Andrzejki to dzień św. Andrzeja apostoła. Pochodził on z Betsaidy w Galilei, był rybakiem i uczniem Jana Chrzciciela; potem poszedł za Chrystusem. Przyprowadził też do niego swojego brata Szymona Piotra. Przedstawił Jezusowi pogan, który chcieli Go poznać. Zginął ukrzyżowany w Achai (na krzyżu ustawionym pochyło w kształcie liter X zwanym później krzyżem św. Andrzeja). Wcześniej zdążył założyć w Bizancjum kościół. Podobno podróżował i nauczał w wielu krajach. Na jego cześć stworzono to święto, które najhuczniej obchodzone jest w Szkocji, bo to patron tego kraju.

W Polsce twa ono od ponad pół tysiąca lat. Pierwsze udokumentowane wzmianki o wróżbach andrzejkowych pochodzą z roku 1557 - Marcin Bielski umieścił je w swojej sztuce teatralnej „Komedyja Justyna i Konstancyjej”.

Przypuszcza się, że andrzejkowe wróżby brały swój początek ze starożytnej Grecji. Według teorii kult św. Andrzeja i tradycja wróżb miłosnych wywodzi się ze starogermańskich wierzeń związanych z bogiem miłości i bogactwa Freyrze. Niegdyś wróżby andrzejkowe miały charakter wyłącznie matrymonialny i przeznaczone były dla niezamężnych dziewcząt. Chłopcy też mają dzień poświęcony takim wróżbom - Katarzynki - wypada on w przeddzień dnia św. Katarzyny czyli 24 listopada.

Najpopularniejsze wróżby andrzejkowe:

• losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu np. listek oznacza staropanieństwo, obrączka lub wstążka z czepka - bliski ślub, różaniec - stan zakonny

• wylewanie wosku na zimną wodę (często przez klucz) i wróżenie z kształtu zastygłej masy lub rzucanego przez nią cienia sylwetki przyszłego wielbiciela, akcesoriów związanych z jego zawodem itp.

• ustawianie od ściany do progu jeden za drugim butów zgromadzonych dziewczyn: ta której but pierwszy dotrze do progu jako pierwsza wyjdzie za mąż. Można również rzucać butami za siebie. Jeśli spadną na ziemię odwrócone czubkiem w kierunku drzwi - dziewczyna w ciągu roku może spodziewać się ślubu.

• strona od której zaszczeka pies ma być tą, z której nadejdzie przyszły oblubieniec.

• dziewczyny rzucają psu kulki z ciasta oznaczające wybranych chłopców i czekają, którą zje jako pierwszą.

• uczestnicy zabawy piszą imiona na dwóch kartkach: imiona dziewczyn na jednej, a chłopców na drugiej. Potem dziewczyna przekłuwa z czystej strony kartkę z imionami chłopców tak, by ich nie widzieć. Dziewczyna ma potem wyjść za mąż za chłopca o imieniu, które przekłuła. Chłopcy natomiast przekłuwają kartkę z imionami dziewczyn (wróżba nowoczesna, znana w całej Polsce).

---