfekcji ostrych narzędzi ( nożyczki, brzytwy, cążki - po każdorazowym użyciu).

• Badania wykazały, ze komary nie mogą przenieść zakażenia ze względu na sposób, w jaki przekłuwają skórę i wysysają krew.