Rembrandt - Wymarsz Strzelców (Straż nocna)

Rembrandt marzył o wykonaniu dzieł monumentalnego, taka okazja nadarzyła się, gdy otrzymał zamówienie na stworzenie grupowego portretu strzelców amsterdamskich z kompanii BanningaCocąa. Wizja artysty ujmuje portret jako płótno historyczne. Grupowy portret staje się grupową sceną, w której strzelcy wyłaniają się z koszar, wezwani alarmem, aby uformować się w bojowym szyku. Malarz przedstawia dowodzących kapitana Cocqa i lejtnanta Willema van Ruytenburcha, ale też wprowadza postacie, dopełniające , całość kompozycji jest dość luźną wizją artysty, nie przypominającą klasycznych portretów grupowych. W charakterystyczny dla siebie sposób manipuluje światłem, w celu uzyskania efektu dynamiki i hierarchii. Postacie dowodzących są wyeksponowane silnym oświetleniem, wobec którego inne pozostają w cieniu (to wrażenie spowodowało że obraz "Wymarsz Strzelców" jest powszechnie znany pod nazwa "Nocnej straży".

"Wymarsz strzelców" jest uznawany za szczytowe osiągnięcie twórczości Rembrandta. Jednocześnie jest to dzieło najbardziej nowatorskie, demonstrujące indywidualny, rewolucyjny styl artysty. Zerwanie z tradycja malarską polegało na wprowadzeniu akcji do portretu grupowego, a tym samym poprzez to udramatyzowanie nadaniu mu wartości emocjonalnej. Portret nie jest tu odtworzeniem wyglądów rzeczywistości, jest przekazem.

Kompania Fransa Banninga Cocqa i Willema van Ruytenburcha lub Straż nocna lub Wymarsz strzelców - to obraz holenderskiego malarza Rembrandta Harmenszoona van Rijn. Obecnie znajduje się w zbiorach Rijksmuseum (hol. Muzeum Narodowe) w Amsterdamie.

Dzieło powstało na zamówienie (w 1639 roku) amsterdamskiej kompanii arkebuzerów, nazwanych tak od arkebuza - szesnastowiecznej broni palnej.

Holenderskie kompanie gwardii cywilnej stanowiły w czasach Rembrandta kluby zamożnych i wpływowych mieszczan. Pierwotnym celem tych jednostek było utrzymywanie porządku w mieście, lecz z czasem zaczęły one pełnić funkcje z gruntu ceremonialne. W salach zebrań często wieszano grupowe portrety co ważniejszych członków kompanii - zazwyczaj zasiadających wokół stołu lub stojących w zwartej grupie^{[potrzebne źródło]}. Rembrandt zdecydował się jednak zastosować w tym olbrzymim dziele zupełnie inne podejście, przekształcając tradycyjny portret grupowy w kompozycję pełną indywidualnych postaci, w ożywionej interakcji.

Opis obrazu

Gwardziści zostali ukazani podczas wymarszu z wielkiej bramy. Wzniesiona dłoń kapitana Fransa Banninga Cocqa identyfikuje go jako dowódcę wydającego swym podkomendnym rozkaz wymarszu. Cień wyciągniętego ramienia pada na postać porucznika Willema van Ruytenburcha (jasno oświetlonego mężczyzny w żółtym odzieniu). Van Ruytenburch trzyma w dłoni tzw. partyzanę - paradną broń drzewcową zwieńczoną szerokim ostrzem, symbol oficera. Widoczny na jego tunice cień kciuka i palca wskazującego Cocqa skierowany jest na wizerunek lwa z herbem Amsterdamu (trzema krzyżami).

Oryginalna (pełna) wersja obrazu

W środku grupy widoczna jest dziewczyna w żółtych szatach, obrócona w prawo, prostopadle do szyku gwardzistów. Widać przytroczonego do jej pasa kurczaka z nienaturalnie wielkimi pazurami - aluzja do holenderskiego słowa oznaczającego arkebuzera (klovenier brzmi jak klauvwenier, a klauw to "pazur").

Tarcza herbowa nad bramą zawiera nazwiska osiemnastu gwardzistów - aby znaleźć się na obrazie, należało wnieść odpowiednią opłatę (jedynym wyjątkiem jest tu wynajęty dobosz ukazany blisko prawej krawędzi dzieła). W XVIII wieku usunięto fragment o szerokości 65 cm z lewej strony płótna, przedstawiający trzy osoby (fotografia obok). Pierwotny stan znamy dzięki kopii wykonanej w XVII wieku.

Tytuł

Nazwa Straż nocna wywodzi się z XIX wieku, kiedy to werniks pokrywający obraz zbrązowiał i dzieło utraciło swój dawny blask. Warstwa zużytego werniksu (a wraz z nim mroczny klimat sceny) została usunięta w 1975 r., lecz nowa nazwa zdążyła już na dobre przylgnąć do obrazu^{[potrzebne źródło]}.

Akty wandalizmu

W roku 1975, obraz został porysowany nożem przez niezrównoważonego umysłowo mężczyznę. Dzieło zostało odrestaurowane, choć pewne ślady uszkodzenia są nadal widoczne^{[potrzebne źródło]}.

W roku 1990 wandal rozpylił na dzieło kwas. Interweniowała służba ochrony i szybko zneutralizowała naniesioną na płótno substancję. Kwas przeżarł jedynie wierzchnią warstwę lakieru i ostatecznie obraz został w pełni odrestaurowany^{[potrzebne źródło]}.

Ciekawostki

• Obraz został sparodiowany przez Paula Kidby'ego na okładce książki Terry'ego Pratchetta Straż nocna.

• Wokół kradzieży obrazu toczy się akcja powieści Alistaira MacLeana Nocna Straż.

• Historia powstania obrazu, jak również zupełne inne spojrzenie na postaci na nim uwiecznione można obejrzeć w filmie Nightwatching [1].

• obraz tez został przycięty z czterech stron po śmierci artysty.

---