Ziołolecznictwo europejskie bazuje przede wszystkim na własnej, bardzo bogatej florze. W większości krajów zapotrzebowanie przemysłu zielarskiego pokrywane jest częściowo surowcami ze stanu naturalnego, częściowo zaś z plantacji kontraktowych. Tylko kilka procent ogólnej masy surowców pochodzi z importu, przy czym są to głównie surowce uzyskane z roślin obcych rodzimym strefom klimatycznym.

Ze stanu naturalnego zbierane są głównie surowce z roślin drzewiastych, krzewów i pospolicie występujących roślin zielonych. Należą tu m.in. różne gatunki sosny (Pinus), jodły (Abies), świerka (Picea), modrzewia (Larix), jałowca (Juniperus), cedru (Cedrus), cisu (Taxus), cyprysu (Cupressus) czy żywotnika (Thuja) (spośród drzew iglastych), następnie woskownica europejska (Myrica gale), orzech włoski (Juglans regia), różne gatunki topoli (Populus), wierzby (Salix), brzozy (Betula), olszy (Alnus) i dębu (Quercus), grab zwyczajny (Carpinus betulus), wiaz (Ulmus), morwa biała i czarna (Morus alba et nigra), kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), kasztan zwyczajny (Castanea sativa), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), z wyjątkiem Polski gdzie objęty jest ochroną prawną, rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides), różne gatunki lipy (Tilia), ostrokrzew kolczasty (llex aąuifolium), jarząb pospolity - (Sorbus aucuparia), szakłak pospolity (Rhamnus cathartica), kruszyna pospolita (Flangula alnus), robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia), różne gatunki dereni (Cornus), dziki bez czarny (Sambucus nigra), berberys zwyczajny (Berberis vulgaris), pigwa pospolita (Cydonia oblonga), i inne (spośród krzewów i drzew liściastych).

Do obficie występujących w warunkach naturalnych roślin zielnych pozyskiwanych dla celów leczniczych należą m.in. pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), borówki (Vaccinium), krwawnik pospolity (Achillea millepholium), mniszek lekarski (Taraxacum officinale), podbiał pospolity (Tussilago farfara), pięciorniki (Potentilla sp.), rdesty (Polygonum sp.), żywokost lekarski (Symphytum officinale), tysiącznik pospolity (Centaurium umbellatum), tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris), chrzan zwyczajny (Armoracia rusticana), świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana), nostrzyk lekarski (Mellilotus officinalis), macierzanka łąkowa

(Thymus serpyllum), kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium), łopian większy (Arctium lappa), perz (Agropyrum repens), biedrzeńce (Pimpinella sp.), drapacz lekarski (Cnicus benedictus), fenkuł (Foeniculum capillaceum), kopytnik europejski (Asarum europaeum), i

wiele innych.

Na większą skalę uprawiane są głównie: mięta pieprzowa (Mentha piperita), kminek zwyczajny (Carum carvi), kolendra siewna (Coriandrum sativum), koper włoski (Foeniculum capillaceum), rumianek pospolity (Matricaria chamomilla), szałwia lekarska (Salvia officinalis), tymianek pospolity (Thymus vulgaris), kozłek lekarski (Valeriana officinalis), naparstnica wełnista (Digitalis lanata), majeranek ogrodowy (Majorana hortensis), prawoślaz lekarski (Althaea officinalis), mak lekarski (Papaverum somniferum), oman wielki (Inula helenium), pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna), arcydzięgiel litwor (Archangelica officinalis), lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale), len zwyczajny (Linum usitatissimum), czosnek pospolity (Allium sativum), mydlnica lekarska (Saponaria officinalis), rzewień chiński (Rheum palmatum var. tanguticum), pieprzowiec roczny (Capsicum annum), melisa lekarska (Melissa officinalis), ostropest plamisty (Silybum marianum), karczoch zwyczajny (Cynara scolymus), bieluń indiański (Datura innoxia), oliwka europejska (Olea europaea), figa zwyczajna (Ficus carica), migdałowiec zwyczajny (Amygdalus communis), pomarańcza chińska (Citrus sinensis), cytryna zwyczajna (Citrus limon), wawrzyn szlachetny (Laurus nobilis), lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia), rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis).

Ponadto niektóre gatunki są uprawiane w mniejszym zakresie lub uzupełniająco do zbiorów ze stanu naturalnego np. nagietek lekarski (Calendula officinalis), dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum), glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium maius), fiołek trójbarwny (Viola tricolor) czy ruta zwyczajna (Ruta graveolens), szarańczyn strąkowy (Ceratonia siliąua), szparag lekarski (Asparagus officinalis), i wiele innych.

Należy również dodać, że rośliny lecznicze objęte ścisłą ochroną pozyskiwane są na potrzeby ziołolecznictwa wyłącznie z plantacji. Należą tu chociażby: miłek wiosenny (Adonis vernalis), goryczki (Gentiana sp.), arnika górska (Arnica montana), płucnica islandzka (Cetraria islandica), i inne. Natomiast zbiór roślin podlegających częściowej ochronie może być dokonywany ze stanu naturalnego po uzyskaniu zezwolenia i pod specjalną kontrolą administracji leśnej. Dotyczy to m.in. ciemiężyć (Veratrum sp.), zimowita jesiennego (Colchicum autumnale), konwalii majowej (Convallaria maialis), mącznicy lekarskiej (Arctostaphylos uva-ursi) czy paprotki zwyczajnej (Polypodium vulgare).

Dział :ROŚLINY UŻYTKOWE w Ogrodzie botanicznym

Zgromadzono tu rośliny lecznicze, zawierające następujące grupy substancji:

• gorycze (np. Artemisia absinthium),

• glikozydy nasercowe (np. Digitalis purpurea),

• saponiny (Saponaria officinalis),

• alkaloidy (Atropa belladonna)

• śluzy (Limtm usitatissimum),

NASERCOWO

• Miłek wiosenny Adonis vernalis

• Konwalia majowa Convallaria majalis

• Naparstnice Digitalis grandiflora lub Digitalis purpurea

• Zimowit jesienny - Colchicum autumnale.

• Serdecznik pospolity Leonurus cardiaca

USPOKAJAJĄCO

• Kozłek lekarski - Valeriana officinalis (Valerianacea)

• Lawenda lekarska - Lavandula officinalis (Labiatae)=Lavandula angustifolia

• Tymianek pospolity Thymus vulgaris.

• Melisa lekarska - Melissaea officinalis (Labiatae).

• Rozmaryn lekarski - Rosmarinus officinalis (Labiatae).

MOCZO I WIATROPĘDNIE - oczyszczające

• Mięta pieprzowa Mentha piperita

• Kminek zwyczajny Carum carvi L.

• Pietruszka zwyczajna Petroselinum sativum

• Koper ogrodowy - Anethum graveolens i koper włoski - Foeniculum vulgare

• Lubczyk lekarski (ogrodowy)- Levisticum officinale (Umbelliferae).

• Prawoślaz lekarski - Althaea officinalis (Malvaceae).

• Czosnek pospolity Allium sativum

• Len zwyczajny - Linum usitatissimum (Linaceae)

• Jeżówka purpurowa (Echinacea purpura)

• Mak lekarski Papaver somniferum .

• Ogórecznik pospolity Borago officinalis.

• Orzech włoski - Juglans regia (Juslandaceae).

• Pokrzyk wilcza jagoda Atropa bella-donna.

• Rącznik zwyczajny (Rycinus communis).

• Szałwia lekarska Salvia officinalis.

• Hyzop lekarski Hyssopus officinalis.

• Bieluń dziędzierzawa Datura stramonium.

• Bylica estragon (bylica głupich) - Artemisia dracunculus.

• Bylica piołun (Artemisia absinthium).

LAS - ARBORETUM w Ogrodzie Botanicznym

• Bluszcz pospolity Hedera helix.

• Kopytnik pospolity - Asarum europaeum (Aristolochiaceae) (!).

• Jodła pospolita Abies alba

• Buk zwyczajny Fagus sylvatica.

• Porzeczka czarna - Ribes nigrum (Saxifrasaceae).

• Poziomka zwyczajna Fragaria vesca.

• Podagrycznik pospolity Aegopodium podagraia.

• Tojad mocny Aconitum firmum.

• Nawłoć pospolita i N. późna - Solidago virga-aurea.

Inne:

• Barwinek pospolity Vinca minor

• Bodziszek - Geranium (Geraniaceae)

• Cis pospolity Taxus baccata.

• Jesion wyniosły Fraxinus excelsior

• Lipa drobnolistna Tilia cordata

• Szalej jadowity Cicuta virosa i sosna górska=kosodrzewina Pinus mugo

3

---