PEDAGOGIKA OGÓLNA - pojęcie i zakres badawczy II wykład

Kwestie terminologiczne

2. Przedmiot badawczy pedagogiki ogólnej i jej miejsce w pedagogice

a. Polskie tradycje w ujmowaniu przedmiotu badawczego pedagogiki ogólnej; miejsce pedagogiki ogólnej we współczesnej pedagogice

b. „O trudnościach, konieczności i możliwości istnienia pedagogiki ogólnej” wg. Dietricha Bennera

Ad 1. Kwestie terminologiczne

Polska

*pedagogika ogólna

*podstawy pedagogiki

*pedagogika teoretyczna

*filozofia wychowania

*filozofia pedagogiki

*pedagogika filozoficzna

*metateoria edukacji

*wstęp do pedagogiki

*wprowadzenie do pedagogiki

Niemcy

*Systematische Paedagogik

-pedagogika systematyczna ( H. Henz)

*Fundamentalpaedagogik

-pedagogika podstawowa

*Allgemeine Paedagogik-pedagogika ogólna

(W.Flitner, J.F. Herbart, D. Benner)

Francja

*Pedagogie generale -pedagogika ogólna

Włochy

*Pedagogia generale

Rosja

*Osnowy pedagogiki -podstawy pedagogiki

(N. K. Gonczarow )

Anglia

*Foundations of education -podstawy pedagogiki (G. F. Kneller )

Ad 2.Przedmiot badawczy pedagogiki ogólnej i jej miejsce w pedagogice

 a. Polskie tradycje w ujmowaniu przedmiotu badawczego pedagogiki ogólnej; miejsce pedagogiki ogólnej we współczesnej pedagogice

 

*SERGIUSZ HESSEN (1887 - 1950) ”Podstawy pedagogiki”, Warszawa 1931.

 

-Ścisły związek pomiędzy wychowaniem a kulturą („wychowanie jest kulturą jednostki”), stąd

„Pedagogika jest stosowana filozofią, gdyż wychowanie ma ścisły związek z kulturą…”.

-Pedagogika jest „ogólną teorią wychowania”(teoria wychowania moralnego, naukowego, artystycznego, religijnego, gospodarczego)

*Normatywny charakter pedagogiki

BOGDAN NAWROCZYŃSKI (1882 - 1974)„Teoria i praktyka wychowania”,Warszawa 1923.

 -Specyfiką przedmiotu badań pedagogiki ogólnej jest holistyczne ujmowanie zjawisk i procesów wychowawczych przy uwzględnieniu teleologii (normatywny charakter pedagogiki ogólnej).

*KAZIMIERZ SOŚNICKI (1883 - 1976 ) Pedagogika filozoficzna, „Nowa Szkoła”, Warszawa - Łódź 1946, r. II, nr 10 -12.

 -Pedagogika ogólna jest działem pedagogiki. Pedagogika ta porównawczo rozważa właściwości, charakter i sens różnorodnych terminów i zagadnień pedagogicznych. Prowadzi także refleksję nad mechanizmami tworzenia się systemów pedagogicznych, które porównuje i opisuje (w odróżnieniu od pedagogiki normatywnej). Pedagogika ogólna jest pedagogiką filozoficzną, czysto teoretyczną o charakterze idealistycznym.

-Autor klasyfikacji systemów i kierunków w pedagogice przełomu XIX/XX w.

(por. K. Sośnicki, Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX/XX w., Warszawa 1976)

*BOGDAN SUCHODOLSKI ( 1903 - 1992 ) „Trzy pedagogiki”, Warszawa 1970.

Pedagogika. Podręcznik dla nauczycieli, Warszawa 1980.

Pedagogika ogólna -podstawa dla wszystkich pedagogiki szczegółowych, ścisły związek z praktyką wychowania( wychowanie jest zarówno przedmiotem pedagogiki, jak i jej wytworem).

 

*Wyodrębnienie pedagogiki ogólnej wynika z blokowego podziału pedagogiki wg. B. Suchodolskiego:

Pedagogika

*pedagogika ogólna

*teoria wychowania

*teoria nauczania( dydaktyka)

*historia wychowania

*polityka oświatowa

*pedagogika społeczna itd….

Pedagogika ogólna zajmuje się:

-podstawami, strukturą i celami wychowania

-motodologią badań

-analizą ogólnych doktryn pedagogicznych

-filozoficzną problematyką wychowania

-dziedzinami, które się jeszcze nie usamodzielniły

 

Pedagogika ogólna wg. B Suchodolskiego ściśle wiąże się z antropologią filozoficzną, tj. z pytaniem: kim jest człowiek, jaka jest jego natura?

Za B. Suchodolskim: filozoficzne koncepcje człowieka:

*Metafizyczna -określa człowieka ze stanowiska wartości absolutnych; człowiek jest istotą, która powinna być taka, jak tego owe wartości wymagają; religijne i świckie jej odmiany(platonizm, chrystianizm, Kartezjusz, Kant…); normatywny charakter pedagogiki

Empiryczna - określa człowieka z pozycji jego cech rzeczywistych; początek:

N. Machiavelli(Książę), M. Montaigne (analiza własnego postępowania)…

filozofie empiryczne, m. in. T. Hobbes, D. Hume…

Człowieka jako istota aktywna -człowiek tworzy swą własną rzeczywistość i samą siebie

(filozofie materialistyczne, Renesansu, Oświecenia, filozofia idealistyczna, np.

F. Hegla, filozofia marksistowska).

 

*STEFAN KUNOWSKI (1907 - 1977),”Podstawy współczesnej pedagogiki”, Łódź 1980.

Pedagogika ogólna - jej wyszczególnienie wynika z pionowej struktury pedagogiki wg. autora .

I poziom:

pedagogika praktyczna

(empiryczna, obserwująca)

II poziom:

pedagogika opisowa

(eksperymentalna)

III poziom:

pedagogika normatywna

IV poziom:

pedagogika teoretyczna - ogólna

 

Pedagogika ogólna (teoretyczna)- w oparciu o materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny pedagogika ogólna dąży do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań i w ten sposób, jako teoria obiektywnie odtwarza całą rzeczywistość wychowawczą.

 

Współcześnie: 

*JANUSZ GNITECKI

Możliwość uprawiania pedagogiki jako teorii krytycznej i metateorii, (w): T. Hejnicka

- Bezwińska (red), Pedagogika ogólna, Bydgoszcz 1995.

-Pedagogika ogólna - powinna odpowiadać na pytanie, jakie trzeba tworzyć warunki dla edukacji, aby przygotować młode pokolenie do realizacji ideałów kultury i człowieczeństwa.

- Jest to metateoria jako próba rekonstrukcji decentrowanego obrazu współczesnej pedagogiki poprzez budowanie krytycznej teorii edukacji.

 

*JOANNA RUTKOWIAK

Pedagogika ogólna a struktura i jakość wiedzy o wychowaniu (w): T. Hejnicka - Bezwińska (red), Pedagogika ogólna, Bydgoszcz 199 5.

Pedagogika ogólna - określana mianem podstaw pedagogiki, wprowadzenia do pedagogiki, wstępu do pedagogiki, filozofii pedagogiki, zawiera treści wyjściowe niezbędne do scharakteryzowania pedagogiki jako nauki, czyli jej przedmiotu, zadań, metod badań, podstawowych pojęć i zagadnień.

*STEFAN WOŁOSZYN

S. Wołoszyn, Pedagogika ogólna i metodologia nauk pedagogicznych w Polsce Ludowej,(w): Stan i perspektywy rozwoju nauk pedagogicznych: zbiór studiów, red. W . Okoń, Warszawa 1976 .

 Pedagogika ogólna - zajmuje się filozoficznymi podstawami i przesłankami wychowania. Poddaje krytyce systemy wychowania i koncepcje pedagogiczne, określa podstawy pedagogiki, rozważa metodologiczny charakter pedagogiki i nauk pedagogicznych.

*WINCENTY OKOŃ

Nowy Słownik Pedagogiczny , Warszawa 2001.

Pedagogika ogólna - dyscyplina naukowa zajmująca się podstawami wychowania, jego strukturą i celami oraz metodologią badań i filozoficznymi podstawami edukacji, jak również analizą doktryn pedagogicznych.

Niekiedy p.o. utożsamia się z pedagogiką teoretyczną.

*MARIAN NOWAK

Podstawy pedagogiki otwartej, Lublin 2003.

Pedagogika ogólna jako podstawy pedagogiki- jej przedmiotem są podstawy wychowania rozważane w perspektywie filozoficzno - antropologicznej.

Specyficzny sektor i sposób badań „podstawy pedagogiki” powinny stanowić kręgosłup, niejako centralny punkt odniesienia, koordynujący i chroniący nauki pedagogiczne przed niebezpieczeństwem rozproszenia lub zgubienia swojego pedagogicznego charakteru (za K. Sośnickim).

Propozycja M. Nowaka:

Pedagogika ogólna = pedagogika otwarta -postawa ciągłego poszukiwania, stawiania pytań;

Pedagogika ogólna =pedagogika integralna-wieloaspektowa i interdyscyplinarna;

Pedagogika ogólna = pedagogika holistyczna-całościowa.

b. „O trudnościach, konieczności i możliwości istnienia pedagogiki ogólnej” wg. Dietricha Bennera

-Trudności i ryzyko współczesnej pedagogiki ogólnej w ustaleniu swojego pola badawczego; spory o ogólną prawomocność wiedzy pedagogicznej

 -Zagrożenia (niepowodzenia )w podejmowaniu dyskusji nad ukonstytuowaniem pedagogiki ogólnej: 

1. nie wszyscy pedagodzy mogą odczuwać potrzebę badań nad pedagogiką ogólną

2.trudności w dowiedzeniu, że istnieje „podstawowa idea myślenia i działania pedagogicznego”(wielość zadań i różnorodność kierunków oraz tradycji badań w naukach o wychowaniu)

3.istnieją różne, konkurujące ze sobą wyobrażenia praktyki pedagogicznej, stąd roszczenie pedagogiki ogólnej do rozwinięcia w sposób systemowy wewnętrznie spójnych podstaw myśli o wychowaniu nie jest już postrzegane jako prawdziwe.

♦ Aporia( gr. aporia) - bezradność, trudność, nierozwiązywalny przy stanie wiedzy problem na drodze poprawnego rozumowania. Tradycje w pedagogice aporetycznych sposobów mówienia i refleksji( od Sokratesa)

 

Możliwość i konieczność stworzenia globalnych podstaw myśli pedagogicznej można wykazać wyłącznie dzięki odwołaniu do historycznego faktu istnienia kontrowersyjnego pytania o osobliwość myślenia i działania pedagogicznego.

 

Trudności z porozumieniem praktyki i pedagogiki jako nauki

-brak konsensu wśród przedstawicieli nauk pedagogicznych w sprawie systemowego powiązania z innymi naukami, np. dyskusje wokół kryteriów naukowości

-trudności wyraźnego oddzielenia od siebie obszarów rzeczywistości i podstawowych form działania ludzkiego np. pedagogika, ekonomia, polityka -często przenikają się nawzajem, stąd ich autonomiczne traktowanie jest prawie niemożliwe

-wewnątrz samej pedagogiki - trudności uporządkowania pól praktyki i teorii

-wątpliwość w sformułowaniu ogólnej podstawowej myśli pedagogicznej dla praktyki i samej pedagogiki jako nauki o wychowaniu

Możliwość globalnej, ogólnej myśli pedagogicznej

-tylko, gdy pedagogikę traktuje się jako naukę jednorodną, odróżniającą się od innych nauk, mającą swoisty przedmiot badań

*Czy status pedagogiki ogólnej nie jest już możliwy ?

*O konieczności i możliwości istnienia pedagogiki ogólnej…

-istnieją różne, konkretne formy aktywności pedagogicznej, zawody związane z pedagogiką, ale brak jest powszechnie uznawanego myślenia, wiedzy i umiejętności pedagogicznych, które by nimi kierowały i stanowiły spoiwo.

-potrzeba pedagogiki ogólnej wynika z postrzegania jej jako spoiwa różnorodnego myślenia i działania pedagogicznego

-sensowność i konieczność pedagogiki ogólnej jest konsekwencją stawiania jej na pozycji postrzegania tez jako twierdzeń obowiązujących wszystkie działania pedagogiczne i całość nauk o wychowaniu ( teza otwarta z perspektywy różnicowania się nauki o wychowaniu na subdyscypliny)

 

PEDAGOGIKA OGÓLNA

 

1) ZBYTECZNOŚĆ 2) KONIECZNOŚĆ

 

*BEZRADNOŚĆ *FUNKCJA

WOBEC WIELOŚCI SPAJAĄCA A ZARAZEM

I ROŻNORODNOŚCI KONTROLNA I NARZUCAJĄCA

MYŚLENIA I DZIAŁANIA SPOSÓB SYNTETYCZNEGO

PEDAGOGICZNEGO MYŚLENIA I DZIAŁANIA PED.

 

Krytyka powyższych sposobów uzasadnień…

*Podstawową strukturę myślenia i działania pedagogicznego da się wyjaśnić wyłącznie dzięki ponownemu odwołaniu się do konieczności, która stanowi przedrefleksyjną podstawę pojedynczych działań pedagogicznych i dyscyplin nauki o wychowaniu

-nie odwoływanie się do historii i nauk społecznych, hermeneutyki, refleksji nad treściami pedagogicznymi

-konieczność analizy teorii działania i historii problemu, jako podstawa do sformułowania myśli wskazującej podstawową strukturę pedagogiczną zakorzenioną w ludzkim myśleniu i działaniu - wyjaśnienie niemożności wniknięcia do niej od strony pojedynczych działań praktyki pedagogicznej i różnych dyscyplin nauki o wychowaniu - konieczność wychodzenia od samego ludzkiego działania, by na nowo postawić pytanie o podstawową strukturę i indywidualną logiką praktyki pedagogicznej

*Pedagogika ogólna, posługująca się w/w argumentacją, nie będzie skazana na rolę jednej z dyscyplin nauki o wychowaniu, postrzeganej w efekcie jako całkowicie zbędna, czy niepożądana. Konfrontowałaby raczej praktykę pedagogiczną i naukę o wychowaniu z koniecznością, która nie jest im narzucona z zewnątrz, lecz leży u podstaw samego myślenia i działania pedagogicznego.

*Współczesna pedagogika ogólna nie jest możliwa bez przejścia „okrężną drogą” wiodącą przez historię problemu…

 

Teoria Eugene Finka wyjaśnia determinanty ludzkiej koegzystencji. Ludzka egzystencja determinowana jest przez sześć zjawisk:

*ekonomia

*etyka

*polityka

*sztuka

*religia

*pedagogika

 

„Człowiek musi tworzyć i zachować podstawę swego istnienia poprzez eksploatację i pielęgnację natury(ekonomia), musi problematyzować normy i reguły międzyludzkiego porozumienia, pracować nad ich dalszym rozwojem oraz je uznawać(etyka), musi nakreślić projekt swej społecznej przyszłości i ją kształtować(polityka), transcenduje swą teraźniejszość, sięgając estetycznych form wyrazu(sztuka) i jest konfrontowany z problemem nieuniknionego upływu życia otaczających go ludzi oraz swej własnej śmierci(religia). Do pracy, etyki, polityki, sztuki i religii dołącza szósty podstawowy fenomen -zjawisko wychowania ( pedagogika). Człowiek tkwi w pewnej relacji pokoleń - jest wychowywane przez przedstawicieli wcześniejszych generacji i sam wychowuje członków następujących po nim pokoleń”.

Do dorosłego czytelnika:

„Powiadacie: -Nuży nas obcowanie z dziećmi.

Macie słuszność.

Mówicie: - Bo musimy się zniżać do ich pojęć.

Zniżać, pochylać, naginać, kurczyć.

Mylicie się. Nie to nas męczy.

Ale, że musimy się wspinać do ich uczuć.

Wspinać, wyciągać, na palcach stawać, sięgać.

Żeby nie urazić (Janusz Korczak ).

---