WYKŁAD 13 (10.01)

PREWENCJA CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH

• Prewencja pierwotna

• Ciśnienie tętnicze <140/90 mmHg

• Ciśnienie tętnicze < 130/85 mmHg przy współistnieniu niewydolności krążenia lub niewydolności nerek

• Ciśnienie tętnicze < 130/80 mmHg przy współistnieniu cukrzycy

• CH (cholesterol całkowity) ok. 190 mg/dl wg ESC; < 200 mg/dl AHA (amerykańskie stowarzyszenie)

• LDL < 3 mmol/l (115 mg/dl) ESC

• Glikemia na czczo < 6 mmol/l (110 mg/dl)

• Aktywność fizyczna >= 30 minut dziennie >= 5 dni tygodniowo

• BMI < 25 kg/m²

• Hipercholesterolemia - wysoki poziom LDL

• Tłuszcz ogółem < 30%

• Tłuszcz nienasycony < 10% spożytej energii

• Cholesterol pokarmowy < 300 mg/dl

• Sód < 6 g/dobę

• Alkohol < 2 porcje/dobę (mężczyźni) < 1 porcja (kobiety ze względu na mniejszą ilość dehydrogenazy alkoholowej)

• Unikać spożycie kwasów tłuszczowych trans

• Prewencja wtórna

• Ciśnienie tętnicze < 140/90 mmHg

• Ciśnienie tętnicze <130/80 mmHg przy współistnieniu cukrzycy lub przewlekłej choroby nerek

• CH < 4,5 mmol/l (175 mg/dl)

• LDL < 2,5 mmol/l (100 mg/dl)

• Glikemia na czczo < 6 mmol/l (110 mg/dl)

• Hg A1c (hemoglobina glikowana) < 6,5%

• Aktywność fizyczna >= 30 minut dziennie >= 5 dni tygodniowo (marsz, pływanie, jazda na rowerze)

• BMI < 25 kg/m²

• HDL > 40 mg/dl M; > 50 mg/dl K

• Trójglicerydy < 15o mg/dl

• Jak wysoki poziom LDL to można pacjentowi wydać fitosterole (bez recepty)

• Kwasy omega-3 na obniżenie TG

• Statyny powinno stosować się na noc bo wówczas jest największa synteza cholesterolu (obniżają cholesterol całkowity oraz LDL)

• TG wzrastają od tłuszczu i słodyczy - stosuje się fibraty na obniżenie TG stosuje się je rano

Żywienie w nadciśnieniu tętniczym

• Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęstszych chorób układu krążenia i najczęstszą przyczyną ChNS i udaru mózgu

• Występuje u 20-25% populacji krajów wysoko rozwiniętych

• Rozpoznanie nadciśnienia, tzn. nadciśnienie skurczowe większego od 140 mmHg i rozkurczowego większego od 90 mmHg, dokonuje się na podstawie co najmniej 2 pomiarów z uwzględnieniem stanu fizjologicznego pacjenta (130/80-cukrzyca)

• Pierwotne lub samoistne nie można ustalić przyczyny nadciśnienia (większość chorych ok.. 95%)

• Wtórne lub objawowe nadciśnienie jest objawem występującym w przebiegu innych chorób tj. choroby nerek, nadnerczy, wady rozwojowe dużych tętnic

• Nadciśnienie powoduje powikłania ze strony serca, nerek, OUN (udar mózgu)

• Wysokie ciśnienie 200/100 mmHg - należy podać kaptopril pod języka

• Nadciśnienie tętnicze współistnieje z miażdżycą

• Leczenie nadciśnienia trwa do końca życia !

• Nadciśnienie tętnicze

• Ma co 3 dorosły Polak

• Podstępny rozwój u wielu osób początkowo nie występują żadne objawy, obecność można stwierdzić tylko mierząc ciśnienie tętnicze

• Najczęściej odkrywa się jej przypadkowo przy pomiarze ciśnienia

• Objawy: bóle i zawroty głowy lub krwawienia z nosa

• Czynniki ryzyka:

• Wiek > 60 r.ż

• Płeć męska ( kobiety - ochronne działanie estrogenów)

• Cukrzyca typu 2

• Palacze (nikotyna- skurcz naczyń)

• Nadciśnienie w rodzinie

• Otyłość

• Nadużywanie alkoholu

• Brak aktywności fizycznej

• Klasyfikacja nadciśnienia

klasyfikacja ciśnienia	skurczowe mmHg	rozkurczowe mmHg
optymalne	<120	<80
prawidłowe	<130	<85
wysokie prawidłowe	130-139	85-89
Nadcisninie
I stadium	140-159	90-99
II stadium	160-179	100-109
III stadium	>180	>110

• Dieta w nadciśnieniu

• Zmniejszenie masy ciała w przypadku otyłości i nadwagi ( RR ↓ o 5-20 mmHg)

• Ograniczenie spożycia alkoholu do 1 porcji/dobę u kobiet (30 cm³) i 2 porcji u mężczyzn (↓ RR o 2-4 mmHg)

• Zastosowanie zasad diety śródziemnomorskiej (↓RR o 8-14 mmHg)

• Zwiększenie aktywności fizycznej

• ↓ spożycia sodu do 2,4 g lub 6,0 g chlorku sodu (100 mmol/dzień)

• Jeżeli towarzyszą powikłania narządowe, sercowo-naczyniowe lub nerkowe ilość te należy zmniejszyć do 1,2 g sodu / 3,0 g chlorku sodu

• Jeżeli występuje cukrzyca to porcja dzienna spożycia chlorku sodu nie powinien przekraczać 5 g , co odpowiada 2,0 g sodu

• Dieta w nadciśnieniu

• Sól kuchenną należy zastąpić solą potasową- łagodne przyprawy (czosnek, majeranek, bazylia, estragon, zielona pietruszka, koperek); czosnek ↓ RR (by nie było przykrego zapachu pietruszka, jabłko, jogurt, wypić mleko)

• Białko powinno być źródłem 10-12% energii

• Białko zwierzęce powinno stanowić 25%, a roślinne 75% ogółem energii

• Białko 1g/kg m.c., dieta bogato białkowa ↑ RR, dieta bogatowęglowodanowa ↓RR

• Spożycie potasu na poziomie 90 mmol/dzień

• Odpowiednie spożycie Ca i Mg

• Aktywność fizyczna ↓ RR o 4-9 mmHg/regularne, umiarkowane ćwiczenia fizyczne (szybki spacer, pływanie)

• Stop dla palenia tytoniu

• Unikanie stresu (stresu wyeliminować się nie da, ale można ograniczyć jego szkodliwy wpływ na organizm- dużo odpoczywając, zdrowo śpiąc, stosując techniki relaksacji)

• Zawsze Ca+ D

• Zawsze Fe+ witamina C 200 mg

• Zmniejszenie ilości tłuszczów nasyconych i cholesterolu w diecie (przeciwwskazane jest tłuste mięso i wędliny)

• W diecie powinno znaleźć się chude mięso (filety z kurczaka lub indyka)

• Nie należy całkowicie rezygnować z czerwonego mięsa ponieważ zawiera korzystne CLA

• Ograniczenie tłuszczów nasyconych do max. 10% wartości energii

• Należy wybierać odtłuszczone lub niskotłuszczowe produkty nabiałowe (min.2 szkl. chudego mleka, kefiru lub jogurtu plus zjadać porcję białego sera celem pokrycia dziennego zapotrzebowania na Ca)

• Podaż NNKT np. oleju słonecznikowego - ↑prostaglandyn

• 2 razy w tygodniu zamiast mięsa - ryba tj. łosoś, halibut, węgorz, pałasz (ryby zawierają kw. tłuszczowe, które sprzyjają ↓ RR; do smażenia należy używać oleju rzepakowego, z pestek winogron i oliwy z oliwek

( kwasy omega - 3 - hipolipemizujące, hipotensyjne, p/zapalne, duża dawka omega 3 prooksydacyjnie trzeba podać antyoksydanty)

• Kofeina ↑ RR oraz wypłukuje potas, dlatego kawa powinna być całkowicie wyeliminowana

• Produkty pełnoziarniste

• Należy ograniczyć węglowodany proste, w nadmiarze prowadzą nie tylko do ↑ masy ciała, ale również ↑ poziomu…

• Powinna zawierać warzywa i owoce(zawierają mało kalorii, sodu i tłuszczu)

• Należy spożywać dużo surówek z kapusty, brokułów, brukselki

• Na ↓RR wpływają witaminy C, K i Ca, a więc substancje zawarte w warzywach i owocach

• Produkty bogate w K

• Warzywa:

• Suche nasiona roślin strączkowych

• Ziemniaki gotowane, pieczone w łupinach

• Zielona pietruszka, seler, marchew, pomidory, kapusta

• Banany, śliwki, porzeczki, suszone owoce

• Produkty zbożowe z pełnego przemiału, pieczywo razowe, kasza gryczana

• Podroby świeże (nie przetworzone/ mleko i mięso)

• Bogate w witaminę C

• Owoce dzikiej róży, jagodowe (czarne porzeczki, truskawki)

• Owoce cytrusowe

• Kiwi

• Zielona pietruszka

• Brokuły, brukselka, kalafior, kalarepa, szpinak

• Chrzan

• Papryka, pomidory, ziemniaki (nie mają wiele Wit C ale jemy je codziennie)

• Sód jest pierwiastkiem niezbędnym do funkcjonowania organizmu, ale jego nadmiar powoduje:

• Nadciśnienie tętnicze

• Niewydolność nerek

• Niewydolność krążenia

• Dieta niskosodowa- wyeliminowanie wszystkich produktów zawierających konserwanty

Przeciwskazane:

• Konserwy mięsne, szynki

• Solone mięso i wędzone mięso

• Kiełbasa

• Żółte sery

• Kiszone ogórki, kiszona kapusta

• Solone ryby

• Płatki kukurydziane

• Tradycyjne pieczywo

• Solone przekąski (słone paluszki, chipsy, krakersy)

• Ilość sodu w wodzie mineralnej

• Dieta niskosodowa bogata jest za to w świeże warzywa, owoce i wszelkiego rodzaju zioła dodawane do potraw by zastąpić sól i urozmaicić smak potraw

• Dieta DASH (ok.2000 kcal)

• Nie zaleca ona konkretnego jadłospisu, jest raczej podstawą do samodzielnego opracowania jadłospisu

• 7 grup produktów spożywczych plus każdej odpowiada ilość porcji które można zjeść jednego dnia

• 7-8 porcji produktów zbożowych (pieczywo pełnoziarniste, kasze, ryż)

• 4-5 porcji warzyw

• 4-5 porcji owoców

• 2-3 nabiału

• 2-3 tłuszczu

• 2 lub < mięsa

• Drobiu albo ryb

• Orzechy, nasiona i warzywa strączkowe 4-5 razy tygodniowo

• Stop dla alkoholu, papierosów, stres; ograniczyć kawę i herbatę

• W wyjątkowych przypadkach pod kontrola lekarza stosuje się specjalne diety z niską podażą sodu:

• Dieta mleczna Karela

• Dieta owocowa (Marii Dąbrowskiej)

• Ziemniaczana i ryżowa Kempnera

(są one niefizjologiczne diety dlatego muszą być stosowane pod kontrolą lekarza)