XV. Analiza sprawozdań finansowych.

1. Analiza pozioma bilansu.

A/. Zadania i zakres analizy

W analizie tej bada kształtowanie się wielkości poszczególnych składników aktywów i pasywów na przestrzeni roku obrotowego.

Dynamika zachodzących zmian może być ujęta :

• w wartościach bezwzględnych ( wyrażać o ile w wymiarze wartościowym wzrósł lub zmalał rozpatrywany element aktywów i pasywów)

• procentowo ( informacja o procentowym wzroście danego elementu w stosunku do roku bazowego przyjętego za 100% .

Dokonując porównania kształtowania się w czasie poszczególnych części składowych majątku firmy (aktywów) możemy uzyskać informacje pozwalającą wstępnie określić, czy majątek ten pozwalał będzie w przyszłości na uzyskiwanie odpowiednich korzyści ekonomicznych. Dla firm prowadzących działalność produkcyjno - usługową szczególnie ważna będzie dynamika takich części składowych aktywów jak : rzeczowe aktywa trwałe, należności długoterminowe, zapasy, należności krótkoterminowe.

Porównując części składowe pasywów bada się przede wszystkim relacje w zakresie finansowania poszczególnych składników majątkowych, takie jak: kształtowanie się poziomu kapitałów własnych, zysku /straty netto, zobowiązań krótko i długo terminowych.

Mając do dyspozycji bilanse z lat poprzednich taka poziomą analizę porównawcza można rozciągnąć na dłuższy okres czasu (np. 3 - 5 lat). Na podstawie takich analiz można np. prognozować o dalszych losach przedsiębiorstwa. Dokonując takich porównań należy uwzględniać wpływ czynnika czasu na porównywalność danych ( patrz niżej pkt B/.)

B/. Porównywalność danych w czasie.

Wszystkie elementy aktywów i pasywów w sprawozdaniach finansowych wyrażone są w cenach bieżących danego roku obrotowego, za który jest sporządzone sprawozdanie. Ponieważ występuje zmienność cen wywoływana przede wszystkim inflacją, porównywanie w czasie np. wartości aktywów traci sens - dynamika określonego składnika bilansowego, mierzona cenami bieżącymi zniekształcona jest przez zmienność cen ( im wyższa inflacja tym problem ten występuje drastyczniej).

Aby wyeliminować ten problem wykorzystuje się indeksy dynamiki pozwalające porównać w czasie dane z różnych okresów. Doprowadzanie do porównywalności wielkości bilansowych w czasie dokonywane jest za pośrednictwem indeksów wzrostu cen podawanych przez Główny Urząd Statystyczny. Indeksy te podaje się w % , bądź w ujęciu miesiąc do miesiąca poprzedniego , bądź grudzień roku następnego do grudnia roku poprzedniego ( np. grudzień 2003 w stosunku do grudnia 2002 - 3,0%, odpowiednio grudzień 2004 do grudnia 2003 - 4% itp.).

Przykład : w bilansach za kolejne lata , sporządzonych w cenach bieżących roku bilansowego został określony następujący zysk netto:

Rok : 2002 2003 2004

Zysk netto : 20.000zł 30.000zł 35.000zł

Zysk porównywalny określamy przyjmując do porównań rok 2002;

Otrzymujemy zysk porównywalny:

• dla 2003 r. - 30.000 : 1,03 = 29.162 zł

• dla 2004 r. - 35.000 : 1,03 : 1,04 = 32.674 zł.

2. Analiza pionowa bilansu.

A/. Zadana i i zakres analizy pionowej.

Za pomocą analizy pionowej bilansu dokonuje się oceny dynamiki oraz struktury aktywów i pasywów według stanu na koniec roku obrotowego w porównaniu ze stanem na początek roku obrotowego.

Struktura określa procentowy udział danej pozycji aktywów w aktywach razem traktowanych jako 1oo% . Strukturę pasywów określa się odpowiednio ( pasywa razem = 100%).

Porównując strukturę aktywów i pasywów wg stanu na początek roku obrotowego otrzymujemy obraz dynamiki zmian struktury elementów bilansu w ciągu roku.

Struktura bilansu pozwala na udzielenie odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące możliwości osiągania w przyszłości potencjalnych korzyści ekonomicznych w nawiązaniu do jej charakteru ( produkcyjna, usługowa itp.)

B/. Przykładowe podstawowe zadania w zakresie określania struktury pionowej aktywów i pasywów.

Struktura aktywów.

• Ogólne wskaźniki określające strukturę aktywów:

- [(aktywa trwałe) : ( aktywa ogółem )] x 100%

- [ (aktywa obrotowe) : (aktywa ogółem) ]x 100%

• Niektóre wskaźniki szczegółowe dla aktywów trwałych:

- [(rzeczowe aktywa trwałe) : (aktywa trwałe ogółem)] x 100%

- [(należności długoterminowe) : (aktywa trwałe ogółem)] x 100%

• Niektóre wskaźniki szczegółowe dla aktywów obrotowych:

- [(zapasy) : ( aktywa obrotowe ogółem)] x 100%

- [(aktywa pieniężne) : (aktywa obrotowe ogólem)] x 100%

- [(należności krótkoterminowe):(aktywa obrotowe ogółem)] x 100%

Dane o strukturze ogólnej i szczegółowej aktywów są bardzo pomocne nie tylko dla podejmowania odpowiednich decyzji w jednostce. Są także niezwykle ważną informacja płynącą do kontrahentów, klientów, banków, instytucji ubezpieczeniowych. Interpretacja tych danych uzależniona jest od celu ich wykorzystania (np. analiza możliwości udzielenia kredytu przez bank ) i charakteru jednostki ( np. inne wymagania w stosunku do jednostki produkcyjnej i inne w stosunku do jednostki typowo usługowej)

Struktura pasywów.

• Ogólne wskaźniki określające strukturę pasywów:

- [(kapitał własny) : ( pasywa ogółem)] x 100%

- [(zobowiązania i rezerwy na zobowiązania) : (pasywa ogółem)] x 100%

• Niektóre wskaźniki obrazujące strukturę obcych źródeł finansowania majątku przedsiębiorstwa oraz głównych jego wierzycieli:

- [( zobowiązania długoterminowych) : (zobowiązania i rezerwy na

zobowiązania razem)] x 100%

- [(zobowiązani krótkoterminowe) : ( zobowiązania i rezerwy

na zobowiązania razem)] x 100%

- [(zobowiązania wobec dostawców): (zobowiązania krótkoterminowe

razem)] x 100%

- [(zobowiązania tytułu podatków i ubezpieczeń oraz innych obowiązkowych świadczeń) : (zobowiązania krótkoterminowe razem(] x100%

- [(zobowiązania z tytułu wynagrodzeń) : ( zobowiązania krótkoterminowe

razem) x 100%

- [(zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek krótkoterminowych) :

(zobowiązania krótkoterminowe razem)] x 100%

Struktura pasywów daje ogólny lub szczegółową odpowiedz na pytania: jakie są źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa? jaki jest udział w finansowaniu majątku kapitałów obcych? Komu, w jakiej wielkości i terminie przedsiębiorstwo winno te kapitały obce zwrócić.

Uwaga: w analizie struktury pionowej bilansu bardzo ważne jest sprawdzenie tzw. „złotej zasady bilansowej”:

(kapitał stały) : (aktywa trwałe) ≥ 1

gdzie : kapitał stały = kapitał własny + zobowiązania długoterminowe

„Złota zasada bilansowa” ma charakter ogólny i wymaga uzupełnienia o analizę rachunku zysków i strat oraz analizę wskaźnikową

3. Analiza wskaźnikowa

Wyżej omówiona analiza pozioma i pionowa bilansu zaliczana jest do analizy wstępnej ( tzw. czytanie bilansu ).

Całościowej analizy dokonuje się w oparciu o zbiór standardowych wskaźników , ujętych w cztery podstawowe grupy:

1. Wskaźniki zyskowności.

2. Wskaźniki bieżącej płynności finansowej.

3. Wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia.

4. Wskaźniki rynku kapitałowego.

Zestawienie najczęściej wykorzystywanych wskaźników w analizie finansowej jednostek przedstawiono niżej w tabeli.

Nazwa wskaźnika	sposób kalkulacji	Treść wskaźnika
WSKAŹNIKI ZYSKOWNOŚCI
zyskowność sprzedaży	zysk netto sprzedaż netto	marża zysku na sprzedaży
zyskowność majątku ogółem	zysk netto aktywa ogólem	efektywność wykorzystania majątku
zyskowność kapitałów własnych	zysk netto kapitały własne	stopa zyskowności zainwestowanych kapitałów własnych
dźwignia finansowa	zyskowność kapitałów własnych minus skorygowana zyskowność majątku	efektywność wykorzystania obcych kapitałów
WSKAŹNIKI BIEŻĄCEJ PŁYNNOŚCI
bieżąca płynność	środki obrotowe ogółem zobowiązania bieżące	możliwość spłacania zobowiązań krótkoterminowych środkami obrotowymi
szybkość spłaty zobowiązań	płynne środki obrotowe zobowiązania bieżące	zdolność do szybkiego uregulowania krótkoterminowych zobowiązań
obrót należnościami	sprzedaż netto przecięt. stan należności	liczba cykli obrotu należnościami w ciągu roku
obrót zapasami	sprzedaż netto przeciętny stan zapasów	liczba cykli obrotu zapasami w ciągu roku
stan zapasów w dniach	liczba dni w okresie obrót zapasami	liczba dni potrzebna na zamianę zapasów w płynne środki obrotowe
WSKAŹNIKI ZDOLNOŚCI DO OBSŁUGI ZADŁUŻENIA
pokrycie odsetek zyskiem	zysk brutto + odsetki odsetki	zdolność do obsługi długookresowych pożyczek
obciążenie majątku zobowiązaniami	zobowiązania ogółem majątek ogółem	stopień pokrycia majątku obcymi kapitałami
pokrycie majątku kapitałami własnymi	kapit. własne + rezerwy majątek ogółem	stopień pokrycia majątku kapit. własn.
relacja zobowiązań do kapitałów własnych	zobowiązania kapit. własne + rezerwy	stopień ryzyka finansowego kredytodawców
pokrycie zobowiązań nadwyżką finansową	nadwyżka finansowa zobowiązania (przeciętny stan zobowiązań)	zdolność do pełnej spłaty zobowiązań z nadwyżki finansowj (tj. bez uszczuplania majątku)
WSKAŹNIKI RYNKU KAPITAŁOWEGO
zysk na jedna akcje (EPS)	zysk netto ogólna liczba akcji	marża zysku przypadająca na jedna akcję
relacja ceny akcji do zysku na jedną akcje (P/E)	(cena rynkowa jednej akcji ) : ( zysk netto na jedna akcję)	cena jaką trzeba zapłacić za jednostkę zysku przy kupnie akcji
stopa wypłat dywidendy	( dywidenda na jedną akcję) : ( zysk netto nas jedną akcję)	skłonność spółki do przeznaczenia zysku na dywidendy.

Uwagi dotyczące niektórych wskaźników.

Zyskowność sprzedaży - informuje o wielkości zysku (marży) netto na sprzedaży. Przykładowo - jeśli wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 0,15 tzn. , że z każdej złotówki przychodu uzyskujemy 15 groszy zysku.

Wskaźnik zyskowności kapitałów własnych - określa wielkość zysku netto przypadającą na jednostkę wartości zaangażowanego przez właścicieli kapitału. Im ten wskaźnik jest wyższy, tym kondycja finansowa jednostki jest lepsza (bardzo ważna informacja np. dla banków finansujących bieżąca działalność gospodarczą przedsiębiorstwa).

Dźwignia finansowa - odpowiada na dwa podstawowe pytania:

1/ czy udzielenie kredytu jednostce przyniesie bankowi ustalone w umowie kredytowej odsetki?

2/ czy obce źródła finansowania ( np. kredyty) są dla jednostki drogie , czy tanie?

Ogólnie przy korzystaniu z kredytu jeśli stopa odsetek jest niższa od osiągniętej zyskowności majątku, który mógłby być powiększony dzięki tym kredytom to różnica ta korzystniej kształtuje zyskowność własnych kapitałów. Zatem dźwignie finansową należy wyznaczyć jako różnice między zyskownością kapitałów własnych a skorygowaną zyskownością majątku. Jeżeli różnica ta będzie dodatnia to znaczy, że jednostka wykorzystuje obce źródła finansowania, które w tym momencie są tanie. Jeśli będzie ujemna tzn. koszt obcego kapitału jest drogi, co zmusza do finansowania działalności kapitałami własnymi.

Skorygowana zyskowność majątku określana jest jako:

(zysk netto + odsetki - podatek) : (aktywa ogółem)

Oznacza to , że dla obliczenia dźwigni finansowej należy skorygować zyskowność majątku przez uwzględnienie obok zysku netto zapłaconych odsetek, pomniejszonych o podatek dochodowy odpowiadający tym odsetkom.

1

---